Morgunblaðið - 12.09.1992, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 1992
19
félag var stofnað 1907. Það reisti
sundskóla 1912. Hann var málaður
í litum hvítbláa fána UMFÍ. Skráð
var framan á skálann: „íslandi allt.“
Sé nánar farið ofan í sögu íþrótta í
Eyjum urðu líkamsæfingar herfylk-
ingar hins danska sýslumanns, sem
iðkaðir voru 1856-’72 miklir áhrifa-
valdar. 1 Eyjum hafði verið útver
öldum saman. í því sem í öðrum
verstöðum urðu leikir og íþróttir,
t.d. glíma, hollar félagslegar dægra-
styttingar, sem eðlilega hrifu æsku-
lýðinn til dáða sem óx upp meðal
sjómannanna. Sjósóknin og nytjar
af fugli, sem aflað var ofan og neð-
an brúna eyjanna kröfðust líkams-
færni. Frá þessu fólki var Friðrik
og meðal þess óx hann upp. Það var
því engin tilviljun að hann kynntist
íþróttum, en átti sitt keppnisskap,
sem kom honum til álita í stráka-
hópi Eyjanna. Hann átti framar
flestum þá skaphöfn að- leggja við
hvaðeina, sem ætlunin var að til-
einka sér, skilning á gerð þess og
með eljusemi treysta tökin á við-
fangsefninu með tíðum iðkunum.
Hugurinn til þess að kunna skil á
íþróttum og um leið áhuginn á þeim,
kom vel fram hjá ungum Vestman-
neyingum, er þeir sex sóttu íþrótta-
námskeið, sem ÍR hélt í Reykjavík
1922 og hafði fengið norskan íþrót-
takennara til þess að veita forstöðu.
Eftir að sexmenningarnir komu til
baka hófst fyrst iðkun fijálsíþrótta
í Eyjum. Friðrik og Jónas Sigurðsson
í Skuld eiga saman besta árangur á
landsvísu í stöng 1923, 2,82 m.
Stangarstökksmet hjá Friðriki var
svo fyrst staðfest 1924 2,96 m á
þjóðhátíð og 3,17 m eins og fyrr
greinir. Yfir 3,25 m fer hann 1929.
Fram til 1931 var hann að stökkva
um og yfir 3,00 m þar til hann jafn-
aði met sitt á Meistaramóti Islands
1931. Síðan stökk hann ekki meir á
stöng. Þetta met stóð í 7 ár. Næstu
5 methafar í stöng voru Vestman-
neyingar. Nemendur Friðriks. Hann
kom fyrst fram í spjótkastkeppni
1925 og vann með 39,05 m kasti.
Hann setti svo ísl. met 1929 47,13
m. I 100 m hlaupi náði hann bestum
árangri 1931 á Meistaramóti Islands
með því að sigra Garðar S. Gíslason
sem í nokkur ár var ósigrandi.
Veturinn 1926—’27 var Friðrik á
sex mánaða leiðbeinandanámskeiði
í Reykjavík sem ÍSÍ og UMFÍ stóðu
að. Þar varð hann fljótt frábær fim-
leikamaður, þó að hann hefði eigi
áður iðkað þá, því í Eyjum var eng-
in leikfimi kennd fyrr en salur kom
þar 1927. Hann náði athyglisverðri
færni í fimm helstu sundaðferðun-
um. Valsmenn komu auga á Friðrik
á námskeiðinu fyrir færni í knatt-
spyrnu. Þeir fengu hann um vorið
með til Akureyrar til keppni við fé-
lögin þar. Hann setti flest mörkin
fyrir Val og eins var í leikjum í
Reykjavík.
Sumarið 1929 dvaldi Friðrik í
Reykjavík við æfingar í fimleikum
og glímu fyrir ferð sem íslandsvina-
fél. Germanía og Glímufél. Ármann
stóðu að til 29 borga í Þýskalandi.
Jón Þorsteinsson var kennari og
stjórnandi. Skammt var liðið á ferð-
ina er Friðrik meiddist svo á hné í
glímu við höfund þessarar greinar,
að hann varð að snúa heim og gang-
ast undir uppskurð. í ársbyrjun 1932
veiktist Friðrik af berklum í lunga.
