Morgunblaðið - 07.09.1993, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. SEPTEMBER 1993
Kr. Guðmundur
Guðmundsson fyrrv.
forsljóri — Minning"
Kristján Guðmundur Guðmunds-
son, fyrrverandi forstjóri íslenzkrar
endurtryggingar, lézt hinn 29. ág-
úst sl. Guðmundur fæddist 17. maí
1908 að Indriðastöðum í Skorradal
og voru foreldrar hans hjónin Guð-
mundur Guðmundsson, bóndi þar,
og Hólmfríður Björnsdóttir. Guð-
mundur ólst upp í Skorradal en fór
til náms í Hvítárvallaskóla er hann
var 18 ára að aldri. Þar var hann
einn vetur en hélt síðan til Hafnar-
fjarðar og útskrifaðist sem gagn-
fræðingur úr Flensborgarskóla vor-
ið 1928. Næsta vetur kenndi hann
í Borgarfirði en haustið 1929 hóf
hann nám i Menntaskólanum í
Reykjavík og lauk námi þar á að-
eins tveimur vetrum. Fyrri veturinn
sat hann í 4. bekk en las námsefni
5. bekkjar utanskóla en þrátt fyrir
þennan stutta námstíma varð hann
dúx stærðfræðideildar á stúdents-
prófí vorið 1931.
Um haustið sigldi hann til Kaup-
mannahafnar og hóf þar nám í
tryggingastærðfræði og tölfræði og
lauk hann prófi í þeim greinum
vorið 1939. Hann minntist oft Hafn-
aráranna og var greinilegt að þar
hafði hann kynnst mörgum mönn-
um, sem höfðu haft sterk áhrif á
hann. Hann tók mikinn þátt í fé-
lagslífi stúdenta og var hann for-
maður Félags íslenzkra stúdenta í
Kaupmannahöfn 1935-38.
Að námi loknu hélt Guðmundur
heim til Islands og hóf strax störf
á sviði trygginga. Annars vegar hjá
Sjóvátryggingarfélagi íslands hf.
og hins vegar hjá Tryggingastofnun
ríkisins. Hjá Sjóvá starfaði hann til
ársins 1941 og hjá Tryggingastofn-
un ríkisins til sama árs en var
tryggingafræðingur stofnunarinnar
til 1954. En hann var einnig kallað-
ur til annarra verkefna. Haustið
1939, skömmu eftir upphaf heims-
styrjaldarinnar, setti ríkisstjórn Is-
lands bráðabirgðalög um stríðs-
tryggingu íslenzkra skipshafna, þar
sem m.a. var kveðið á um stofnun
Stríðstryggingafélags íslenzkra
skipshafna. Guðmundur kom við
sögu við samningu laganna og síðar
við samningu frumvarps til laga til
staðfestingar bráðabirgðalögunum.
í nóvember 1939 var hann ráðinn
í hlutastarf hjá félaginu en í maí
1941 var hann ráðinn forstjóri þess
og því starfi gegndi hann allt til
ársloka 1978, er hann lét af störfum
fyrir aldurs sakir. Guðmundur hóf
á árinu 1940 kennslu í tölfræði við
Viðskiptaháskólann og síðar við við-
skiptafræðideild Háskóla íslands.
Um nokkurt árabil kenndi hann
einnig viðskiptareikning við deild-
ina. Hann var skipaður dósent árið
1959 og þeirri stöðu gegndi hann
til ársins 1979, en kennslu hætti
hann á árinu 1980. Þeir eru því
margir viðskiptafræðingarnir, sem
nutu kennslu hans í tölfræði og
viðskiptareikningi.
Guðmundur var mjög farsæll í
störfum sínum fyrir Stríðstrygg-
ingafélag íslenzkra skipshafna og
síðar Islenzka endurtryggingu.
Hann hafði mikil áhrif á alla fram-
kvæmd stríðsslysatryggingarinnar.
Hlutverk hennar var eins og nafnið
gefur til kynna að tryggja íslenzka
sjómenn vegna slysa af völdum
stríðsaðgerða. Félagið gegndi mjög
mikilvægu hlutverki og stjórn þess
og starfsmönnum tókst að leysa það
hlutverk vel af hendi. Á árinu 1943
var gerð breyting á lögunum um
félagið og þá þegar sá Guðmundur
fyrir að finna yrði því nýtt hlutverk
að stríði loknu. I hinum nýju lögum
var ákveðið að nota sjóði þess sem
fjárhagslegan grundvöll almennra
endurtrygginga í landinu, einkum
sjótrygginga.
