Morgunblaðið - 15.07.1992, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. JUU 1992
21
Tillögur um aðgerðir til hjálpar loðdýrabændum:
Stofnlánadeild af-
skrifi helming lána
NEFND á vegum þingflokka ríkisstjórnarinnar leggur til að stjórn-
völd beiti sér fyrir almennum aðgerðum til aðstoðar loðdýrabænd-
um, m.a. með niðurfellingu skulda samtals að fjárhæð um 1.150
milljónir kr. Stofnlánadeild landbúnaðarins verði gert að fella niður
helming lána til loðdýraræktarinnar og að ríkissjóður leggi fram
fé til greiðslu á lánum með ríkisábyrgð. Lán loðdýraræktarinnar í
Stofnlánadeild eru samtals tæpar 1.700 milljónir og er því gert ráð
fyrir að deildin afskrifi tæpar 850 milljónir kr. I afskriftasjóði
Stofnlánadeildarinnar eru nú 680 milljónir kr. þannig að sjóðurinn
myndi tæmast og auk þess étast 170 milljónir af eigin fé deildarinn-
ar er er nú um 1.800 milljóiiir.
Nefnd stjórnarflokkanna tók til
umfjöllunar skýrslu um stöðu loð-
dýraræktarinnar og tillögur til úr-
bóta sem unnin var á vegum land-
búnaðarráðherra. Gerir hún tillögur
fyrri nefndarinnar í mörgum atriðum
að sínum nema hvað hún leggur til
að Stofnlánadeild afskrifi stærri
hluta loðdýralánanna en áður var
lagt til. Halldór Blöndal landbúnað-
arráðherra lagði tillögurnar fram til
kynningar á ríkisstjórnarfundi í gær
og í framhaldi af því verða þær lagð-
ar fyrir þingflokka stjórnarflokk-
anna.
í áliti nefndarinnar segir að hið
opinbera og samtök bænda hafi hvatt
bændur sérstaklega til að hefja loð-
dýrarækt og þeir beri því verulega
ábyrgð á því hvernig komið er. Fram
kemur að tillögurnar miða að því að
fram fari nauðasamningar í greininni
í tengslum við afskrift hluta af lánum
loðdýrabænda. Talið er að skuldir
loðdýraræktarinnar séu um 3,5 millj-
arðar kr. Auk afskrifta á helmingi
lána Stofnlánadeildar leggur nefndin
tii að ríkissjóður leggi fram fé til
greiðslu á skuldbreytingalánum loð-
dýrabænda sem veitt voru með ríkis-
ábyrgð, samtals um 300 milljónir kr.
Lagt er til að þeim tilmælum verði
beint til sveitarfélaga að þau gefi
eftir eða lækki kröfur sínar vegna
fasteignaskatts og aðstöðugjalds
sem í vanskilum eru hjá loðdýra-
bændum. Þá er lagt til að um frek-
ari aðgerðir verði ekki að ræða af
hálfu stjórnvalda. Miðað er við að
aðgerðirnar nái bæði til starfandi
loðdýrabænda og þeirra sem hætt
hafa starfsemi.
Halldór Blöndal sagðist í gær vilja
beita sér fyrir því að málið verði leyst
á grundvelli álits nefndarinnar. Hann
vakti athygli á því að ekki væri um
að ræða nýtt lánsfé, heldur aðeins
viðurkenningu á þeim staðreyndum
að ótrygg veð væru fyrir lánum loð-
dýrabænda. Sagði landbúnaðarráð-
herra að tillögurnar væru gerðar í
trausti þess að hluti loðdýrabænda
muni koma fótunum undir sig á nýj-
an leik.
Leifur Kr. Jóhannesson fram-
kvæmdastjóri Stofnlánadeildar land-
búnaðarins sagði að tillögur nefnd-
arinnar yrðu lagðar fyrir stjórn deild-
arinnar þegar þær bærust. Hann
sagði að gert væri ráð fyrir meiri
afskriftum skulda við deildina en
áður hefði verið talað um. Sagði
hann að mörg bú skulduðu 8-12
milljónir kr. og ljóst að hluti skuld-
anna væri þegar tapaður. Loðdýral-
ánin hefðu verið afborgunar- og
vaxtalaus í þrjú ár og hefði deildin
tekið það á sig. Hann sagði að ef
ákveðið yrði að afskrifa helming lána
loðdýrabænda myndi afkoma Stofnl-
ánadeildarinnar skerðast mjög.
Tæplega 240 loðdýrabú voru á
landinu þegar flest var og njóta eig-
endur þeirra notið góðs af tillögum
nefndarinnar ef samþykktar verða.
Nú eru starfandi tæplega 100 bú.
