Morgunblaðið - 16.10.1992, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 1992
31
Minning
Guðmundur Matthías-
*
son frá Ospaksstöðum
Fæddur 1. apríl 1897
Dáinn 8. október 1992
Kveðja frá Ástralíu
Mig langar að kveðja elsku afa
minn með örfáum orðum. Ég er
langt í burtu en vegalengdin kemur
ekki í veg fyrir að ég hugsi til hans
og sakni hans, þó það sé erfítt að
vera langt frá á svona stundum.
En svona er lífíð. Ég var mjög ung
þegar ég fór fyrst langt að heiman.
Á fyrsta ári var ég hjá afa og ömmu
norður á Óspaksstöðum.
Það var á þessum fyrstu sjö árum
ævi minnar sem við afi bundumst
tryggum böndum. Hann hafði mjög
mikil áhrif á líf mitt. Hann var svo
blíður og góður við mig, kallaði mig
alltaf „litla lambið sitt“. Ég vaknaði
ekki svo sjaldan að morgni uppi í
hlýju holunni hans afa eftir að hafa
gengið í svefni. Og alltaf var hann
með opinn faðminn og brosandi, það
var hans persónuleiki. Alltaf svo
glaður.
Ég er ekki í vafa um að það hafi
verið ástæðan fyrir hans langa heil-
brigða lífí. Hann hafði áhrif á alla
þá sem hann umgekkst. Ég ætla
ekki að fara út í fleiri atriði, bara
segja að ég þakka elsku afa fyrir
öll árin og fyrir að vera Kötu og
Helga dásamlegur langafi.
Það eru einfaldleikinn sem gefur
lífínu gildi. Ég kveð elsku afa minn
og sendi einnig kveðjur frá Geira,
Kötu og Helga.
Gunna dótturdóttir.
Þegar svo langt er liðið á þessa
öld, sem raun ber vitni, verður æ
fátíðara að horfa þurfi á bak og
veita hinstu kveðju þeim er fyrst
litu dagsins ljós á öldinni sem leið.
Þessi svonefnda aldamótakynslóð
hefur nú þegar, að meginhluta,
runnið sitt æviskeið. Þetta var mjög
styrkur stofn er oft þurfti að lúta
köldum kjörum, en upplifði aftur á
móti þá mestu stökkbreytingu í
framförum og tækni er um getur í
sögu lands og þjóðar. Síðustu ár
aldarinnar sem leið voru æði erfíð
íslensku þjóðinni sökum harðinda
og fólk flúði land í talsverðum
mæli. Sá er hér verður minnst hefur
komist í nána snertingu við þessar
mismunandi aðstæður og umbreyt-
ingar, þar sem hann var búinn að
fylla hálfan tíunda tuginn.
Guðmundur Matthíasson var
fæddur á Auðshaugi í Vestur-
Barðastrandarsýslu 1. apríl 1897.
Foreldrar hans voru Matthías Eben-
esersson og Katrín Guðmundsdóttir.
Eftir því sem ég best veit munu þau
hjón eigi hafa stundað búskap í rík-
um mæli, heldur hafi hugur hans
sér í lagi beinst öllu fremur að sjó-
sókn. Frá Auðshaugi fluttu foreldrar
Guðmundar með litla snáðann á
fyrsta ári út í eyjar á Breiðafirði til
búsetu. Heimildir hef ég fremur
óljósar frá þessum tíma, en þó held
ég að mér sé óhætt að nefna í þessu
sambandi bæði Rúfeyjar, Rifgirð-
ingar og Gjarðey. Sá er bjó við
Breiðafjörð var að ýmsu leyti betur
settur en margur annar, því svo sem
alkunna er hefur hann alloft verið
nefndur matarkista íslands.
Við þessar aðstæður ólst Guð-
mundur upp ásamt Pétri bróður sín-
um, sem var nokkru yngri. Eftir
eyjadvölina flutti síðan fjölskyldan
að Straumi á Skógarströnd. Hugur
Guðmundar beindist að sjósókn og
ungur maður hélt hann burt að
heiman í leit að frama í hinum stóra
heimi. Hann réð sig á togara og
komst í það minnsta á einn enskan,
auk nokkurra íslenskra. Um smá-
tíma vann hann hjá B.M. Sæberg í
Hafnarfirði, sem hafði þá nýverið
stofnað bifreiðastöð og hafði hann
meðal annars borið við að aka leigu-
^ bifreið. í Hafnarfírði kynntist Guð-
mundur ungri konu, Jóhönnu
Guðnadóttur frá Óspaksstöðum.