Það tók hann 3 ár að yfirstíga sjúk-
dóminn. Um skeið dvaldi hann á
Vífilsstöðum og gekkst undir að-
gerð. Á fermingaraldri þjáðist Frið-
rik af eyrnaveiki, svo að hann hlaut
að dvela i Kaupmannahöfn hjá systr-
um sínum og njóta þar lækninga.
Meðan hann var í Kaupmannahöfn
fékk hann að.vera í flokki unglinga
sem íþróttakennaraefni Statens
Gymnastik Institut æfði sig á að
kenna íþróttir. Nam hann þarna
æfingar og íþróttir, sem komu hon-
um síðar sem íþróttakennara vel.
Meðan Friðrik var vikur í íþrótt-
um, tók hann þátt í félagsmálum.
Hann var einn af stofnendum Knatt-
spyrnufélagsins Týs 1921 og lengi
í stjórn þess. Heiðursfélagi félagsins
var hann gerður. Hann starfaði einn-
ig með sameiningarfélaginu KV og
íþróttaráði því sem stjórn ÍSÍ setti
á laggirnar 1928. Fyrir þessi störf
hlaut Friðrik þjónustumerki ÍSÍ.
Stjórn FRÍ sæmdi hann garpsmerki
fyrir áfrek í fijálsum íþróttum.
Dæmi má telja fram um hve fijáls-
íþróttir skipuðu háan sess í Eyjum.
Á meistaramóti íslands 1931 áttu
Vestmanneyingar einum meistara
færri en Reykvíkingar. Tveir af
þremur keppendum í fijálsíþróttum
frá íslandi á Ólympiuleikum 1936
voru Vestmanneyingar. í bæja-
keppni 1937 í fijálsíþróttum milli
Reykjavíkur og Vestmannaeyja vann
höfuðborgin naumt.
í sundíþrótt áttu Eyjarnar fljótt
eftir að sundlaug fékkst 1934 frá-
bært sundfólk. Sigraði t.d. Akureyri
í bæjakeppni 1938. Friðrik var for-
ustumaður og kennari. Handknatt-
leik hófu stúlkur að æfa í Eyjum
að áeggjan Friðriks 1927. Náðu þær
fljótt i báðum félögum góðum tökum
á íþróttin^ii. Ég var dómari í leik
stúlknanna 1931 á fullstórum knatt-
spyrnuvelli, ellefu í liði — og mig
undraði færni þeirra. Slíkt var þá
ekki til í Reykjavík eða Hafnarfirði.
Með lið voru Vestmanneyingar 1912
á fyrsta knattspyrnumóti Islands.
Síðan eins og þekkt er hafa þeir
verið vel virkir og oft ógnað liðum
annarra byggðarlaga og á stundum
sigrað.
Um árabil var Friðrik máttarstólpi
Týs og sameiningarliðs KV í knatt-
spyrnu. Oft náði Friðrik saman
flokkum og æfði þá í fimleikum.
Voru staðæfingar vel samæfðar og
stökkmenn á dýnu sérstakir.
Leikfimikennari við barnaskóla
Vestmannaeyja varð Friðrik 1929
og hélt því starfi til 1963, nema
hvað hann var frá í 3 ár, sökum
'veikinda/ Hann kenndi einnig -við
Gagnfræðask. Vestmannaeyja
1929-’32. Á árunum 1921-’34
kenndi hann sund við sundskálann
undir Löngu í sex sumur. Eftir að
sjólaugin upphitaða tók.til starfa í
nóvember 1934 kenndi Friðrik þar
sund að sumrinu til 1963. Að tilhlut-
an Vestmanneyinga fengust 1925
samþykkt á Alþingi heimildarlög um
sundskyldu. Fjögur sveitarfélög not-
færðu sér heimildina. Eitt þeirra
Vestmannaeyjar. Þegar 1935 tóku
um 70% sundskyldra unglinga sund-
próf. í sjó höfðu aldrei fengist fleiri
en 30%. Friðriki tóksí, að fram-
kvæma sundkennsluna sem skyldu-
nám af alúð, svo að nemendur tækju
henni ekki sem þvingun. í Reykjavík
var efnt til mikils skólamóts í leik-
fimi 1937. Friðrik hélt þangað með
stóra flokka stúlkna og drengja frá
barnaskólanum. Fyrir frammistöð-
una hlaut skólinn viðurkenningu.
