Morgunblaðið - 09.04.1992, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. APRÍL 1992
nýjar sendingar

Hamraborg 3 sími 41754
Póstsendum
UnA'*
ESSO
STÖÐVARNAR
FORVITNILEGAR
VÖRUR...
r jr
„A FINU VERÐI
Gasgrill
á kr. 14.990
BASTA, glært bón
(mjög auðvelt í notkun)
-fljótandiá kr. 159
- úöabrúsi á kr. 159
Fóðraðir vinnuvettlingar
úr skinni á kr. 286
Sorppokar
(stórir, svartir. 10 stk. á rúllu)
á kr. 234
Orkustöð á kr. 13.763
(orkustöð - rafgeymir sem gefur
bæði 12 Volt og 220 Volt)
...OG ÓTAL
MARGT FLEIRA
Olíufélagið hf
- ávallt í alfaraleið
Börn og kynferð
islegt ofbeldi
eftir Sigurð Þór
Guðjónsson
Stígamót, samtök kvenna gegn
kynferðislegu ofbeldi, eru tveggja
ára um þessar mundir. Af því tilefni
hafa fulltrúar þeirra gert grein fyr-
ir starfsemi samtakanna í fjölmiðl-
um. Og í viðtali við Helgarblaðið
þ. 6. mars lýsti Guðrún Jónsdóttir
eftir karlmönnum til umræðna um
kynferðislegt ofbeldi. Skal nú orðið
við þeirri áskorun. Umfjöllun mín
verður að vísu ákaflega ófullkomin
og mjög í brotum. Eigi að síður mun
ég nefna nokkra fleti á málinu sem
lítið hafa verið til umræðu opinber-
lega.
Tölur Stígamóta
Árin 1990-1991 leituðu 566 ein-
staklingar til Stígamóta en á síðasta
ári voru nýjar konur 305. Tæpur
helmingur þeirra voru yngri en tíu
ára. Gerendur í fyrra voru 416, þar
af 5 konur. Þolendur voru konur í
94% tilfella.
Mat Furniss
Fyrir rúmu ári kom hingað til
lands breski bamageðlæknirinn Til-
mann Fumiss, sem í tuttugu ár
hefur rannsakað kynferðisbrot gegn
börnum í Bretlandi, Hollandi og
Þýskalandi. Hann hélt málstefnu
fyrir fagfólk.
Morgunblaðið átti tal við Furniss
11. janúar 1991. Er full ástæða
vegna upplýsinga Stígamóta til að
minna á ýmislegt sem þar kom fram.
En ég mun einnig líta til annarra
átta. Furniss sagði meðal annars:
„Það er búið að taka óratíma að fá
fólk almennt til að viðurkenna að
kynferðislegt ofbeldi er eins algengt
og það er, en eftir sem áður er
mjög langt í land með að fólk geri
sér grein fyrir öllum hliðum málsins
og horfist í augu við staðreyndir.“
Brýnast væri að átta sig á þrenn-
um staðreyndum:
1) Kynferðisofbeldi hefjist yfirleitt
þegar böm em mjög ung.
2) Nálægt helmingur fómarlamba
séu drengir.
3) 1-3% barna og unglinga séu
fómarlömb grófs kynferðisofbeldis.
Furniss ályktar að íslendingar
séu ekki frábmgðnir nágrannaþjóð-
unum og reiknar út frá því; 30%
þjóðarinnar era börn og ungiingar,
eða 75.000 einstaklingar. „Af þess-
um hóp eru á bilinu 1-3% fórn-
arlömb alvarlegs kynferðisofbeldis.
Þá emm við að tala um 750-2.100
börn og unglinga sem eru alvarlega
misnotuð. Þetta virðist óhugnanlega
há tala, en ég byggi þetta á stað-
reyndum."
Drengirnir
Og Furniss heldur áfram: „Önnur
staðreynd sem fólk á erfitt með að
viðurkenna er það, að 40% fórnar-
lambanna eru drengir. Og það er
alvarlegt mál. Alls staðar.“
Hvemig skyldi standa á allt öðru
hlutfalli drengja í löndum Evrópu
og þeirra sem leita til Stígamóta?
Erum við ólíkir þessum þjóðum hvað
þetta varðar? Eða skila drengirnir
sér ekki til Stígamóta? Og þá hvers
vegna? Þessari spumingu verðum
við að svara því mikið getur verið
í húfi.
Fyrirbyggjandi nauðsyn
Ekki aðeins heill þeirra drengja,
sem hugsanlega eru nú þegar þol-
endur, heldur einnig bama framtíð-
arinnar af báðum kynjum.
Furniss telur nefnilega enn mikil-
vægara að finna drengi, sem eru
þolendur og hjálpa þeim, en stúlk-
ur: „ ... I hópi drengja sem eru
fórnarlömb kynferðisglæpa í dag er
líklegt að við finnum kynferðisaf-
brotamenn og nauðgara framtíðar-
innar ... og mjög stór hluti þeirra
sem hafa framið hryllilega kynferð-
isglæpi eru einstaklingar sem í æsku
urðu fyrir barðinu á sama viðbjóðn-
um“. Furniss segir þetta staðreynd-
ir sem ekki sé hægt að horfa fram-
hjá.
í viðtalinu við Helgarblaðið taldi
Guðrún Jónsdóttir að „kenningin"
um kynferðisafbrotamenn sem fyrr-
um þolendur væri röng. Hún benti
á að konur gerðu ekkert svoleiðis
þrátt fyrir að hafa verið þolendur.
