Morgunblaðið - 06.08.1992, Page 16

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. AGUST 1992
16
Minning:
Páll Límhil
ráðuneytisstíórí
Fæddur 9. desember 1924
Dáinn 26. júlí 1992
Páll Líndal ráðuneytisstjóri í
umhverfísráðuneytinu andaðist 26.
júlí. Hann fæddist í R^ykjavík 9.
desember 1924, sonur Þórhildar
Pálsdóttur Briem amtmanns og
Theodórs Líndals prófessors
Björnssonar alþingismanns.
Páll Líndal var gáfaður maður
svo sem hann átti kyn til og allra
manna fróðastur um sögu lands og
þjóðar, ekki síst um allt sem varð-
aði Reykavík, bæði menn og mál-
efni. Hann stundaði nám í Mennta-
skólanum í Reykjavík og lauk þaðan
stúdentsprófi 1943 og sex árum
síðar lögfræðiprófi frá Háskóla ís-
lands. A námsárum sínum var Páll
í ýmsum deildum stjómarráðsins;
viðskiptaráðuneyti, dómsmálaráðu-
neyti og fjármálaráðuneyti. Fund-
um okkar bar fyrst saman þegar
hann var í sumarvinnu í stjómar-
ráðinu. Síðar áttum við margháttuð
samskipti og öll ánægjuleg. Páll var
fágætlega skemmtilegur maður
hvort sem maður hitti hann á
gönguferð í Heiðmörk, innan um
skjalahauga á skrifstofu, á safni
að leita í mygluðum skjölum eða í
veislufagnaði.
Árið 1965 tókum við Henrik
Bjömsson ráðuneytisstjóri og Páll
Líndal saman Ríkishandbók íslands.
Páll sá þar um langan og ítarlegan
kafla um Reykjavíkurborg og stofn-
anir hennar og kannaði ýmsar
óprentaðar heimildir í því sambandi.
Komu þar fram margvíslegar upp-
lýsingar, sem a.m.k. þá voru ekki
aðgengilegar almenningi. Páll var
afkastamikill við vinnu og ritfær i
besta lagi svo sem bækur hans og
greinar vitna um. Hann var einnig
snjall ræðumaður, hvort sem um var
að ræða alvöru- eða gamanmál.
Annað samstarfsverkefni okkar
Páls var þegar við áttum báðir sæti
í nefnd sem skipuð var til þess að
vinna að frumvarpi til laga um grunn-
skóla og frumvarpi til laga um skóla-
kerfi, ásamt þeim Andra ísakssyni,
Ingólfi Þorkelssyni og Kristjáni Ing-
ólfssyni. Nefndarstörf eru áreiðan-
lega ekki það skemmtiefni, sem menn
vilja helst kjósa sér, enda sagði ég
mig úr einni nefnd eingöngu vegna
þes hve hún var leiðinleg. Oðru máli
gegndi um grunnskólanefndina. Hún
var ákaflega skemmtileg, ekki ein-
göngu vegna verkefnisins, heldur
engu að síður vegna þeirra sam-
starfsfúsu og lífsglöðu manna, sem
þar áttu sæti. Og þar átti Páll Iind-
al mikinn og góðan hlut að máli,
bæði um vinnuframlag og ánægju-
legan samstarfsanda.
Páll kom víða við á starfsferli
sínum. Hann var um langt skeið í
störfum hjá Reykjavíkurborg, sem
fulltrúi í skrifstofu borgarstjóra,
skrifstofustjóri og síðar borgarlög-
maður, ritari borgarráðs og borgar-
stjómar, formaður byggingar-
nefndar, skipulagsnefndar, al-
mannavama Reykjavíkur og félags-
málaráðs borgarinnar, og formaður
framkvæmdastjómar fyrstu Lista-
hátíðar í Reykjavík, svo að nokkuð
sé nefnt af hinum fjölmörgu störf-
um sem á hann hlóðust í þágu borg-
arinnar. Þá var Páll um skeið vara-
formaður og síðan formaður Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga og
fulltrúi íslands í fastanefnd sveitar-
stjómarþings Evrópu í Strasbourg.
Hann átti þátt í samningu fjölda
lagafrumvarpa og reglugerða og
sat f ýmsum stjómarskipuðum
nefndum. Stuttan tíma var hann
settur sendifulltrúi í sendiráði ís-
lands í Stokkhólmi árið 1953.
Þrátt fyrir embættisannir tókst
Páli að rita bækur og efnismiklar
greinar í blöð og tímarit og sinna
félagsmálum. Af bókum hans má
nefna hið mikla ritverk í þremur
bindum „Reykjavík, sögustaður við
Sund“, sem kom út á árunum
1986-1988.