Friðrik var fágætur kennari. Hafði
ekkert fyrir aga, hvetjandi og alúð-
legur í framkomu. Það var eftirsjá
að honum, er hann eftir 30 ára störf
hvarf til annarra starfa, enda eru
stöðurnar við íþróttakennsluna
þreytandi.
Friðrik fæddist í Norður-Hvammi
í Mýrdal 14. maí 1906. Þar var þá
prestssetur. Faðir Friðriks, sr. Jes
Anders Gíslason (f. 1872, d. 1961),
var þá prestur í Mýrdalsþingum.
Faðir Jes var Gísli útvegsbóndi og
kaupmaður að Hlíðarhúsum í Vest-
mannaeyjum, Stefánssonar stúdents
í Selkoti, Austur-Eyjafjallahreppi,
Ólafsonar gullsmiðs og bónda á
sama stað. Kona hans Guðlaug Stef-
ánsdóttir frá Laufási við Eyjafjörð,
var dótturdóttir Steins Hólabiskups
Jónssonar. Móðir Gísla föður sr. Jes
var Anna Jónsdóttir prests i Mið-
mörk, Vestur-Eyjafjallahreppi, og
konu hans Ingveldar Sveinsdóttur,
föðursystur Einars skálds og sýslu-
manns Benediktssonar. Önnunafnið
er komið frá Önnu Eiríksdóttur syst-
ur Jóns Konferensráðs en hún er ein
formæðra Friðriks.
Soffía Lísbet Andersdóttir skip-
stjóra Osmundsen frá Tromey í Nor-
egi og Ásdísar Jónsdóttur ættaðri
af Berufjarðarströnd, er móðir sr.
Jes.
Móðir Friðriks er Kristjana Ág-
ústí Eymundsdóttir (f. 1873, d.
1939) Eymundssonar bónda að
Skjalþingsstöðum í Vopnafirði og
konu hans Gunýjar Pálsdóttur Páls-
sonar bónda að Leiðarhöfn í Vopna-
firði. Ágústí ólst upp í Reykjavík hjá
föðurbróður sínum Sigfúsi bóksala
og ljósmyndara Eymundssyni.
Foreldrar Friðriks fluttu til Vest-
mannaeyja 1907, þar sem sr. Jes
gerðist verslunarstjóri hjá mági sín-
um Gísla J. Johnsen. Heimili þeirra
Ágústíar var að Hóli og var Friðrik
löngu kenndur við það og nefndur
„Figgj á Hóli“. Systkini Friðriks:
Sólveig, hjúkrunarfræðingur, gift
Haraldi Eiríkssyni, raffræðingi, lát-
in; Guðný, tannlæknir, látin; Anna,
píanókennari, gift Óskari bygging-
arfulltrúa, hún lifir mann sinn; Ás-
dís Guðbjörg, húsfreyja, gift Þor-
steini Einarssyni, íþróttafulltrúa,
bæði á lífi. Tvö börn sr. Jes og
Ágústí létust í frumbernsku.
Heimilið að Hóli var þekkt fyrir
menningarbrag. Um það lágu þræð-
ir til ýmissa félaga bæjarins.
Friðrik Jesson kvæntist 5. apríl
1930 Magneu Þuríði Matthildi (f.
1909) dóttur Alexanders Vilhelms
Sjöbergs frá Máimey í Svíþjóð. Var
stýrimaður á björgunarskipinu Geir.
Móðir Magneu er Soffía Þórðardótt-
ir. Magnea ólst upp á heimili móður
sinnar og síðari eiginmanns hennar,
Ásgríms kaupmanns Eyþórssonar.
