Morgunblaðið - 19.12.1992, Side 15
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1992
B 15
VÍKIN OG VIÐEY
List og hönnun
Bragi Ásgeirsson
Ekki mun á allra vitorði, að list-
húsið Nýhöfn leggur niður starf-
semi sína nú um áramótin. Mörgum
hefur brugðið í brún við tíðindin,
því það er erfítt að hugsa sér listlíf
í bænum án hins skemmtilega sýn-
ingarsalar, sem alla tíð var starf-
ræktur af miklum dugnaði og
menningarbrag, og var orðinn að
föstum punkti í tilveru innlendra
listunnenda og jafnvel útlendra
ferðalanga.
Á öðrum vettvangi verður þessi
óskemmtilega þróun fljótlega tekin
til meðferðar, sem raunar og því
miður er alþjóðlegt fyrirbæri um
þessar mundir. En hér skal fjallað
lítillega um síðustu heilu sýningu
listhússins, sem er næsta óvenjuleg
á staðnum og hefur með lýsingu á
uppgrefti í Víkinni og Viðey að
gera.
Auðvitað er sýningin stórmerki-
leg sem slík og ber vitni um menn-
ingarást eigenda staðarins, en ein-
hveijum mun þó fínnast undarlegt
að þeir kveðji ekki með sterkri
myndlistarsýningu eða yfírliti um
starfsemi listhússins frá upphafí.
Því er til að svara, að þörfin á
tengslum við fortíðna hefur aldrei
verið brýnni en á síðustu tímum
er margur afneitar henni í stjóm-
lausri eftirsókn eftir nýjungum,
sem þó sjaldan eru annað en endur-
ómur, og í besta falli endumýjun
þess, sem áður hefur verið gert,
hversu nútímalegar sem þær telj-
ast.
Það heimskerfi er afneitaði gild-
um fortíðarinnar áþreifanlegast og
boðaði nýja tíma með miklum fram-
tíðaráætlunum er nú liðið undir lok
og uppgjörið við áhangendur þess,
sem enn útbreiða hin úreltu fræði,
óumflýjanlegt.
En það er nú alls ekki tilgangur-
inn með þessari sýningu, heldur
er hér einfaldlega á ferð úttekt og
kynning á mjög merkilegu fram-
taki, sem átt hefur sér stað fyrir
framan nefíð á borgarbúum á und-
anfömum árum og áratugum.
Til að árétta þetta skal vitnað
til upphafs formála fagurrar og
handhægrar sýningarskrár, sem
Birgir Andrésson hefur hannað,
þar sem stendur: „Velkominn á
þessa sýningu á fomleifum frá
landnámi til siðaskipta í Reykjavík.
Til hennar var stofnað að frum-
kvæði borgarstjórans í Reykjavík,
Markúsar Amar Antonssonar, en
uppsetning sýningarinnar var í
höndum Arbæjarsafns. Að verkinu
unnu fomleifafræðingamir Bjami
F. Einarsson, Margrét Hallgríms-
dóttir og Skia í góðu samstarfi við
Svölu Lárusdóttur og Svövu Ara-
dóttur hjá Nýhöfn.
Reykjavíkurborg hefur staðið að
viðamiklum fomleifarannsóknum á
síðustu áratugum í Reyjavík. Á
ámnum 1971-1975 fóm fram
rannsóknir í miðbænum sem leiddu
í ljós byggðaleifar frá fyrstu öldum
íslandsbyggðar. Nýlega lauk úr-
vinnslu þeirrar rannsóknar, sem
fram fór í Svíþjóð undir stjóm Else
Nordahl fomleifafræðings. í fram-
haldi af því komu gögn og minjar
til íslands 1991 og em fomgripim-
ir nú sýndir í fyrsta sinn sem liður
í kynnir.gu á niðurstöðum upp-
graftarins."