Á árinu 1947 var lögunum síðan
breytt á þann veg að meginverkefni
félagsins voru endurtryggingar og
í samræmi við það var nafni félags-
ins breytt í íslenzk endurtrygging.
Engu að síður giltu eldri ákvæði
um það hlutverk félagsins að sjá
um stríðsslysatryggingar þar til
félaginu var fyrr á þessu ári breytt
í hlutafélag. Félagið varð fljótlega
mjög virkt á sviði endurtrygginga
og það var Guðmundi mikið kapps-
mál að draga svo sem kostur væri
úr endurtryggingum erlendis. í
þessu skyni hafði félagið undir for-
ystu Guðmundar forgöngu um
stofnun svonefndra tryggingasam-
steypa. í þessum samsteypum end-
urtryggðu hin ýmsu frumtrygging-
arfélög áhættur í ýmsum vátrygg-
ingargreinum hjá íslenzkri endur-
tryggingu, sem síðan endurtryggði
hluta þeirra hjá öðrum aðildarfélög-
um samsteypanna. Með þessum
hætti náðist mun betri áhættudreif-
ing en áður og jafnframt var unnt
að fá mun marktækari niðurstöður
úr tölfræðilegum athugunum á hin-
um ýmsu áhættuþáttum. Hlutverk
íslenzkrar endurtryggingar í þess-
um samsteypum var raunverulega
fimmþætt. Félagið dreifði áhættum
milli aðildarfélaganna, það tók jafn-
framt þátt í áhættunum, annaðist
endurtryggingu erlendis að því
marki sem innlendu félögin gátu
ekki borið áhættuna, sá um töl-
fræðilegar athuganir og annaðist
jafnframt ýmsa ráðgjöf fyrir aðild-
arfélögin.
Frumraunin á þessu sviði varðaði
stofnun samsteypu um fijálsar
ábyrgðartryggingar á árinu 1953.
Síðar komu til samsteypur um at-
vinnuslysatryggingar og á árinu
1968 var stofnuð samsteypa um
vátryggingar fiskiskipa yfír 100
lestir. Aður höfðu vátryggingarfé-
lögin endurtryggt einstök fiskiskip
í Englandi en vegna mikilla og tíðra
tjóna höfðu iðgjöld hækkað mjög
og raunar mun meir en íslenzkir
vátryggingarmenn töldu eðlilegt.
Guðmundur og samstarfsmenn
hans hjá íslenzkri endurtryggingu
áttu mikinn þátt í þeirri kerfisbreyt-
ingu sem þá var gerð á fyrirkomu-
lagi þessara vátrygginga, sem að
mínu mati var mjög til bóta fyrir
alla þá innlenda aðila sem hags-
muna eiga að gæta í þessu sam-
bandi.
Starfsmenn frumtryggingarfé-
laganna leituðu oft til Guðmundar
um ráð varðandi lausn ýmissa
vandamála sem upp komu í starfi
þeirra. Hann var jafnan fús til að
gefa ráð og það má segja að hann
hafi verið lærimeistari stórs hóps
vátryggingarmanna á starfsferli
sínum. Kom það sér vel í þessu
sambandi hversu fróður hann var á
ýmsum sviðum lögfræðinnar og þá
sérstaklega vátryggingaréttar,
skaðabótaréttar og eignaréttar.
Auk fyrrnefndra starfa vann
Guðmundur einnig mikið ráðgjafa-
starf fyrir lífeyrissjóði, samdi reglu-
gerðir fyrir þá og reiknaði fjár-
skuldbindingar þeirra. Þá annaðist
hann um alllangt skeið útreikninga
á fjártjóni fólks, sem hlotið hafði
örkuml eða misst framfæranda af
slysförum.