Þau Magnea og Friðrik stofnuðu
heimili að Hóli og bjuggu þar fram
að „gosi“ (1973). Eftir heimflutning
að loknu gosinu hafa þau búið í ein-
býlishúsi.
Börn þeirra eru: Ása Soffía (f.
1930), maki Gísli Hjörleifsson, lát-
inn, barn þeirra Friðrik Magnús,
kvæntur Ingibjörgu Siguijónsdóttur,
þau eiga 2 börn; Jessý (f. 1934),
gift Trausta Jakobssyni, þeirra börn,
Magnea, gift Friðbirni Valtýssyni,
eiga 2 börn, og María, gift Ágústi
Ármanni Eiríkssyni, eiga 2 börn;
Ágústa Þyrí (f. 1944), gift Kristjáni
Egilssyni, börn þeirra: Þröstur Egill,
maki Guðbjörg Jakobsdóttir, barn-
laus, og Logi Jes, ókvæntur og barn-
laus; og Biynhildur (f. 1948), gift
Inga Tómasí Björnssyni, börn þeirra:
Inga Lára, maki Kjartan Þór Ársæls-
son, eiga eitt barn', Magnús Freyr
og Eva Lind.
Friðrik eignaðist ungur vörubif-
reið, sem hann hafði atvinnu af jafn-
framt sundkennslu á sumrin fram
að 1929 að hann gerðist íþrótta-
kennari við skóla bæjarins. íþrótta-
kennsla hans hjá félögunum var
þegnskaparstarf.
Ungur vandist Friðrik á veiði-
mennsku. Varð iaginn að fara með
byssu. Skotveiði í Eyjum annaðhvort
stunduð úr fjöru eða af báti. Um
tíma fór hann á sjó á „kæjak“. Góð-
ur veiðimaður á lunda í háf var hann.
í allt sem hann tók sér fyrir lagði
hann hugsun. Hann gerði háf sinn
meðfærilegri með því að nota bam-
bus. Við slíkar smíðar naut hann
meðfæddrar handlagni. Hagleikni
hans sést á bókum sem hann batt
inn og þá naut ljósmyndagerð hans
góðs af henni ásamt útsjónarsemi
veiðimannsins. Ljósmyndir af nátt-
úru Eyjanna tók hann um árabil.
Hann vann þær sjálfur og átti til
þeirra verka nauðsynleg tæki. Þar á
meðal myndastækkara. Tengdason-
ur Friðriks, Ingi Tómas skattstjóri,
hefur sýnt áhuga og lagni við að
varðveita og vinna úr myndasafni
Friðriks. Fyrir fáum árum efndi
hann til sýningar á myndum Friðriks
eftir að hafa unnið þær og stækkað.
Vakti sýningin athygli.
Friðrik hafði samhliða fuglaveið-
um unnið að uppsetningu fugla og
fiska. Við þessa iðju naut sín list-
rænt handbragð og þekking á dýrum
í náttúrunni. Frá hans hendi voru
t.d. fuglar á flugi svo að mynstur í
hömum varð áberandi og fluglag.
Hann fann áhuga fólks á þessu og
sjálfur sá hann að kynna mætti lífið
í náttúrunni nánar og þá ekki síst í
sjónum. Hann kynnti fyrirætlanir
sínar um náttúrugripasafn og í því
sjóker með lífverum hafsins, fyrir
þáverandi bæjarstjóra Guðlaugi
Gíslasyni, sem sýndi málinu áhuga,
hvatti Friðrik og útvegaði honum
fjárstyrk til að kynna sér slík söfn.
Friðrik hætti íþróttakennslu 1963
og hélt það ár til Danmerkur og
Noregs, þar sem hann naut velvilj-
aðrar tilsagnar forstjóra og starfs-
manna sædýrasafna. Við heimkonua
hóf hann á vegum bæjarsjóðs Vest-
mannaeyja að koma á fót safninu.