Þá er einnig tekið fram, að árið
1987 hófst uppgröftur í bæjarhóln-
um í Viðey, norðan við Viðeyjar-
stofu, og hefur rannsókn nú staðið
yfir í sex ár undir stjóm Margrétar
Hallgrímsdóttur og þar hafa komið
í ljós minjar frá fyrstu öldum ís-
landsbyggðar og fram til þessarar
aldar. Þær rústir sem kannaðar
hafa verið em þó flestar frá 13.-16.
öld, þegar klaustur var starfandi í
Viðey.
Hér er í raun allt sagt um sýn-
inguna og umfang hennar og má
öllum vera ljóst að hér er á ferð-
inni framtak sem flesta varðar, er
hafa einhveija tilfínningu fyrir
fortíðinni og íslenzkri menningar-
sögu.
Sýningunni er ágætlega fyrir
komið, en þó er dálítið erfítt að
rýna í skýringartextana sem era
inni í glerkössunum, letrið smátt
og ógreinilegt. En sýningin stað-
festir það sem allir máttu vita, að
hér fór fram mikið menningarlíf
og hver gripur er sannar það, er
mikilvægur og verðmætur fundur
sem ber að rannsaka svo vel sem
nokkur kostur er á.
Þessar línur em fyrst og fremst
settar á blað til að hvetja sem flesta
til að skoða hina stórmerku sýningu
og jafnframt skulu menn vera
Gripur þessi, sem er úr tré, er
talinn vera leikfangabrúða.
Gripurinn fannst í tréflísalagi,
sem lá við strönd Tjarnarinnar
eins og hún var í fyrndinni.
minnugir þess, að þetta er síðasta
tækifærið til að mæta á staðinn á
meðan enn er þar menningarlega
listhúsið er bar nafnið Nýhöfn.
Svölu Lámsdóttur og Svövu
Aradóttur skal þakkað fyrir að
hafa gert miðbæinn menningar-
legri og tilvemna bjartari.
FINNSK
GLERLIST
Frændur vorir Finnar halda á
ýmsan hátt upp á 75 ára sjálfstæði
þjóðarinnar á þessu ári, og meðal
listræns framlags er farandsýning
á glerlist, sem nú gistir kjallara-
sali Norræna hússins.
Saga fínnskrar glerlistar er 70
ára, svo að snemma hafa lands-
menn skilið vægi þess fyrir sjálf-
stæði þjóðarinnar að lyfta undir
skapandi atriði. Það hefur og borið
þann árangur, að fínnsk hönnun
er heimsþekkt og hefur malað gull
í sjóði landsmanna. Listiðnaðurinn
hefur átt stóra daga í landinu og
nú er það iðnhönnunin sem er í
mikilli sókn.
Glerlistarsýningin í Norræna
húsinu er auganu hátíð og þótt
maður kannist við ýmsa munina,
þá er það eðlilegt að þeir séu með
þar sem þróun fínnskrar glerlistar
er hér sýnd í hnotskum. Um er
nefnilega að ræða verk helstu gler-
listarmanna þjóðarinnar og á meðal
þeirra em jafnvel húsahönnuðir
eins og Alvar Aalto.
Það er nokkur vegur frá hreinum
listiðnaði og 1 iðnhönnun, því þá
er varan fjölfolduð og seld um víða
veröld og hér gilda önnur lögmál.
I listiðnaði hugsa menn mun síður
um fjölföldun og ósjaldan er um
módelgripi að ræða, sem þýðir vita-
skuld að enginn gripur er nákvæm-
lega eins.
Sýningin er mjög fjölþætt og
auðséð er hve mikla áherslu Finnar
leggja á einföld og hrein form,
þannig er t.d. heildarformið nær
alltaf hreint og klárt þó bmgðið sé
í leik um formræn útskot og áferð
og gripurinn kunni að vera skreytt-
ur k ýmsa vegu.
Á þessum 70 ámm hefur hefð
fínnskrar glerlistar verði jarðtengd,
ef svo má að orði komast, og út
frá þeirri sérstöku hefð er bein og
greiðfær leið út í hvers konar til-
raunir. Finnar hafa fundið sitt form
og vinna út frá því, en náttúmlega
gengur síður að byija á tilraunun-
um og gleyma gmnnvinnunni.
