Morgunblaðið - 09.12.1992, Blaðsíða 13

g(:r{M0BSÍM6MP© IMIÐVÍKUDAOUR (9HDE6BMBBR) 1992
sn3
Atvinnumál farmanna
eftir Guðlaug
Gíslason
Um þessar mundir er mikið rætt
um atvinnumál og hvernig eigi að
tryggja þegnum þessa þjóðfélags
atvinnu í nútíð og framtíð. Þessi
umræða er ekki að ófyrirsynju því
sjaldan hefir syrt eins ískyggilega í
álinn og nú í atvinnumálum þjóðar-
innar.
Ein er sú atvinnugrein sem ekki
hefir farið mikið fyrir í hinni al-
mennu umræðu um þessi mál að
undanfömu. Hér er átt við far-
mennsku þ.e. störf á íslenskum far-
skipum. A undanfömum tólf ámm
hefír skipum sem gerð era út af út-
gerðum innan Sambands íslenskra
kaupskipaútgerða (SÍK) fækkað úr
51 skipi í 32 skip. Árið 1980 vora
48 þessara skipa skráð á íslandi.
Nú era skipin sem sigla undir íslensk-
um fána einungis 12, en útgerðimar
gera nú út 20 skip sem sigla undir
erlendum fánum eða samtals 32 skip.
Það sem er alvarlegast við þessa
þróun er sú tilhneiging útgerðanna
að skrá skip sín í auknum mæli und-
ir erlendum fánum og ráða á þau
útlendar áhafnir frá láglaunasvæð-
um heimsins. Nú er svo komið að
stærstur hluti þeirrar vöru, sem flutt
er í heilum skipsförmum svo sem
lýsi, mjöl, byggingavörar o.fl. er flutt
með skipum með erlendum áhöfnum
að hluta eða alveg, að ekki sé talað
um olíuvörar. Flesta daga ársins má
sjá meðalstór olíuskip við bólfestar
á ytri höfn Reykjavíkur, þar sem þau
losa þær olíuvörar sem til landsins
era fluttar. Oft hefír sú spuming
hvarflað að mér hvort þarna væri
ekki rakið verkefni fyrir okkur ís-
lendinga sjálfa?
Þvi er ekki að neita að þessi hátt-
ur í rekstri farskipa, þ.e. „að flagga
skipunum út“ sem kallað er, sem
þýðir að skipin era skráð undir fána
annarra ríkja, svo kallaða þægindaf-
ána, er ekki sér íslenskt fyrirbæri.
Hin Norðurlöndin hafa t.d. öll lent í
þrengingum með rekstur sinna far-
skipa af sömu ástæðu. Ríkisstjómir
allra Norðurlandanna nema íslands
hafa gert ýmsar þær ráðstafanir,
sem gera útgerðunum kleift að skrá
skip sín í heimalandinu m.a. með því
að opna alþjóðlegar skipaskrár fyrir
farskip. Að vísu hefír alþjóðleg skipa-
skrá ekki verið lögfest í Svíþjóð, en
öruggar heimildir segja að svo verði
um næstu áramót.
Jafnhliða þessum ráðstöfunum
hafa ríkisstjómir hinna Norðurland-
anna allar gert ýmsar þær ráðstaf-
anir sem leiða eiga til þess að skip
„Það er krafa íslenskr-
ar farmannastéttar að
siglingum til og frá Is-
landi verði framvegis
sinnt af íslenskum skip-
um, mönnuðum íslensk-
um áhöfnum.“
þeirra og áhafnir verði samkeppnis-
hæf við þægindafánaskip og áhafnir
frá láglaunalöndunum.
Þessar aðgerðir frænda okkar Is-
lendinga hafa að sönnu reynst mis-
jafnlega árangursríkar og fer þá
gjaman eftir því frá hvaða bæjardyr-
um litið er. Eitt er þó óumdeilt að
sú leið sem Danir fóra þ.e. að styrkja
atvinnugreinina með skattpeningum
sjómanna hefír reynst þeim vel. Um
það era bæði danskir sjómenn og
útgerðarmenn sammála. Um mitt ár
1988 vora flestöll farskip í eigu
Dana sem vora í utanlandasiglingum
skráð undir þægindafána og nær
alfarið mönnuð útlendingum. Nú
hefír dæmið snúist við. Næstum öll
skip í eigu Dana hafa snúið heim og
sigla nú undir dönskum fána og era
mönnuð dönskum farmönnum að
90-95%, sem færa nú þjóðarbúinu
stórfelldar gjaldeyristekjur í stað
þess að þiggja atvinnuleysisbætur.
Á undanfömum áram hafa félög
yfirmanna á farskipunum ítrekað
bent stjórnvöldum á að ef ekkert
væri að gert af þeirra hálfu, sem
gerði útgerðirnar samkeppnishæfar
á alþjóðlegum flutningamarkaði
mundi skipunum verða „flaggað út“
og erlendir sjómenn taka við af þeim
íslensku. Þessu hafa stjómvöld ekki
sinnt nema síður sé.
Stéttarfélögin hafa líka margoft
mótmælt því að leiguskip útgerðanna
með útlendum áhöfnum skuli áram
saman stunda áætlunarsiglingar til
og frá Islandi.
Á fyrri hluta árs 1991 skipaði
þáverandi samgönguráðherra nefnd
sem skipuð er fulltrúum hagsmuna-
aðila, samgönguráðuneytis, fjár-
málaráðuneytis og Siglingamála-
stofnun. Nefndinni var ætlað að end-
urskoða lög og reglur um skráningu
og mönnun kaupskipa með það að
markmiði að skapa íslenskum kaup-
skipaútgerðum sambæritegan
rekstrargrandvöll og er í nágranna-
löndunum.