Á árinu 1960 var Samband ís-
lenskra tryggingafélaga stofnað og
var Guðmundur einn af helztu
hvatamönnum þess. Átti hann sæti
í undirbúningsnefnd að stofnuninni
en taldi hins vegar ekki við hæfi
að hann sæti í stjóm þess sam-
bands. Þá var hann einn helzti for-
göngumaður að stofnun Trygginga-
skólans, kenndi þar og var prófdóm-
ari. Þegar Guðmundur lét af störf-
um gerði Samband íslenskra trygg-
ingafélaga hann að heiðursfélaga
sínum vegna hinna margháttuðu
og mikilvægu starfa hans í þágu
íslenzkrar vátryggingarstarfsemi.
Á árinu 1968 var Félag íslenskra
tryggingastærðfræðinga stofnað og
valdist Guðmundur þar til for-
mennsku fyrstu árin. Hann sat og
í stjórn Álþjóðasambands trygg-
ingastærðfræðinga um nokkurra
ára skeið. Guðmundur var heiðurs-
félagi félagsins. Guðmundi voru
falin margvísleg trúnaðarstörf fyrir
stjórnvöld á sviði vátryggingá- og
lífeyrismála. Hann átti sæti í mörg-
um nefndum og stjórnum, sem of
langt mál yrði að telja upp hér. Þá
átti hann sæti í stjórn Lífeyrissjóðs
starfsmanna ríkisins um langt ára-
bil fyrir hönd starfsmannanna svo
og í stjórn Lífeyrissjóðs barnakenn-
ara. Guðmundur var gjaldkeri
Blindrafélagsins um áratugaskeið
og var hann heiðursfélagi þess.
Hann var um nokkurt árabil próf-
dómari í stærðfræði við Mennta-
skólann á Laugarvatni en stærð-
fræði var honum alla tíð mikið
hugðarefni. Þegar litið er yfir
starfsferil Guðmundar og félags-
málaafskipti hans er með ólíkindum
hvérsu afkastamikill hann var, sér-
staklega þegar haft er í huga hversu
vandvirkur hann var. Fyrir hin
margháttuðu störf sín var Guð-
mundur sæmdur riddarakrossi
hinnar íslenzku fálkaorðu.
Það má segja að Guðmundur
hafí verið réttur maður á réttum
stað á réttum tíma fyrir vátrygging-
arstarfsemina á íslandi. Yfirburða
þekking hans og hæfíleikar nýttust
mjög vel á því þróunartímabili sem
vátryggingarstarfsemin gekk í
gegnum á starfstíma hans hjá ís-
lenzkri endurtryggingu, en þar gat
hann unnið að sameiginlegum hags-
munamálum vátryggingarfélag-
anna. Að mínu mati er hann sá
maður sem hefur haft mest áhrif á
þróun og eflingu heilbrigðrar vá-
tryggingarstarfsemi hér á landi.
Íslensk endurtrygging hf. stendur
í mikilli þakkarskuld við Guðmund
fyrir starf hans í þágu þeirra félaga
sem voru forverar þess, þ.e. Stríðs-
tiyggingafélags íslenzkra skipshafna
og Islenzkrar endurtryggingar.
Guðmundur hafði sterkan per-
sónuleika og kom hreint og beint
fram í samskiptum við fólk. Hann
var mjög frábitinn allri sýndar-
mennsku og tjáði skoðanir sínar um
málefni skýrt og skilmerkilega og
það var tekið tillit til þeirra. Hann
fór ekki í manngreinarálit eftir
efnahag eða starfstitlum, heldur
réðu önnur gildi mati hans á ein-
stökum mönnum. Raunar hygg ég
að hann sé sannasti jafnaðarmaður-
inn, sem ég hefí kynnzt, og það kom
einnig fram í því, að ég varð aldrei
var við að hans eigin hagsmunir
hefðu áhrif á afstöðu hans eða gerðir.
Guðmundur var góður húsbóndi
sem lét sér annt um velferð starfs-
fólks síns. Hann var ávallt reiðubú-
inn til að miðla af reynslu sinni eða
leiðbeina því, en lét fólk yfirleitt
vinna sjálfstætt. Ég starfaði með
honum síðustu fimm árin áður en
hann lét af störfum en ég var ráð-
inn til félagsins að hans undirlagi.