Þetta er gamalt lögmál en samt
alltaf nýtt og áþreifanlegt, þótt
fleimm og fleiram sjáist yfír það
á seinni tímum.
Þetta er mjög merkileg og falleg
sýning, sem við megum vera stolt
af að fá hingað á hjara veraldar,
Kaj Franck: Könnur.
en er mig bar að garði síðdegis sl.
mánudag var ég fyrsti gestur dags-
ins og er ég fór var ég trúlega síð-
asti gestur dagsins!
Samt hefur sýningunni verið
gerð ítarleg skil í kynningarformi
á síðum blaðsins, en að þessar lín-
ur birtast nokkuð seint er einvörð-
ungu vegna þess að sá er hér ritar
var óvænt kallaður til útlanda.
Það er víða mikil deyfð yfír hlut-
unum um þessar mundir og þannig
var Modema Mussett í Stokkhólmi
nær tómt er mig bar að garði á
dögunum. Auðvitað er desember-
mánuður skiljanlega einn slakasti
mánuður ársins um aðsókn á list-
viðburði og við bætist slæmt tíðar-
far hér undanfarið.
En kuldi og erfíðir tímar eiga
einfaldlega að verða til þess að
fólk sæki á vit fegurðarinnar, menn
bíða t.d. ekki sumarsins til að fara
á skíði!
Mannfólkinu ber einmitt að
hlaða á sig eldsneyti orku og bjart-
sýni á mannlífið og þessi sýning
er tilvalin til jafn uppbyggilegra
athafna.
Nýtt Ljóðasafn til minn-
ingar um Jónas Friðgeir
FLASKAÐ á lífinu — úrvalsljóð til minningar um skáldið Jónas
Friðgeir, heitir ný bók.
í kynningu útgefanda segir
m.a.: „Hann gaf út fimm
ljóðabækur og velur Pjetur Haf-
stein Lárasson úr þeim í minning-
arútgáfu þessa. Hann hefur rann-
sakað skáldskap Jónasar og bætir
hér við ýmsum tilbrigðum sem
hann hefur fundið, einnig eru hér
áður óbirt ljóð og ein smásaga.
Af þessu má ráða um hugsunar-
hátt og lífskjör hins þjáða og
smánaða.
Þetta ljóðasafn er einstakt og
hlýtur sess í bókmenntasögu fyrir
það hvemig það opinberar þá neyð
sem ríkir utan garða hins svokall-
aða velferðarþjóðfélags. Birtist
hér margt stórbrotið ákall sem
gæti brotið himnana niður.“
Útgefandi er Fjölvaútgáfan.
Bókin er 144 bls. Ágústína Jóns-
dóttir gerði kápumynd en
Prentstofa G. Ben. annaðist
framleiðslu. Verð 1.980 krónur.
Jónas Friðgeir
Hafnarborg
í aðalsai Hafnarborgar stendur
yfir sýning í tilefni af 90 ára af-
mæli Sparisjóðs Hafnarfjarðar.
Ogí Sverrissal er sýning á verkum
nemenda í byggingarlist frá Arki-
tektaskólanum í Osló.
Á afmælissýningunni em myndir
og munir sem tengjast sögu Spari-
sjóðsins. Einnig em sýndar myndir
úr teiknisamkeppni sem Sparisjóður-
inn efndi til meðal nemenda í grunn-
skólum Hafnarfjarðar. Á sýning-
unni í Sverrissal em teikningar af
fjölbreyttum viðfangsefnum nem-
enda í byggingarlist. En á haustönn
hafa 16 nemendur á fjórða ári í bygg-
ingarlist við Arkitektaskólann í Osló
stundað nám sitt hér á íslandi.
Sýningarsalir em opnir alla daga
nema þriðjudaga kl. 12-18. Sýning-
arnar standa til 22. desember.