Þessi nefnd hefír engu skilað af
sér enn enda mun hún ekki hafa
haldið fund það sem af er þessu ári,
sem sýnir að hinn pólitíski vilji er
ekki fyrir hendi.
Vilhjálmur kvað eftirsjá í að
frádráttarheimildir vegna arð-
greiðslna lækki úr 15% í 10% af
nafnvirði hlutabréfa. „Stefna
Verslunarráðs hefur verið að
hætta viðmiðun við nafnverð
hlutabréfa, og miða við raunveru-
legt verð þeirra. Það var reyndar
í .samvinnu Verslunarráðsins og
ágætra manna sem þá voru í fjár-
hags- og viðskiptanefnd neðri
deildar, sem frádráttarheimildin
var hækkuð í 15%.“
Vilhjálmur sagði skattastefnu
Guðlaugur Gíslason
Því standa málin nú svo að 63%
farskipa á vegum útgerða innan SÍK
sigla undir þægindafánum og ein-
ungis 37% undir íslenskum fána. Á
skipunum er 265 (74%) stöðugildum
sinnt af íslendingum en 93 (26%)
af útlendingum. Væra íslenskir far-
menn í öllum stöðunum sem útlend-
ingar starfa í nú væri það fullt starf
fyrir um 150 farmenn. Af þessum
mönnum fær íslenska ríkið hvorki
skatta né skyldur, en íslenskir far-
menn á atvinnuleysisbótum.
Á þessum skipum öllum er því um
358 stöðugildi að ræða sem væri
full vinna fyrir 537 farmenn. Hér
er því um atvinnuveg að ræða sem
íslensk þjóðfélag hefír ekki efni á
að líta á sem afgangsstærð sem engu
máli skipti.
Og enn syrtir í álinn. Nú eru boð-
aðar uppsagnir og enn frekari fækk-
un skipa. Utgerðir eru að flytja af
landi brott með hluta eða alla sína
starfsemi. Þannig era allar líkur á
að íslensk farmannastétt geti heyrt
sögunni til ef ráðamenn þessara
þjóða þekkja ekki sinn vitjunartíma.
í gegnum tíðina hefir oft verið um
það rætt og ritað hversu mikilvægt
það væri fyrir eyþjóð sem íslend-
inga, að eiga sjálfír skipin og stjóma
alfarið siglingum að og frá landinu.
Þessi hugsun var m.a. hluti af
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar í upp-
hafi aldarinnar og án efa einn helsti
aflgjafinn í þeirri mögnuðu fjölda-
hreyfíngu sem batt endahnútinn á
stofnun Eimskipafélags íslands árið
1914.
Það verður aldrei nógsamlega bent
á þá hættu, sem er fyrir hendi, þeg-
ar milliríkjadeilur eða striðsástand
skapast að útgerðir missi yfirráð
fyrir skipum, sem skráð era í öðrum
löndum.
Það er krafa íslenskrar farmanna-
stéttar að siglingum til og frá ís-
landi verði framvegis sinnt af íslensk-
um skipum, mönnuðum íslenskum
áhöfnum. Einnig er það krafa stétt-
arinnar að litið sé á siglingar sem
sjálfstæðan atvinnuveg, nauðsynleg-
an sjálfstæði eyþjóðar, atvinnuveg
sem gæti skilað miklum arði í þjóðar-
búið sé rétt á málum haldið.
Höfundur er framkvæmdasijóri
Stýrimannafélags íslands.
Frumvarp um tekju- og eignarskatt
Stuðlar að sparn-
aði í fyrirtækjum
- segir Vilhjálmur Egilsson
SKATTLAGNING fyrirtælya, samkvæmt frumvarpi um tekjuöfl-
un ríkissjóðs á næsta ári, gerir bæði ráð fyrir lækkun tekjuskatts
í áföngum og afnámi eða lækkunum frádráttarliða. Vilhjálmur
Egilsson, framkvæmdasljóri Verslunarráðs íslands, kvað megin-
stefnuna í breytingunum virðast vera þá, að stuðla eigi að því
að hagnaður verði skilinn eftir í fyrirtækjunum. Raunveruleg
tekjuskattslækkun yrði þó nær engin á næsta ári, því niðurfell-
ing 10% framlags í fjárfestingasjóð vegi þar á móti. Afnám að-
stöðugjalds væri þó mikilvægast fyrir fyrirtækin.
þá sem stuðlaði að því að hagnað-
ur verði skilinn eftir í fyrirtækjun-
um ekki aðeins af hinu góða.
„Maður veltir því fyrir sér hvort
ekki sé gengið of langt í þessum
efnum, ekki síst þegar afnema á
í áföngum frádráttinn vegna
hlutabréfakaupa. Þetta blandast
líka saman við hátekjuskattinn,
sem ásamt lágri tekjuskattspró-
sentu gæti orðið til þess að mörg-
um sameignarfélögum yrði breytt
í hlutafélög."
KAFFIBRENNSLA
AKUREYRAR HF
VANDAÐAR VORUR A GOÐU VERÐI
Heimilistæki hf
hafa tekið.við CASIO umboðinu
á íslandi
CASIO vörurnar
fást hjá okkur
og umboðsmönnum
um land allt.
Heimilistæki hf
SÆTÚNI 8 SÍMI 69 15 15 ■ KRINGLUNNI SlMI 69 15 20
Umboðsmenn um land allt
Ssk Jmíiim, Æ&féh. Æ&mis. .Æwks.,