Hann reyndist mér hinn bezti læri-
faðir og það var mér dýrmæt
reynsla að starfa með honum. Ég
tók við góðu búi þegar ég tók við
af honum sem forstjóri félagsins,
fjárhagur mjög góður og viðskipta-
sambönd traust og örugg.
Fyrri kona Guðmundar var
Ragnheiður kennari Kjartansdóttir,
prófasts í Hruna Helgasonar og
konu hans Sigríðar Jóhannesdóttur.
Þau eignuðust tvö börn, Guðmund
og Guðrúnu Möllu, sem þau misstu,
er hún var á öðru ári. Guðmundur
er doktor í eðlis- og tölfræði, giftur
Dóru Reyndal, söngkennara, og
eiga þau þrjú börn. Ragnheiður lézt
1949. Síðari kona Guðmundar er
Amdís Bjarnadóttir, hjúkrunar-
fræðingur, dóttir Bjarna Bern-
harðssonar, bónda á Éyvindarstöð-
um á Álftanesi, og konu hans Ragn-
hildar Höskuldsdóttur. Þau Arndís
eignuðust fjögur börn, Ragnheiði,
Olaf, Bjarna og Hólmgeir. Ragn-
heiður er doktor í stærðfræði, gift
Christer Bennewitz, stærðfræðingi,
og eiga þau þtjú börn. Ólafur er
vinnuvélastjóri, í sambúð með Rósu
Guðsteinsdóttur, sjúkraþjálfara, og
eiga þau tvö böm. Bjarni er trygg-
ingastærðfræðingur, giftur Sigríði
Hermannsdóttur, líffræðingi, og
eiga þau tvö börn. Hólmgeir er raf-
magnsverkfræðingur, giftur Sig-
rúnu Leifsdóttur, sjúkraþjálfara, og
eiga þau tvö börn.
Guðmundur hafði sterkar taugar
til fæðingarsveitar sinnar, Skorra-
dals. Þar byggðu þau hjónin sumar-
hús og dvöldu þau þar oft sem og
bömin og fjölskyldur þeirra. Fyrir
ofan arininn á heimilinu í Bjarma-
landi 24 er hella mikil úr Skarðs-
heiðinni, sem hann tók sjálfur á bak
sér og bar niður úr fjallinu. Hann
hafði góð tengsl við sveitunga sína
þar, sem leituðu oftlega ráða hjá
honum. Þau Arndís höfðu ráðgert
för í Skorradalinn laugardaginn 28.
ágúst en eigi varð af því. Guðmund-
ur veiktist aðfaranótt þess dags og
lézt á sunnudeginum. Guðmundur
átti því láni að fagna að halda and-
legum og líkamlegum kröftum mjög
vel, minni hans var gott, en það
bagaði hann helzt að sjón hans
hafði daprazt nokkuð síðustu árin.
Langri og gifturíkri ævi góðs
manns er lokið. Hann er kvaddur
með virðingu og þökk um leið og
eiginkonu hans og börnum er vottuð
innileg samúð.
Bjarni Þórðarson.
Með Kr. Guðmundi Guðmunds-
syni tryggingasérfræðingi og fyrr-
verandi forstjóra íslenzkrar endur-
tryggingar er fallin frá einn hinn
valinkunnasti allra íslenskra vá-
tryggingamanna, sá sem að öðrum
ólöstuðum hafði meiri áhrif á þróun
vátryggingastarfseminnar hér á
landi um langt skeið en nokkur
annar. Sérmenntun á sviði trygg-
ingastærðfræði er ekki algeng á
íslandi. Guðmundur var einn sá
fyrsti hér á landi sem aflaði sér
slíkrar menntunar. Menntunin er
sérhæfð með áherslur á sviði hug-
lægra greina eins og stærðfræði,
líkindafræði og tölfræði. Þó er það
svo að oft verður hlutskiptið stjórn-
unarstörf, ráðgjafastörf og afskipti
af undirbúningi löggjafar, ýmis
skipulagsmál og að byggja upp frá
grunni skilmála og grundvöll nýrra
vátryggingagreina. Það varð í rík-
um mæli hlutskipti Kr. Guðmundar
Guðmundssonar. Hann gegndi um
áratuga skeið starfi sem forstjóri
endurtryggingafélags sem hafði
miklu víðtækara hlutverki að gegna
en að endurtryggja áhættu vá-
tryggingafélaga. Segja má að Guð-
mundur hafí á ferli sínum að meira
og minna leyti lagt grundvöllinn að
velflestum vátryggingagreinum
sem á boðstólum voru hjá vátrygg-
ingafélögum á sínum tíma. Hann
var frumkvöðull að því að byggja
hér upp nýjar vátryggingagreinar
sem brýn þörf var fyrir svo sem
almennar ábyrgðartryggingar,
flókna vátryggingagrein þar sem
boðin er vernd gagnvart skaðabóta-
skyldu sem samkvæmt íslenskum
lögum fellur á vátryggingartaka.