Þau felldu hugi saman og gengu í
hjónaband. Trúlega var hugur Guð-
L. mundar enn bundinn átthögunum,
því hin ungu hjón fluttu vestur og
hófu búskap á Straumi.
Guðmundi og Jóhönnu varð fjög-
urra barna auðið: Jóhann Gunnar,
fæddur 4. júlí 1926, ókvæntur og
bamlaus; Matthea Katrín, fædd 14.
ágúst 1928, gift undirrituðum, þau
eiga þijú böm; Sigrún, fædd 10.
ágúst 1935, á tvær dætur; og Gísli,
fæddur 12. nóvember 1936, kvænt-
ur Guðrúnu Ámadóttur, átti tvö
börn, hann er nú látinn. Bamabörn
eru sjö og bamabarnabörn ellefu.
Straumur var fremur lítil jörð og
kostarýr. Því varð að ráði að þau
bragðu þar búi á vordögum 1936
og fluttu norður í Hrútafjörð að
Óspaksstöðum. Mun þar trúlega
hafa ráðið talsverðu átthagatryggð,
því Jóhanna var dóttir Guðna Ein-
arssonar og Guðrúnar Jónsdóttur
er búið höfðu þar í allmörg ár. Að
flytja um þetta langan veg, á þess-
um tíma, var talsvert átak og það
með allan búsmala. Farið var á báti
inn að Kambsnesi við Hvammsfjörð,
þaðan farið á hestum inn allan
Haukadal, yfír Skarð og heim til
Óspaksstaða. Bömin þá þegar orðin
þijú, tvö þau eldri það sjálfbjarga
að þau gátu sjálf setið hross, en það
yngsta var enn í móðurörmum og
hún barnshafandi því drengur fædd-
ist í nóvember sama ár. Við þessar
aðstæður hefði mátt álykta að ham-
ingjan væri í hendi, að vísu mun
hún hafa verið það, en stundum er
hún æði skammvinn. í hönd fóra
erfíð ár. Til landsins hafði verið flutt
inn sauðfé til kynblöndunar, erlend-
is frá, en eigi tókst betur til en svo
að með því barst skaðvænn sjúk-
dómur, svonefnd mæðiveiki, er átti
eftir að leggja í valinn sauðfjárstofn
íslenskra bænda að stóram hluta.
Sem dæmi má nefna að bústofn
Guðmundar féll úr 130 ám niður í
9. Afkoma heimilisins þar með nán-
ast brostin. Til þess að afla tekna
varð að leita á önnur mið. Hugur
Guðmundar enn bundinn sjávarafla.
Hann lagði því land undir fót, ásamt
eldri dóttur sinni, Mattheu, sem var
þá enn komung að aldri, allt suður
til Njarðvíkur til þess að vinna þar
við fískverkun. Vágesturinn ill-
ræmdi varð yfíranninn.
Árin liðu og bömin uxu úr grasi
og allt virtist leika í lyndi. Samt sem
áður hneig hamingjusólin til viðar
löngu fyrr en vænta mátti. Seint á
árinu 1957 varð heimilið á Óspaks-
stöðum fyrir miklu áfalli. Þá féll í
valinn húsmóðirin sjálf, Jóhanna
Guðnadóttir, löngu fyrir aldur fram,
aðeins 56 ára. Má þar með segja
að brostið hafi höfuðmáttarstoð
heimilisins. Um þessar mundir vora
flest börnin flutt að heiman og nán-
ast ekkert tiltækt ráð framundan
hjá Guðmundi annað en bregða búi,
selja bústofn og flytja til Reykjavík-
ur.
Lífíð heldur áfram sinn veg og
eitt tekur við af öðra. Nokkram
dögum eftir fráfall Jóhönnu fæddist
okkur hjónum lítil og fríð stúlka er
hlaut nafn ömmu sinnar. Við vorum
að koma okkur upp notalegu heim-
ili á Bugðulæk 13 og gátum tekið
Guðmund til okkar um nokkurt
skeið, meðan hann var að átta sig
á tilverunni. Síðan keypti hann sér
íbúð á Hjallavegi 4.