Starfsferli sínum lauk Páll með
undirbúningsvinnu að stofnun um-
hverfisráðuneytisins og sem fýrsti
ráðuneytistjóri þess.
Þeir sem kynntust Páli Líndal
sakna hans sem góðs drengs og
mikils hæfileikamanns. Sárastur er
þó auðvitað harmur nánustu vanda-
manna og sendum við hjónin þeim
innilegar samúðarkveðjur.
Birgir Thorlacius.
Hinn 25. f.m. varð Páll Jakob
Líndal bráðkvaddur á heimili sínu
í Reykavík. Er lát hans bar að hönd-
um stóð hann á tímamótum. Hann
var að láta af störfum vegna aldurs
sem ráðuneytisstjóri í umhverfis-
ráðuneytinu þar sem hann hafði
starfað frá upphafi ráðuneytisins,
unnið að skipulagi þess og undir-
búningi, m.a. umfangsmiklum
breytingum á lögum um stjómar-
ráð. Nú ætlaði hann að snúa sér
af afli að margvíslegum hugðarefn-
um og óloknum verkum.
Páll hafði kennt sér meins um
skeið, lagst á sjúkrahús og gengist
undir rannsókn án þess að neitt
alvarlegt kæmi í ljós. Þeir Björn
sonur hans voru að vinna saman
að verki. Sátu þeir að störfum um
hádegisbil þennan laugardag og
komu sér saman um að hittast aft-
ur síðdegis. Er Björn kom til hans
fáum stundum síðar var hann
örendur. Guðrún eiginkona Páls var
stödd í Kaupmannahöfn er hún fékk
sorgarfréttina.
Með Páli er genginn góður maður
og gáfaður. Með honum í gröfina
fer óhemju þekking um sögu lands
og borgar. Gáfur hans, minni, iðju-
semi og afköst voru aðdáunarverð.
Flestallt er hann lét frá sér bar
mekri uppruna hans, vísindalegrar
nákvæmni og gamansemi. Hann var
aldrei ánægðari en þegar hann gat
glatt aðra eða skemmt enda var
hann eftirsóttur og vinsæll. Hann
var hjálpsamur, bóngóður og velyilj-
aður og hafði jákvæða afstöðu til
hæfileika annarra, einstakt minni á
hvað þeir hefðu sett frá sér og hvatti
þá til dáða og nýrra verka. Þetta
skynjuðu margir og sóttust því eftir
návist hans, hvort sem það var í
skoðunarferð um bæinn, á fagna-
fundi eða samræðum við hann.
Páll Jakob Líndal fæddist í Reykja-
vík sonur Theodórs B. Líndals
(1898-1975) hæstaréttarlögmanns
og síðast lagaprófessors og konu
hans Þórhildar Briem (1896-1991).
Theodór var meðal virtustu lög-
manna og ritaði margt um lög-
fræði. Hann var sonur Bjöms Lín-
dals (1876-1931) yfirdómslög-
manns á Akureyri, alþingismanns,
bónda og útgerðarmanns á Sval-
barði. Móðir Theodórs var Sigríður
Methúsalemsdóttir (1863-1939)
frá Amarvatni í Mývatnssveit. Þau
Bjöm og Sigríður áttust ekki og
var Theodór einkasonur hennar. Því
varð samband mæðginanna náið og
bjó Sigríður á heimili hans þar til
hún dó. Sigríður var fom í skapi
og flutti þingeyska menningu inn á
heimilið sem mætti þar þeirri borg-
armenningu er Þórhildur Líndal
hafði í svo ríkum mæli. Nærvera
Sigríðar mótaði uppeldi barnanna.
Þórhildur var elst bama Páls J.
Briems (1856-1904) amtmanns og
Álfheiðar Helgadóttur (1868-
1962) í hópi fimm alsystkina, hálf-
bróður og fóstursystur. Þórhildur
var merk kona og gáfuð. Hafði hún
gott samband við heimili móður
sinnar í Tjamargötu 24 sem mótaði
Pál ungan, ekki síst vegna þess að
á sjöunda ári er yngri systkini hans
komu í heiminn.
Tjamargatan var merkis menning-
arheimur nokkurra frænda og
tengdafólks er þar reistu sér heimili
upp úr aldamótum. í Tjamargötu 26
bjó Jón Helgason (1866-1942) bisk-
up bróðir Álfheiðar. Jón biskup keikti
söguáhuga frænda sinna bræðranna
Páls og Sigurðar. Áhugi Páls beind-
ist mjög að sögu Reykjavíkur, eins
og hjá Jóni ömmubróður hans.