Um það hafði Furniss þetta að segja:
„Alvarlegar afleiðingar kynferðis-
legs ofbeldis gegn stúlkum em oft-
ast sálrænar og geðrænar og koma
fram með allt öðru móti en kynferð-
isofbeldi.“
Og fleira sagði hann: „Eftir tutt-
ugu ára starf veit ég og allir sem
vinna við þessi mál, að 50% tilvika
þegar börn eru beitt kynferðislegu
ofbeldi þá hefst það á aldrinum frá
1. ári og fram til sex ára. Hjá meiri-
hluta hinna 50% hefst kynferðisof-
beldið á bilinu frá 6 ára aldri og
fram undir kynþroskaaldurinn." Ber
þessu atriði reyndar vel saman við
tölurnar frá Stígamótum.
Þessar eru þá hinar þijár fmm-
staðreyndir um kynferðislegt ofbeldi
á börnum að mati Tilmann Furniss
og ég hélt að þær væm almennt
viðurkenndar.
Tælingar
Orðin geta valdið misskilningi
þegar rætt er um kynferðislegt of-
beldi á börnum. Oft er engu ofbeldi
beitt í venjulegri merkingu. Miklu
ferkar er um tælingu að ræða sem
barnið getur upplifað sem blíðu.
Stundum er gerandinn sú mann-
eskja sem að öðm leyti sýnir barn-
inu þrátt fyrir allt mesta ást og
ræktarsemi. Má þá nærri geta að
geðtengsl þess brenglast. Misnotk-
unin hefur sem sagt ýmiss konar
yfirbragð. En ávallt skapar hún
mikið sálarstríð í barninu. Það er
hins vegar hættuleg ranghugmynd
að halda að kynferðisleg misnotkun
barna, jafnvel alvarleg misnotkun,
líkist yfírleitt grófri valdbeitingu eða
nauðgun. En það er vitaskuld líka
til.
Gerendur
Vegna hárrar tíðni kynferðislegs
ofbeldis gegn börnum eru gerendur
Þú opnar
dós oq qæðin
koma í Ijós!
Sigurður Þór Guðjónsson
„Allir eru í vörn. Fjöl-
skyldur og ættingjar;
skólarnir, kirkjan, rétt-
vísin, löggæslan, heil-
brigðiskerfið, stjórn-
völd; konur jafnt sem
karlar.“
þar af leiðandi einnig mjög margir.
Og þeirri staðreynd finnst okkur
erfiðast að kyngja. Ekki bætir svo
úr skák að þeir eru yfirleitt ósköp
venjulegt fólk úr öllum stéttum, en
engar ófreskjur, þó þær finnist að
vísu innan um. Áfengi kemur oft
við sögu. Við getum öll leiðst út í
þetta við ákveðnar kringumstæður.
Og ekki hverfur sú hætta með aldr-
inum þegar dómgreindin þverr og
einmanaleiki verður hlutskipti
flestra.
Það er ekki fyrr en á síðustu ámm
að samfélögin viðurkenna að kyn-
ferðislegt ofbeldi gegn börnum eigi
sér raunverulega stað. Og enn eru
þar kurl að koma til grafar. Tilfell-
um fjölgar sífellt í Evrópu þar sem
drengir hafa verið misnotaðir af
mæðrum sínum. Konur virðast því
oftar vera gerendur en áður var
talið. Og líklega eru þau atvik ein-
mitt þau sem sveipuð eru hvað
mestri leynd og bannhelgi.
Vörnin
Sökum þess hve kynferðisbrot á
börnum eru algeng í reynd og vegna
þess að tilhneigingin býr í öllum,
þó langflestir afneiti henni heiftar-
lega, en hin ákafa vöm og höfnun,
sem þolendur verða fyrir frá sínum
nánustu og öðrum, því ekkert undr-
unarefni. Það er því miður fremur
fátítt að ættingjar og aðrir styðji
málstað bamsins. Oftast snúast
jafnvel mæðurnar gegn þeim en
afneita verknaði gerandans eða rétt-
læta liann. Jafnvel þegar brotin em
viðurkennd er þó mjög hætt við að
barnið verði fyrir sterkri tilfínninga-
legri höfnun. Því er jafnvel kennt
um allt saman. Á fáum öðmm svið-
um mannlífsins kemur miskunnar-
leysi okkar og eigingirni fram jafn
köld og nakin.
Og allir eru í vörn. Fjölskyldur
og ættingjar; skólarnir, kirkjan, lög-
gæslan, réttvísin, heilbrigðiskerfíð,
stjórnvöld; konur jafnt sem karlar.
Vörnin sprettur af geysiflóknu
samspili hugrænna eiginda í hveij-
um manni og samfélagslegra siða-
boða, enda ógnar kynferðisofbeldi
gegn börnum, einkum sifjaspell,
ekki aðeins innsta kjama sálarlífs-
ins, heldur sjálfri siðmenningunni
og tilvemgrundvelli samfélaganna.
Refsingar
Nú liggur fyrir alþingi frumvarp
til laga um breytingar á hegningar-
lögum um kynferðisbrot. Þar er
ýmislegt til bóta en annað orkar
tvímælis. Refsimörk við sifjaspellum
og skyldum brotum eru til að mynda
þyngd verulega. Það er þó ósenni-
legt að strangari refsingar dragi úr
þeim. Og ekki leysa þær vanda þol-
enda og enn síður gerenda. Krafa
margra, ekki síst ýmissa kvenna-
hreyfínga, um þyngri refsingar, og
þá helst mjög harðar, er byggð á
hrapallegum vanskilningi á þeim