Við áttum heimilinu á Óspaks-
stöðum margt gott að unna og bár-
um til þess alla tíð hlýjan hug. Þar
hafði Matthea, kona mín, átt marga
notalega sumardvalarstund og börn
okkar notið sveitasælu í faðmi afa
og ömmu.
Ég sem þessar línur rita hafði
fengið þar húsaskjól, lítill drengur,
móðurlaus á tíunda ári, í fylgd með
ömmu minni og áttum við þar aðset-
ur um tveggja ára skeið. Kom síðan
þangað aftur röskum áratug síðar
ungur sveinn og sótti mitt ágæta
kvonfang. Eftir að Guðmundur sett-
ist að í Reykjavík fékk hann starf
hjá Landsíma íslands og vann þar
allt til þess dags er aldur setti stól
fyrir dyrnar. Allmörg síðustu árin
bjó hann í lítilli einstaklingsíbúð í
húsi aldraðra í Lönguhlíð 3. Nota-
legt heimili og vel að vistfólki búið.
Að vísu er þar eigi sjúkradeild.
Skulu hér færðar innilegar þakkir
og kveðjur til alls samferðafólksins,
bæði tengt dvöl og starfí.
Þann 7. apríl 1989 varð Guð-
mundur fyrir mikilli lífsreynslu. Þá
missti hann yngri son sinn, Gísla
að nafni, aðeins rúmlega fímmtugan
að aldri. Þetta var mikil raun fyrir
öldung, kominn yfir nírætt.
Guðmundur var að eðlisfari ljúfur
í lund, félagslyndur með afbrigðum,
naut I ríkum mæli mannfagnaða og
var afar vinmargur. Hann lagði ríka
áherslu á að viðhalda tryggðabönd-
um. Hann hafði mjög ákveðnar og
óhaggandi skoðanir um stjómmál.
Hvikaði aldrei um hársbreidd frá
sinni stefnu, dáði sína forystumenn
og vann fyrir þá dyggilega.
í nóvember 1991 varð hann fyrir
miklu áfalli, datt á sléttu gólfi og
braut annan lærlegginn og var flutt-
ur á Landakotsspítala, þar sem hann
gekkst undir aðgerð. Við þetta hrak-
aði heilsu hans æði mikið og lá
hann rúmfastur að mestu eftir þetta
til lokadægurs. Við hjónin voram
þá búin að bóka ferð alla leið til
Ástralíu, til samfunda við ástvini
okkar. Við voram uggandi um fram-
vindu mála, en létum það samt eigi
hefta okkar för. Brátt varð okkur
ljóst að hann ætti eigi afturkvæmt
af sjúkrahúsi. Hann naut þeirrar
náðar að fá að dvelja á Landakots-
spítala þar til yfir lauk. Dvölin þar
var farin að nálgast eitt ár. Það er
æði langur og strangur rúmlegu-
tími. Hann bar sig samt ævinlega
vel, sagðist ekki líða miklar þrautir
og var ávallt hress í tali, þar til
veralega af honum dró undir það
síðasta. Hann fékk afar hægt and-
lát, yfir honum hvíldi þessi sanna
hæverska, ró og heiðríkja á einum
dýrlegasta degi haustsins. Guð-
mundur átti hér í Reykjavík allmörg
notaleg ár, en þrátt fyrir það áttu
sjórinn og sveitin hug hans allan.
Hann unni afar heitt sinni ástkæra
fóstuijörð. Það má með sanni segja
að hjartsláttur hans hafi slegið í
takt við tilbrigði hinnar íslensku
náttúru, því að í sama mund og
bliknuð laufblöð era að falla til jarð-
ar í ríkum mæli og liljur vallarins
drúpa höfði í foldar skaut, hneigði
hann einnig sitt höfuð til hinstu
hvílu.
Fyrir hönd þess látna og aðstand-
enda okkar færi ég alúðarkveðjur
og þakkir til alls starfsfólks, lækna
og sjúkrahússprests á Landakots-
spítala. Börn hans þakka föðurum-
hyggju og handleiðslu. Afa- og lang-
afabömin senda hlýjar kveðjur og
þakkir. Ennfremur þökkum við
tengdabömin, íjölskyldan í Ástralíu,
aðrir ættingjar og vinir ánægjulega
samfylgd og vináttu um langan
æviveg.