Þau Theodór og Þórhildur reistu
sér hús á Bergstaðastræti 76. Þeim
varð fjögurra bama auðið. Á eftir
Páli í systkinahópnum era Sigurður
Helgi Líndal prófessor f. 1931, Álf-
heiður Birna Líndal Jetzek húsmóð-
ir f. 1932 og Bergljót Líndal hjúkr-
unarforstjóri f. 1934. Þórhildur var
vel menntuð kona, með ríka frá-
sagnargáfu og gestrisin svo af bar.
Andlegt ijör og orðheppni hefur
síðan reynst ættarfylgja.
Páll var mikill námsmaður. Hann
var lestrarhestur, safnaði fróðleik
og var fundvís á efni, ekki síst það
sem fyndið var og skringilegt. Það
kom snemma í ljós hvert hugur
hans stefndi.
Á námsáranum stundaði Páll
sumarvinnu í ýmsum ráðuneytum
og gat sér hvarvetna gott orð. Var
því leið hans opin til embættisstarfa
er hann lauk prófi í lögfræði 25 ára
gamall. Þótt Páll færi ungur á mis
við ýmsa þá reynslu og þekkingu
sem af fjölbreyttri sumarvinnu og
sveitadvöl hlýst bætti hann það upp
síðar og varð víðförulli flestum og
þekkti landið og veröldina að öðru
leyti svo vel að fyrir það var hann
landsþekktur.
Að loknu embættisprófi í lög-
fræði hóf Páll störf hjá Reykjavík-
urborg í borgarstjóratíð Gunnars
Thoroddsens. Gegndi hann þar svo
mörgum ábyrgðar- og nefndar-
störfum að of langt yrði upp að
telja. Borgarlögmaður var hann
1964-1977. Þau ár var hann í for-
ystu Sambands ísl. sveitarfélaga og
formaður um ellfu ára skeið. Hafði
hann mikil áhrif sem lengi munu
standa. Þýðingarmest verða vænt-
anlega talin störf hans að skipu-
lagsmálum, ekki aðeins borgar,
heldur landsins alls, náttúravernd-
armálum og listamálum. Með hljóð-
látum hætti lagði Páll grunn að
listasafni Reykjavíkurborgar og er
þess að vænta að nafni hans verði
á loft haldið í því sambandi.
Páll var vinsæll meðal embættis-
manna borgarinnar, kurteis, hjálp-
samur og úrræðagóður þannig að
hvenær sem góðra ráða var þörf í
borgarmálefnum bar nafn hans á
góma. Hann undirbjó fjöldamarga
lagabálka, einkum sveitarstjómar-
efni.
Eftir að Páll hætti störfum hjá
Reykjavíkurborg stundaði han lög-
fræðistörf og tók að sér verkefni
fyrir opinbera og einkaaðila. Þá
gast tími fyrir hann til að taka sam-
an og gefa út ritverk. Birtust á
skömmum tíma fjöldi rita sem hann
hafði ýmist samið einn eða lagt efni
til. Þá tók hann að skrifa ritdóma
sem bára vott um yfirferð hans, víð-
feðma þekkingu og íjöragan stíl.
Árið 1986 var hann skipaður
deildarstjóri í iðnaðarráðuneytinu.
Frá árinu 1989 starfaði hann sem
sérstakur ráðunautur ráðherra við
undirbúning að stofnun umhverfis-
ráðuneytis og var skipaður ráðu-
neytisstjóri þess árið 1990.
Ekki eru hér tök á að telja upp
útgefin rit eftir Pál Líndal. Fróðlegt
væri að taka saman yfirlit yfir þau
og aðrar ritsmíðar hans í formi
greinargerða og annars þess sem
geymt er í embættisskrifstofum rík-
is og borgar. Allt sem Páll lét frá
sér fara bar merki hins skemmti-
lega manns, lipra penna og ná-
kvæma lagasmiðs. Ekki er algengt
að opinberar greinargerðir séu
skemmtilestur. Það átti sér einatt
stað er Páll hélt á penna.
Árið 1950 gekk Páll að eiga Evu
Úlfarsdóttur, mikla ágætiskonu.
Varð þeim þriggja barna auðið.
Þeim auðnaðist ekki sambúðin og
slitu samvistir.
Böm þeirra era:
Þórhildur Líndal er lögfræðingur
og deildarstjóri í félagsmálaráðu-
neyti. Hún á Eirík Tómasson hrl.
og era synir þeirra þrír.