Greinin var byggð upp af öryggi,
og er ekki að fínna vátrygginga-
greinar á íslenskum markaði þar
sem grundvöllur var traustari, þrátt
fyrir að reynslu skorti hér á því
sviði. Vátryggingar fiskiskipastóls
okkar, slysatryggingar sjómanna
og annarra launþega og margar
fleiri greinar voru skipulagðar frá
grunni, skilmálar samdir, iðgjalda-
grundvöllur fundinn og reglur um
bótauppgjör mótaðar. Segja má að
vátryggingastarfsemin hér á landi
hafí slitið bamsskónum undir hand-
aijaðri og leiðsögn Guðmundar og
að hann hafi verið sú kjölfesta sem
þessari starfsemi var nauðsynleg á
tímum þegar engin löggjöf var til
á þessu sviði en hún kom ekki fyrr
en undir lok starfsferils hans, miklu
seinna en í nálægum löndum.
Á hans fund komu margir til að
leita ráðgjafar og umsagnar um hin
margvíslegustu málefni bæði á vá-
tryggingasviði og öðmm svo sem á
sviði almannatrygginga og lífeyris-
sjóða og þegar ýmis lagasetning
var í undirbúningi. Um það getur
undirritaður vitnað um sem var
starfsmaður Islenzkrar endurtrygg-
ingar á árabilinu 1968-1973. Atti
ég því láni að fagna að njóta leið-
sagnar hans, nýkominn frá námi
og starfi á þessu sviði á erlendum
vettvangi. Kaffitímamir voru sér-
stakir. Eigi ósjaldan komu þar
ýmsir frammámenn þjóðarinnar
sem fundað höfðu með Guðmundi
en komu í kaffí með okkur hinum
og vom eyru ungs starfsmanns
opin fyrir því sem fram fór yfír
kaffibollum um hin margvíslegustu
málefni í þjóðfélaginu og oft bar
málefni á vátryggingasviði á góma.
Það var þroskandi og mótandi fyrir
ungan mann að njóta samfylgdar
Guðmundar og leiðsagnar og
ómetanlegt veganesti til starfa síðar
á öðrum vettvangi á sviði vátrygg-
ingamála. Hann var okkur sam-
starfsmönnum mikil og góð fyrir-
mynd, vinnusemi hans og elja með
ólíkindum og oftast var hann fyrst-
ur í vinnuna á morgnana og seinast-
ur heim að kvöldi. Mannkosti hans
mat ég mikils. Hann var einn hinn
ljúfasti maður sem ég hef kynnst.
Jafnframt var hann mikill og sér-
stæður persónuleiki. Það var heið-
ríkja og góðleiki yfir svip hans,
hann hafði ákveðnar skoðanir á
mörgu, rökfastur var hann og hafði
góða kímnigáfu.
Ég votta Arndísi eiginkonu hans
og börnum innilegar samúðarkveðj-
ur okkar hjóna.
Erlendur Lárusson.
Hinn 29. ágúst sl. lést Guðmund-
ur Guðmundsson tryggingafræð-
ingur, áður framkvæmdastjóri ís-
lenskrar endurtryggingar.
Með Guðmundi er genginn sá
Islenskur efniviður
íslenskar steintegundir henta margar
afar vel í legsteina og hverskonar
minnismerki. Eigum jafnan til fyrir-
liggjandi margskonar islenskt efni:
Grástein, Blágrýti, Líparít og Gabbró.
Áralöng reynsla.
Leitið
upplýsinga.
ai S. HELGAS0N HF
ISTEINSMIÐJA
SKEMMUVEGI 48 • SÍMI 91-76677