Himneski Faðir, ég fel f forsjá
þína sálu þessa framliðna öldungs
og megi náð þín og miskunn fylgja
öllum afkomendum hans um
ókomna tíð.
Ingimar Einarsson.
Elsku afí er sofnaður svefninum
langa, saddur lífdaga og búinn að
skila góðu lífsstarfi og sáttur við
guð og menn. Eftir sitja minningar
um síglaðan og jákvæðan mann sem
var vinmargur og hrókur alls fagn-
aðar hvar sem hann kom. Hann vildi
alls staðar vera með þar sem eitt-
hvað var að gerast og hafði sér-
staka unun af að dansa hér á áram
áður. Hann dó á fallegasta sólskins-
degi sem komið hefur á þessu hausti
og það er táknrænt fyrir afa og
hans gleði sem alltaf var stutt í.
Lítill langafastrákur, þriggja ára,
er að bijóta heilann um dauðann
og tengir þetta við fölnuðu sumar-
blómin fyrir utan gluggann og seg-
ir: „Aumingja langafí og aumingja
blómin, þau era öll að deyja og Guð
er nú að passa þau.“ Ég vil að lok-
um þakka elsku afa fyrir öll árin
sem við höfum verið saman og
þakka honum heilræði sem hann
kenndi mér eitt sinn. Hann sagði:
„Þú skalt alltaf koma fram við aðra
eins og þú vilt að þeir komi fram
við þig.“ Hafi elsku afí þökk fyrir
allt.
Jóhanna S. Ingimarsdóttir.
Nú er hann afi okkar og langafi
dáinn. Okkur mæðginin langar að
minnast hans með orðum. Alla tíð
var afi ljúfur maður. Aldrei man ég
hann öðravísi en skapgóðan og hlát-
urmildan. Hann afí skilur eftir sig
stórt skarð því hann var alltaf svo
stór partur af lífí okkar. Hann átti
stóran stað í hjörtum okkar, sérstak-
lega hjarta sonar míns sem er 7
ára. Langafi var perla í hans aug-
um. Hann talaði mikið um hann og
þegar við fóram til hans í heimsókn
faðmaði hann langafa sinn og horfði
á hann aðdáunaraugum, en sonur
minn fann líka að langafi var orðinn
gamall og lúinn. Það var stórkostleg
sjón að fylgjast með 7 ára barni
nostra í kringum gamla manninn
því honum fannst langafi vera svo-
lítið brothættur, rétt eins og lítið
bam. En einmitt svona er lífíð: Við
fæðumst brothætt, við eldumst og
styrkjumst, en síðan er eins og við
verðum aftur lítil og brothætt.
Með þessum orðum langar okkur
að kveða afa og langafa, en við vit-
um að langamma og sonur hans,
er lést fyrir þremur áram, munu
taka á móti honum með bros í
hjarta. Megi góður guð varðveita
þau öll.
Kolbrún og Hermann Þórir.
I dag kveðjum^ við Guðmund
Matthíasson frá Óspaksstöðum í
Hrútafirði. Hann andaðist í Landa-
kotsspítala 8. október síðastliðinn,
á 96. aldursári.
Fundum okkar bar fyrst saman
í Grænumýrartungu á fögru vor-
kvöldi 1936. Guðmundur var þá
nýfluttur að Óspaksstöðum frá
Straumi á Skógarströnd. Mér varð
starsýnt á þennan þrekvaxna glað-
lynda mann. Hann var á einhvem
máta öðruvísi en aðrir menn sem
ég þá þekkti. Ég minnist þess hve
hann var óþvingaður, léttur í lund,
hló og gerði að gamni sínu. Ég var
því óvanur að ókunnugur maður
væri svona opinskár og spaugsam-
ur. En þannig var Guðmundur alla
tíð. Hann var ófeiminn og fljótur
að kynnast, átti auðvelt með að
blanda geði við fólk og hafði gaman
af að spjalla.
Þeir sem era fæddir um síðustu
aldamót eru oft nefndir aldamóta-
menn. Það var svo sannarlega ekki
mulið undir aldamótakynslóðina og
Guðmundur fékk snemma að kynn-
ast miklu erfíði og harðri lífsbar-
áttu. Hann ólst upp í Breiðafjarðar-
eyjum og komst því fljótt í nána
snertingu við sjó og sjósókn.