Nýjar
bækur
■ Bókin íslenskir fiskar eftir
dr. Gunnar Jónsson, fiskifræð-
ing, erkomin útíannarri útgáfu.
I kynningu útgefanda segirm.a.:
„Frá því 1. útgáfan kom út fyrir
10 árum (löngu uppseld) hefur ís-
lenskum tegundum fjölgað mjög
eða um rúmlega 60 og teljast nú
vera 293. Fjölgunin stafar einkum
af því að nú toga fískiskipin oft á
miklu meira dýpi en áður, t.d. eftir
grálúðu og búrfiski og þá koma æ
fleiri djúpfískar í ljós. En líka eykst
áhugi sjómanna á nýjum tegundum
og hafa þeir dr. Gunnar í huga
hvenær, sem eitthvað óvænt kemur
í ljós. Bókin sjálf er líka handhægt
hjálpargagn því að þar fylgja ná-
kvæmar myndir í svart-hvítu og
margvíslegar greiningarlyklar til
að ákvarða tegundir."
Útgefandi er Fjölvaútgáfan.
Bókin er unnin í G. Ben og er
510 bls. Verð 4.680 krónur.
■ Þriðja bindið af Fuglum í
bókaflokknum Undraveröld dýr-
anna er komið út. Frumgerð
safns þessa er á ítölsku, gefin
út af Mondadori en þeir Oskar
Ingimarsson og Þorsteinn Thor-
arensen endursemja bækurnar
og frumsemja allt sem við kemur
íslensku fuglalífí.
í kynningu útgefanda segirm.a.:
„Meginuppistaðan eru kaflar um
spörfuglana enda eru þeir lang
stærstir og fjölbreytilegasti ætt-
bálkur fugla. Þar eru allir íslensku
söngfuglarnir sem verpa hér á landi
en sérstaklega em mikilvægir kafl-
ar sem fjalla um flækingsfugla og
gesti. Mikill fjöldi spörfugla flækist
hingað til lands, bæði vor og haust,
sumir í fæðuleit, aðrir reyna að
nema hér land og verpa og eru
margar skemmtilegar sögur að
finna um þá, um tíðni þeirra og
varptilraunir. Hér er um að ræða
tegundir eins og svölumar, svart-
þröst, krossnef, silkitoppu og er
ýtarlega rætt um heimsóknir þeirra.
Jafnvel lævirkinn kemur hingað á
hvefyu ári.“
Útgefandi er Fjölvaútgáfan.
Bókin er 180 bls. og er sett og
filmuunnin hér á landi hjá Prent-
stofu G. Ben., en prentuð í sam-
prenti í Tóledó á Spáni. Verð
3.480 krónur.
■ Hugvit þarf við hagleikssmíð-
ar heitir bók þar sem frætt er
um farartæki og ferðabúnað
ásamt kafla um glerslípun og
speglagerð eftir Hauk Má Har-
aldsson og Ögmund Helgason.
Bókin er í ritflokknum Safn til
iðnsögu íslendinga.
Á bókarkápu segir: „Bókin segir
frá gerð ferðabúnaðar og smíði far-
artækja. Lýst er verksviði og vinnu-
brögðum söðlasmiðs, s.s. hnakka-,
söðla- og aktygjasmíð, meðan hest-
ar og hestvagnar vora helstu farar-
tækin.
Vagnasmiðir vora um skeið mik-
ilvæg iðnaðarstétt, bifreiðasmiðir
leystu þá af hólmi. Meginhluti bók-
arinnar er ítarlegt yfírlit um sögu
bifreiðasmíða en umsvif á því sviði
hafa verið meiri hérlendis en al-
menningi er kunnugt.
Þá er í bókinni greint frá ýmiss
konar þjónustu sem tengist bif-
reiðaiðngreinum s.s. réttingum,
ryðbótum, bólstran, glerslípun og
speglagerð.“
Utgefandi er Hið íslenska bók-
menntafélag. Bókin er 446 bls.
Verð 3.950 krónur.
Höfdar til
.fólksíöllum
starfsgreinum!