Arvid Kro, framkvæmdastjóri Sam-
bands íslenskra loðdýraræktenda, og
loðdýrabóndi á Lómatjörn sagði
ánægjulegt að tillögur nefndarinnar
væru komnar fram. Taldi hann að
fyrirhugaðar aðgerðir munu duga
flestum núverandi loðdýrabændum
til að komast yfir erfiðleikana og
gera þeim mögulegt að komast í
skil með það sem eftir er af skuldun-
um.
Ríkisskattanefnd úrskurðar í öðru kvótamáli:
ÁÐUR en Ríkisskattanefnd var lögð niður um síðustu mánaðarmót
og Yfirskattanefnd tók við störfum hennar úrskurðaði nefndin í
öðru kvótamáli sínu. í þessum úrskurði ítrekar Ríkisskattanefnd þá
skoðun sína að ekki standist lög að eignfæra kvóta í bókhaldi og
beri að gjaldfæra hann sem rekstrarkostnað. í máli þessu er um að
ræða rúmlega 13 milljón króna kvótakaup útgerðarfyrirtækis að
hálfu og fiskverkunarfyrirtækis í Olafsfirði að hálfu á árunum
1988-89. Fiskverkunarfyrirtækið tók þátt í kvótakaupunum með sam-
komulagi um hráefniskaup en það var útgerðarfélagið sem kærði
niðurstöðu ríkisskattstjóra vegna framtalsins 1990 til ríkisskatta-
nefndar.
Er skattstjóra barst framtalið í
hendur 1990 óskaði hann eftir skýr-
ingum á því afhveiju kærandi hefði
gjaldfært rúmlega 5,3 milljónir
króna af keyptum aflakvóta en af-
skrifað þann hluta kvótans sem
hafði verið eignfærður með 20%.
Tók skattstjóri fram að fyrningar-
hlutfall eignfærðs kvóta ætti að
vera 8%. í framhaldi af þessu kvað
skattstjóri upp kæruúrskurð þann
9. nóvember 1990 þar sem fyrning
kvótans var lækkuð í 8%. Þessu
undi kærandi ekki og vísaði málinu
til ríkisskattanefndar.
Helstu rök ríkisskattstjóra fyrir
fyrningarhlutfallinu eru að aflakvóti
sem keyptur er sem framtíðarkvóti
eigi að eignfæra og afskrifa með
sama hætti og eftir sömu reglum
og skip og skipsbúnaður eru afskrif-
uð. Og rétt sé að taka fram að
Lögfræðiálit um EES-samninginn og fjárfestingar í fasteignum:
Reglur mega ekki mismuna
Islendingum og útlendingum
ÞRÍR lögfræðingar, sem fengnir voru til þess að skila stjórnvöldum
álit.i um áhrif EES-samningsins á löggjöf um fasteignir hér á landi,
komast að þeirri niðurstöðu að ekki megi á neinn hátt setja hömlur
á fjárfestingu í fasteignum hér landi, sem mismuni þeim, sem eiga
rétt til starfs, stofnsetningar fyrirtækis eða þjónustustarfsemi hér á
landi samkvæmt EES-samniiignum, eftir þjóðerni þeirra. Þannig verði
skilyrði, sem sett verði fyrir eignarhaldi á fasteignum, svo sem varð-
andi búsetu, nýtingu og annað, að gilda jafnt um Islendinga og ríkis-
borgara annarra ríkja á Evrópska efnahagssvæðinu.
Þeir Ólafur Walther Stefánsson,
skrifstofustjóri í dómsmálaráðu-
neytinu, Stefán Már Stefánsson
lagaprófessor og Tiyggvi Gunnars-
son hæstaréttarlögmaður komast
að þeirri niðurstöðu í álitsgerð sinni
að ákvæði EES-samningsins um
fijálsa fjármagnsflutninga leiði ekki
af sér sjálfstæðan rétt til að festa
kaup á fasteignum. Þannig sé heim-
ilt að setja skorður við kaupum er-
lendra aðila, sem ekki eru búsettir
hér á landi, á sumarbústöðum og
öðru íbúðarhúsnæði, sem notað sé
hluta úr ári, til samræmis við þær
reglur sem gilda í EB.
Hins vegar komast lögfræðing-
arnir að þeirri niðurstöðu að ákvæði
EES-samningsins um rétt til að
stofna fyrirtæki í aðildarlöndum
samningsins, rétt til fijálsrar þjón-
ustustarfsemi og rétt launþega feli
í sér rétt til þess að festa kaup á
fasteignum hér á landi, sem nauð-
synlegar eru í þágu þessara rétt-
inda. „Sá sem kaupir fasteign hér
á landi með stoð í EES-rétti sam-
kvæmt fyrrgreindu verður væntan-
lega ekki beittur misrétti með hlið-
sjón af þjóðerni sínu við hóflega
öflun annarra fasteigna til tíma-
bundinnar dvalar, t.d. sumarbú-
staða. Öflun lands og jarða verður
aðeins bundin skilyrðum, t.d. um
búsetu, sem ekki fela í sér mis-
rétti,“ segir í áliti lögfræðinganna,
sem samið er að beiðni landbúnað-
ar- og dómsmálaráðherra.