Árið áður en hann fermdist réð
hann sig á skútu frá Stykkishólmi
sem var á handfæraveiðum. Næstu
vertíðir er hann svo á skútum frá
hann í Tímanum þegar hann var
níræður, að vissulega hafi vinnan á
skútunum verið erfíð fyrir hann,
unglinginn, og viðurværið ekki
beysið. Þetta eru að sjálfsögðu orð
að sönnu.
Árið 1917 fer Guðmundur á tog-
ara, fyrst enska. Þá voru vökulögin
ekki komin og sem dæmi um vinnu-
hörku og þrældóm, segir í áður-
nefndu viðtali, að þegar mikið físk-
erí var þá hafí menn stundum verið
látnir vera í aðgerð, standa í fisk-
kösinni, í allt að fimmtíu tíma án
hvíldar. Á toguram var Guðmundur
meira og minna til 1932. Hann lenti
i hinu svonefnda Halaveðri 1925. í
því illræmda óveðri fórast tveir ís-
lenskir togarar á Halamiðum með
allri áhöfn og aðrir sluppu naum-
lega.
Sjórinn heillaði Guðmund og sjó-
mennskan átti vel við hann. Það fór
samt svo að hann hætti á sjónum
og gerist bóndi, fyrst að Straumi á
Skógarströnd og síðar á Óspaks-
stöðum í Hrútafirði. Á Óspaksstöð-
um bjó Guðmundur frá 1936—1959.
Þá hættir hann að búa og flytur til
Reykjavíkur. Jafnframt búskap fór
hann oft á vertíðir suður með sjó.
Eftir að Guðmundur kom suður
vann hann fyrst hjá Grænmetinu,
en lengst af hjá Landssímanum.
Fulla vinnu stundaði hann þangað
til hann var kominn hátt á áttræðis-
aldur.
Guðmundur Matthíasson hafði
brennandi áhuga á þjóðmálum og
fylgdist vel með því sem gerðist á
þeim vettvangi. Hann var alla tíð
einlægur og eldheitur stuðnings-
maður Framsóknarflokksins. Gengi
flokksins var hans hjartans áhuga-
mál. Ég held hann hafí mætt á
hvem einsta auglýstan fund hjá
Framsóknarflokknum eftir að hann
kom til Reykjavíkur. Þegar nálgað-
ist kosningar færðist hann allur í
aukana og var í essinu sínu. Hann
kom daglega á kosningaskrifstofu
flokksins. Alltaf var hann hress og
kátur og lífgaði upp á mannskapinn
í misjöfnu veðurútliti með gaman-
semi og kímni. Slíkt er ómetanlegt.
Við síðustu alþingiskosningar og
einnig borgarstjórnarkosningar
1990 keyrði ég hann á kjörstað. Þá
vora fætumir orðnir mjög lélegir
og hann átti erfítt með gang, skyldi
engan undra. En Guðmundur kvart-
aði ekki. Hann hló og gerði grín að
sjálfum sér þegar erfíðlega gekk að
komast inn í bílinn eða ganga upp
tröppur Sjómannaskólans. Ég
spurði Guðmund hvort hann þyrfti
ekki að fá aðstoð við að kjósa, því
ég vissi að hann var orðinn sjóndap-
ur. Þá sagði hann glettnislega:
„Ætli ég rati ekki á B-ið.“
Eins og áður hefur komið fram
var Guðmundur alla tíð lífsglaður
og um leið gleðigjafi samferða-
mannanna. Hann kunni þá list að
ýta áhyggjum til hliðar, njóta líð-
andi stundar, og skemmta sér í
góðra vina hópi, t.d. dansaði hann
af lífi og sál fram á níræðisaldur.
Guðmundur var svo lánsamur að
vera jafnan hraustur og heilsugóð-
ur. En fyrir tæpu ári varð hann
fyrir því óhappi að lærbrotna og
eftir það átti hann ekki afturkvæmt
af spítala. Ég sá Guðmund síðast á
Landakotsspítala á 95. ára afmæl-
isdegi hans. Þá vora kraftar hans á
þrotum. En þrátt fyrir það var hann
með bros á vör og glettni í auga.
Ég þakka Guðmundi Matthíassyni
fyrir góðar samverastundir. Blessuð
sé minning hans. Aðstandendum
færi ég samúðarkveðjur.
Þorsteinn Ólafsson.