í húsnæði sem bærinn átti, sem var
óhentugt, tókst Friðriki á undraverð-
an hátt að búa safninu vistlegan og
rómaðan sýningarstað. Honum var
að vísu vandi á höndum að koma
fyrir uppsettum dýrum en höfuð-
vandamálið var að geta sýnt á vist-
legan hátt lifandi sædýr. Auk þess
lærdóms sem Friðrik hafði aflað sér,
þá var meðfædd natni hans og íhygli
sem greiddi úr vandanum. Mikið
grundvallaratriði var, að í nánd við
húsakynnin var borhola, frá því að
leitað var að drykkjarhæfu grunn-
vatni, en úr henni fékkst hreinn sjór.
Var hún virkjuð fyrir sædýralíf
safnsins. Á árinu 1964 gat Friðrik
boðið gestum að njóta safnsins. Hin
listilega uppsettu dýr og hreinu sæ-
dýraker í vistlegu umhverfi, hafa
aflað safninu og þar Vneð störfum
Friðriks viðurkenningar. í þessum
margþættu störfum hefur Friðrik
notið vináttu sjómanna, sem hafa
fært honum lífverur úr sjó, skilnings
stjórnenda bæjarins, og ekki síst
stuðnings fjölskyldu sinnar og þar
hefur Magnea kona hans átt sinn
stóra hlut. Úr ijölskylduhópnum hef-
ur vegna þessarar samhjálpar vaxið
upp einstaklingur, til þess að taka
við safninu úr forsjá Friðriks. Sá er
tengdasonur hans, Kristján Egils-
son. Natni og alúð Friðriks og fólks
hans við safnið björguðu því frá
eyðingu meðan gosið stóð yfir 1973.
Friðrik var veittur riddarakross
Fálkaorðunnar.
í dag óma aldnar klukkur hinnar
gömlu Landakirkju yfir moldum hins
ágæta Vestmanneyings, Friðriks
Jessonar. Afrek hans sem íþrótta-
manns geymast, minningar nem-
enda um góðan íþróttakennara í
sal, á velli og við laug gleymast seint,
ávallt mun nafn hans tengjast sæ-
dýra- og náttúrugripasafúi Vest-
mannaeyja.
Á þessum útfarardegi munu
margir minnast Friðriks Jessonar
með þakklæti og hugsa til eiginkonu
hans, Magneu Sjöberg, sem í 62 ár
veitti honum sérstaka samstöðu og
alúð. Megi hún og afkomendur
þeirra hjóna finna á þessum stundum
sorgar og kveðju, að Friðrik Jesson
er mikils metinn fyrir mannkosti og
fjölþætt störf, sem hafa þegar og
munu lengi færa með sér blessun
og velferð.
Þorsteinn Einarsson.
í dag verður Friðrik Jesson jarð-
sunginn í Landakirkju. Með Friðrik
er genginn einn mesti íþróttafröm-
uður Eyjanna og afreksmaður. Hann
lét til sín taka á mörgum sviðum
samfélagsins, hvort heldur var í
íþrótta-, félags- eða menningarmál-
um. Framlag hans til þessara þátta
var slík að honum var meðal annars
veitt Fálkaorðan sem og æðstu við-
urkenningar íþróttasambands ís-
lands.
Svo langt sem íþróttasagan
spannar í okkar góða samfélagi, má
hvarvetna sjá nafn Friðriks getið.
Á yngri árum tók hann þátt í hin-
um ýmsu íþróttagreinum og var þar
margfaldur íslandsmeistari.
Hann fyllti meðal annars þann
hóp Vestmanneyinga sem hélt ís-
landsmetinu í stangarstökki svo ára-
tugum skipti. íþróttafrömuður var
hann mikill. Hann var einn af stofn-
endum Knattspyrnufélagsins Tý þá
aðeins fimmtán ára gamall, síðan
Sundfélags Vestmannaeyja svo og
Skátafélagsins Faxa svo eitthvað sé
nefnt. Friðrik stóð fyrir fyrsta úti
handknattleiksmótinu sem haldið
var á landinu og var það haldið í
Vestmannaeyjum árið 1925.