Jón Úlfar Líndal er aðstoðarmað-
ur í Reykavík.
Björn Líndal er lögfræðingur og
aðstoðarbankastjóri Landsbanka
íslands. Kona hans er Sólveig Guð-
mundsdóttir lögfræðingur og deild-
arstjóri í heilbrigðisráðuneyti. Þau
eiga tvö börn.
Árið 1974 gekk Páll að eiga
Guðrúnu Jónsdóttur arkitekt. Sonur
þeirra er Páll Jakob Líndal nemandi
Menntaskólans á Akureyri. Þau
vora samhent og studdu hvort ann-
að í einkalífi og störfum.
Ég hef verið í nánum tengslum
við Pál svo lengi sem ég man eftir
mér. Hann var hinn síkáti fjölfróði
frændi er samdi gátur, leikrit og
annað skemmtiefni og flutti af ör-
yggi í afmælisboðum frændsystkina.
Leit ég upp til hans unglingur
er hann stundaði menntaskólanám
og þreytti stúdentpróf ásamt félög-
um sínum sem hafa haldið menn-
ingarhópinn sinn til þessa dags.
Síðan fylgdist ég með Páli í stúd-
entapólitíkinni og margvíslegri fé-
lagastarfsemi. Sambandið var eink-
um í fjölmörgum fjölskylduveislum,
afmælum og gamlárskvöldsboðum
hjá ömmu okkar. Þar var farið snar-
lega yfir allt hið helsta sem gerst
hafði í menningarmálum og stjórn-
málum. Þetta var á þeim dögum
er hægt var að fylgast með öllu
markverðu í þjóðlífinu með því að
lesa þau fáu blöð sem út voru gefin
og nokkur tímarit. Eða svo hélt
maður þá.
Er árin liðu kynntumst við enn
betur orðnir fulltíða og sambýlis-
menn. Hann bjó hér á efstu hæð-
inni á Bergstaðastræti 69. Það var
segin saga þegar ég sem pipar-
sveinn var að burðast við að halda
veislur og það gerðist annað hvort
að allir gestirnir enduðu hjá Páli,
eða Páll slóst í hópinn hjá mér.
Þótti gestunum hvort tveggja vel
heppnað. Svo fluttist Páll með fjöl-
skyldu sína í eigið hús.
Tengsl héldust en færðust í auk-
ana er Páll og Guðrún keyptu Berg-
staðastræti 81 og bjuggu þar ásamt
hennar ágætu bömum Huldu, Önnu
og Stefáni, og móður hennar, Huldu
Árdísi Stefánsdóttur. Það er mikið
menningarheimili og glæsilegt og
vin- og frændgarður stór. Þá var
Páll í þriðja og síðasta sinn kominn
á Bergstaðastrætið og hafði búið
fyrst á nr. 76,^ síðan á nr. 69 og
loks á nr. 81. Átti það vel við mið-
bæjarmanninn.
Það sýndi sig, sem áður var að
vikið, að Páll var velviljaður og
áhugamaður fyrir öðrum er sam-
vinna þeirra Huldu hófst um útgáfu
ævisögu hennar. Sú samvinna leiddi
til gagnkvæmrar virðingar.
Við frændur þökkum Páli þátt
hans í að semja og gefa út Briems-
ættina er út kom árið 1990.
Fyrir nokkru sagði Páll mér frá
starfi sínu við að koma fyrir öllum
hinum söguríku munum sem hann
hafði safnað saman úr fjölskyldu
sinni og Guðrúnar. Stóð mikið til
að koma því öllu vel fyrir í risinu
þar sem Hulda tengdamóðir hans
hafði búið. Ekki auð'naðist honum
að ljúka því verki. Þá ræddi hann
oft um að við tækjum höndum sam-
an um rannsókn á þeim ættum
okkar er frá séra Hálfdáni Einars-
syni á Eyri og Álfheiði Jónsdóttur
frá Möðrufelli er komin og ef færi
gæfíst að athuga ætt og afkomend-
ur séra Tómasar Sæmundssonar og
konu hans Sigríðar Þórðardóttur.
Síðast hittumst við fyrir fáum
dögum í afmæli Sigurðar bróður
hans. Mér þótti sem horfnir dagar
væra snúnir aftur er við sátum í
verandanum á Bergstaðastræti 76.
Ungu lögfræðingamir í fjölskyld-
unni komu og gáfu skýrslur úr sín-
um sérfræðiheimi og Páll kryddaði
hveija sögu með samsvarandi sögum
frá fyrri öldum. Páll Jakob sonur
hans settist niður hjá okkur með
elskulegu viðmóti og sagði sögur af
knattspymumálum Akureyrar. Það
var nýr þáttur í menningarlífi fjöl-
skyldunnar. Menningin og áhuga-
málin breytast með nýrri kynslóð.