Þetta þýðir, samkvæmt álitsgerð-
inni, að það yrði andstætt EES-
samningnum ef almennt væri gerð
krafa um búsetu erlends aðila á
jörð til þess að hann mætti eignast
hana en mismunandi væri hvort sú
krafa yrði gerð og henni fylgt eftir
hvað varðaði íslenzka aðila. „Sem
kunnugt er eru fjölmargar jarðir í
eigu aðila sem ekki búa þar og reka
búskap, þannig að erfiðleikum getur
valdið ef taka ætti upp þá reglu að
eigandi jarðar sé búsettur á henni,“
segir í álitsgerðinni. Þar segir enn-
fremur að vilji erlendur aðili kaupa
bújörð til þess að reka þar aðra
atvinnustarfsemi en hefðbundinn
landbúnað, til dæmis útleigu á veiði
og ferðaþjónustu, sé honum það
heimilt samkvæmt stofnsetningará-
kvæðum EES-samningsins.
í álitsgerð lögfræðinganna segir
jafnframt að erlendir ríkisborgarar,
sem njóti réttinda hér á landi sam-
kvæmt EES-samningnum og upp-
fylli skilyrði, sem sett séu fyrir því
að menn hafi rétt til félagslegra
íbúða, eigi að njóta slíks réttar til
jafns við íslenzka ríkisborgara.
Gunnar Snorri Gunnarsson, skrif-
stofustjóri viðskiptaskrifstofu utan-
ríkisráðuneytisins, segir að niður-
staða lögfræðinganna komi ráðu-
neytismönnum ekki á óvart. Það
hafi alla tíð verið ljóst, að eitt verði
yfir íslendinga og útlendinga að
ganga í þessum efnum.
ítrekað er að ekki standist
lög að skrá kvóta sem eign
þannig hafi skattframkvæmdin :
raun verið.
í máli kærenda kemur fram að í
málinu sé ekki deilt um hvort eign-
færa beri kvótann eða ekki heldur
á hve löngum tíma sé eðlilegt að
afskrifa hann. Ljóst sé að eignarétt-
ur veiðiheimilda er með allt öðrum
hætti en eignaréttur á tilteknu skipi.
Keyptar veiðiheimildir séu kostnað-
ur við öflun tekna og hér sé um að
ræða réttindi til nýtingar á náttúru-
auðæfum til tiltekins tíma og unnt
sé að skerða eða taka alveg af. Það
séu því engin rök til staðar sem
mæla með að fyrning þeirra sé með
sama hætti og fyrning skipa.
í úrskurði sínum í þessu máli vís-
ar ríkisskattanefnd til fyrri úrskurð-
ar síns frá 20. maí s.l. sem Morgun-
blaðið hefur fjallað ítarlega um. Þar
kemur m.a. fram að eignfærsla á
kvóta standist ekki lög og keyptan
kvóta beri að gjaldfæra allan á því
ári sem hann er keyptur. Þessum
úrskurði hefur sem kunnugt er ver-
ið vísað til dómstóla af fjármálaráð-
herra.
I niðurstöðu sinni segir ríkis-
skattanefnd m.a.: „Svo sem ágrein-
ingsefnið horfir við ríkisskattanefnd
þykir með hliðssjón af almennum
lagarökum og lagaviðhorfum eðli-
legast að telja kærenda hafa verið
rétt í skattskilum sínum að gjald-
færa kaupverð umræddra veiði-
heimilda sem rekstrarkostnað......á
kaupári þeirra m.a. með hliðsjón af
eðli þeirra, að engum sérstökum
ákvæðum er að dreifa um meðferð
veiðiheimilda í skattskilum svo og
að ekki er hægt að henda reiður á
neinu afmörkuðu tímabili til gjald-
færslu eins og fyrirkomulagi er
háttað á þessu sviði samanber lög
nr. 38/1990 um stjórn fiskveiða sem
kveða ekki á um neitt afmarkað
heildartímabil veiðiheimilda."
í framhaldi af þessu breytir ríkis-
skattanefnd síðan framtali kærenda
m.a. þannig að eignarskattsstofn
er minnkaður um 8 milljónir króna
og eignaskattur alls um 120.000
krónur.
r&CWAi ^4*4^ ^