Að loknu námi í Kaupmannahöfn,
þar sem hann fullnumaði sig sem
íþróttakennari, og einnig í bók-
bandi, kom hann heim og tók meðal
annars að sér kennslu í íþróttum og
þjálfun. Friðrik fyllti hóp þeirra
manna sem börðust fyrir að sundið
yrði gert að skyldugrein í skólum
landsins. Þegar það var samþykkt
af Alþingi hafði skólasund verið
skyldugrein í Vestamannaeyjum í
nokkurn tíma. Já þær voru margar
nýjungarnar sem fylgdu Friðrik á
íþróttasviðinu og má þar nefna að
hann kom meðal annars fyrstur með
handknattleiksíþróttina til landsins.
En líf Friðriks var ekki bara
íþróttir. Hann byggði upp Náttúru-
gripasafn Vestmannaeyja, sem er
einstakt sinnar tegundar hér á landi
og ajlt frá opnun þess árið 1964
vann hann sleitulaust við að gera
safnið sem best úr garði.
Þar skipti ekki máli hvort vinnu-
degi væri lokið samkvæmt stimpil-
klukku. Hvenær sem tími gafst var
unnið við að byggja upp safnið, setja
upp fugla eða hraða sér niður á
bryggju og sækja lifandi fiska í
fiskabúrin frá velviljuðum sjómönn-
um. Alltaf var horft fram á veginn
og alltaf var verið að byggja upp
fyrir komandi kynslóðir. Þvílík elju-
semi.
Friðrik var svo lánsamur að eiga
góða eiginkonu sem tók virkan þátt
í starfinu og oftar en ekki voru þau
hjónin saman á safninu þar sem þau
tóku á móti gestum og fræddu um
undur náttúrunnar eins og þeim var
lagið.
Það var fjölskyldu okkar mikil
gæfa að fá að kynnast Friðrik og
Magneu og fjölskyldu þeirra en þau
kynni hófust í kjölfar eldgossins
1973. Margar ánægjulegar stundir
höfum við átt og margs er að minn-
ast. Okkur langar til að þakka Frið-
rik samfylgdina og þakka einstökum
manni allt það sem hann gaf. Við
þökkum áralanga vináttu og tryggð.
Minningin um góðan mann mun lifa.
Elsku Magnea, við hjónin biðjum
góðan Guð að styrkja þig og fjöl-
skyldu þína á sorgarstundu.
Góður vinur er farinn. Guð blessi
hann og varðveiti að eilífu.
Þuríður Kristín Kristleifs-
dóttir, Guðmundur Þ.B.
Ólafsson og fjölskylda.
Guðbjartur S. Kon-
ráðsson - Minning
Fæddur 10. júlí 1970
Dáinn 5. september 1992
Þegar þú ert sorgmæddur, skoðaði þá aftur
hug þinn, og þú munt sjá að þú grætur
vepa þess sem einu sinni var gleði þín.
(Spámaðurinn)
Það er komið haust og allt leikur
í lyndi. Sumarvinnunni lokið, skól-
inn að byija og það er von á Guð-
bjarti Sigurði Konráðssyni, Sigga,
og Siggu í bæinn. En á einu andar-
taki er allt breytt. Siggi vinur minn
hefur orðið fyrir alvarlegu slysi og
við tekur erfiður biðtími þar sem
vonin um bata dvínar smátt og
smátt og aðfaranótt 5. september
sl. kvaddi hann þetta líf aðeins 22
ára. Allt of ungur til að deyja.
Fram í hugann þjóta óteljandi
minningar: Frá fyrstu kynnum okk-
ar í Reykjanesskóla, frá samveru
okkar í Iðnskólanum síðustu vetur;
kaffiþamb í eldhúsinu hjá Sigga og
Siggu; pælingar yfir tölvunni; yfir
námsefninu; framtíðardraumarnir
og endalaust spjall um allt milli
himins og jarðar. Það er erfitt að
trúa því að þessu sé öllu lokið.
Sagt er að tíminn lækni öll sár
og með þá trú í hjarta kveð ég vin
minn með þakklæti fyrir samleiðina
og sendi Siggu, foreldrum Sigga
og systkinum, tengdaforeldrum og
öllum öðrum ættingjum hans og
vinum mínar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin strið.
(V. Briem.)
Fjalar.
i