Það kom fram við gerð Briems-
ættar að í henni er langlífi og hefur
lengi verið, þegar ekki komu til slys
og smitnæmir sjúkdómar. Ræddum
við Páll það mál og hve þægilegt
væri til þess að hugsa að mega njóta
lífsins lengi og vel eins og forfeðurn-
ir. Nú erum við minnt enn einu sinni
á að dag skal að kveldi lofa.
Um leið og við tregum Pál Lín-
dal og öll þau verk er honum auðn-
aðist ekki að ljúka við ber að þakka
fyrir allt það sem við höfum fengið
að njóta frá hans hendi.
Blessuð sé minning Páls Líndals.
Eggert Asgeirsson.
Páll Líndal ráðuneytisstjóri átti
að baki óvenju fjölbreyttan starfs-
feril, er hann lést í Reykjavík á 68.
aldursári, laugardaginn 25. júlí.
Páll var líka óvenju fjölhæfur mað-
ur, áreiðanlega einn fárra sem átti
skilið að heita lögfræðingur.
Leiðir okkar lágu ekki saman
mjög langa stund. Við höfðum lengi
verið málkunnugir, þegar sá er
þetta ritar, kom til starfa í ráðu-
neyti umhverfismála. Páll Líndal
var ekki aðeins fyrsti ráðuneytis-
stjóri umhverfisráðuneytisins held-
ur starfaði hann einnig að undir-
búningi stofnunar ráðuneytisins á
síðari hluta árs 1989. Það kom því
í hans . hlut umfram annarra að
móta starf og stöðu hins nýja ráðu-
neytis í stjórnkerfínu. í þeim efnum
nýttist vel staðgóð þekking hans á
íslensku samfélagi og afburða
þekking á náttúravemdarmálum.
Raunar er ekki á neinn hallað þótt
sagt sé að enginn hafi verið honum
fróðari um sögu náttúravemdar á
íslandi. Við þetta bættist víðtæk
lagaþekking og ótrúlegt minni. Enn
kom víðtæk reynsla hans af skipu-
lagsmálum að góðum notum, þegar
sá málaflokkur var lagður til um-
hverfisráðuneytisins við upphaf síð-
asta árs. Var það raunar ekki síst
á þeim vettvangi sem á reyndi nú
undanfarið ár, þegar til þess kom
að kveða þurfti upp úrskurði í við-
kvæmum og afar vandleystum mál-
um. Þar var vel að verki staðið.
Hér hefur aðeins fátt eitt verið
nefnt af fjölbreyttum störfum Páls
Líndals er varða þá þætti sem eink-
um snerta umhverfisráðuneytið.
Ógetið er ritstarfa hans, en á því
sviði var hann mikilvirkur og sinnti
þar ekki síst sögu Reykjavíkur þar
sem hann bjargaði mörgu frá
gleymsku. Hann var sagnasjór og
átti áreiðanlega margt ósagt. Þegar
hann lést var það framundan að
um hægðist og hann hefði betra
næði til ritstarfa. Þótt hann léti af
starfi ráðuneytisstjóra var þann veg
ákveðið, að hann sinnti áfram
ákveðnum störfum fyrir umhverfis-
ráðuneytið, ekki síst að því er varð-
aði lagasmíð. í því sambandi skal
hér nefnt að hann var einn höfuð-
smiður frumvarps til laga um bygg-
inga- og skipulagsmál á miðhálend-
inu, en vernd þess var honum sér-
stakt áhugamál. Er hann féll frá
var vel á veg komin gerð frumvarps
um vatnsvernd á íslandi, en honum
var annt um að löggjöf yrði sett
um þau mál.
Páll Líndal var um marga hluti
óvenjulegur og þessvegna eftir-
minnilegur maður. Með einni gam-
ansögu eða athugasemd gat hann
breytt yfirbragði þunglamalegra
funda og komið umræðuefni sem
var strand á lygnan sjó.
Að leiðarlokum er honum þakkað
brautryðjandastarf sem oft var erf-
itt og sjaldnast að verðleikum met-
ið. Fyrir hönd starfsfóiks í umhverf-
isráðuneytinu era honum þakkir
færðar um leið og við sendum eigin-
konu hans, Guðrúnu Jónsdóttur,
börnum og ástvinum öllum innileg-
ar samúðarkveðjur.
Eiður Guðnason.

W
I
I
l
i
»
l
f
l
I
l
l
I