Morgunblaðið - 19.09.1993, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR sunnudagur 19. SEPTEMBER 1993
B 7
Kjötkaupmenn og ostasalar,
bakarar og fiskframbjóðend-
ur eru glaðbeittir og stoltir að
vanda. Bleik er ekki brugðið í smá-
ríkjum þeirra kónga. Hins vegar
ber svo við að af-
greiðslufólk í þjón-
ustu stórvelda á
borð við Galeries
Lafayette, Mono-
prix og BHV (Baz-
ar de l’Hotel de
Ville) leikur við
hvum sinn fingur,
rétt eins og það
vilji gefa viðskiptavinunum „upp á
grín allt með sykri og rjóma". Þetta
fólk ljómar ekki svona af því það
hafi verið að baða sig með stjörnu-
liði í St. Tropez í sumarfríinu held-
ur vegna hins að það mátti verja
hluta frísins á námskeiði i kumpán-
legri framkomu. Maður gleymir því
stundum í Parísardýrðinni að hér
er líka kreppa og nú hefur eigend-
um stórmarkaða greinileg hug-
kvæmst að senda starfsfólk sitt á
sarna námskeiðið í því að tæla kún-
ann. Það heitir á fagmáli „ésthe-
tique de la seduction commerciale"
og miðar auðvitað að því að gera
einnota kúnna fjölnota í vaxandi
samkeppni.
Árangurinn lætur ekki á sér
standa. Mér gengur að minnsta
kosti æ verr að velta fyrir mér hverj-
um franka (vitandi líka að hann fer
fallandi) og ég eyði drykklöngum
stundum í að spjalla um skrúfugang
espresso-kaffíkanna, styrkleika
ólíkra gúmmíhanska, aldur osta,
einstakt hausttilboð á skordýraeitri.
Ég er hálfpartinn fegin því að
starfsfólk þess stórmarkaðar sem
er næst mér og og tilheyrir Champi-
on-keðjunni var ekki skikkað á
námskeið í fríinu og getur því leyft
sér að vera áfram í sínum heimi
eða þessum að vild, misfúlt eins og
eðlilegt má teljast. Ætli ég mér að
gera innkaupin með leifturhraða
eða er hreint ekki í skapi til að
blanda geði þá get ég farið þangað.
eftir Jóhönnu
Sveinsdóttur
Örbylgja einhleypra
Þrátt fyrir útþenslu stórmarkað-
anna eru enn matarmarkaðir undir
berum hinni út um alla borg, þar
sem bændur og ýmsir smá-
höndlarar falbjóða afurðir sín-
ar og indælar búðargötur eins
og rue Moufftrade. Eg kýs að
kaupa í matinn í þeim kapít-
ula borgarinnar þegar
ég get gefið mér
tíma. Hins vegar
er ekkert undrun-
arefni hvers vegna >
æ fleiri Parísarbúar
kjósa að kaupa allt inn í stór-
mörkuðum. I fyrsta lagi spar-
ar það tíma. í öðru lagi er I
vöruverð oft lægra en annars
staðar. í þriðja lagi er um
helmingur borgarbúa ein-
hleypur; í stað þess að elda'
þríréttaðan kertaljósakvöldverð
fýrir einn í sinni þijátíu fermetra
íbúð fara þeir ýmist út að
borða, elda eitthvað einfalt ,
ur
eða kaupa tilbúns rétti san má hita
í örbylgjunni. Þá sýna kannanir að
mörg pör og „venjulegt fjölskyldu-
fólk“ sem er orðið býsna sjaldséð
hér um slóðir hefur mjög dregið
úr „venjulegri eldamennsku", m.a.
vegna þess hve vinnudagur sam-
býlinga getur verið með gjö-
■ rólíkum hætti. Þetta kemur
íslendingum kannski ekki svo
franskt fyrir sjónir.
ísskápslaust par
Ég blanda stundum geði
við þrítugt-par sem er að leita
sér að íbúð til kaups. Hvort á
sinn hátt fást þau við „seduction
commerciale" — Jeanette selur
Fiat, Jean Philippe sér um auglýs-
ingar fyrir Danone-mjólkurvörur.
Draumaíbúðin þarf að uppfylla
ýmis skilyrði, allrahelst þarf hún
að vera eldhússlaus. í París er hver
fermetri húsnæðis á skuttogara-
verði og þessu pari fínnst sem sé
illa farið með dýra fermetra að
troða á þá óþarfa góssi eins og
eldavé! og ísskáp. Eiginlega þurfa
þau ekkert á eldhúsi að halda. í
hádeginu borða þau úti með vinnu-
félögunum. Þau fara líka oft út að
borða á kvöldin og þegar þau eru
heimavið narta þau í eitthvað fyrir
framan sjónvarpið. Ekkert mál, það
er hægt að fá alls konar rétti til-
búna í neytendaumbúðum. Og þeg-
ar þau bjóða fólki í mat skreppa
þau annaðhvort til kjötiðnaðar-
mannsins og kaupa skinku, kæfu
og kryddpylsu, eða þá að þau bjóða
gestunum út á veitingastað eftir
nokkur kampavínsglös. En hvað
með morgunmatinn? spurði ég for-
viða. Þið þurfið að minnsta kosti
eina hellu, smávegis leirtau, ís-
skáp ... Nei, ekki aldeilis. Kynd-
ingin í eldra húsnæði er svo léleg
að ísskápur er óþarfur nema yfir
tvo heitustu mánuðina. Maður bara
teygir sig í kexpakka og mjólkina
þar sem maður liggur í rúminu. Fær
sér svo kaffibolla á leiðinni í vinn-
una.
Ja, öðruvísi mér áður brá.
um mælskumann sem færir rök
fyrir því að nauðganir séu ekki
glæpur, eða að herskylda ætti að
vera á íslandi eða jafnvel að mál-
frelsi ætti að vera takmarkað. Og
ekki nóg með það, hann skrifar
greinar í blöð til að afla skoðunum
sínum fylgis. Hvað eigum við að
gera í málinu? Eigum við að segja:
„Þú mátt hafa þínar skoðanir, ég
hef mínar, en ég virði að sjálfsögðu
skoðanir þínar þó að ég geti ekki
fallist á þær“? Nei, það hlýtur að
vera rangt að virða rangar skoðanir.
Það er puð og púl að hafa réttar
skoðanir. Við þurfum að afla okkur
vitneskju um það sem við æltum
að hafa skoðun á og fylgjast vel
með. Kynna okkur málin, afla
gagna sem byggja má á og reyna
að draga réttar ályktanir. Þekking
er ævinlega sönn, en skoðanir okk-
ar eru túlkun sem stjómar því hvort
við notum þekkinguna til góðs eða
ills, og líka hvemig við öflum henn-
ar. Josef Mengele (engill dauðans)
starfaði í fangabúðunum í Ausch-
witz 1943-45 og gerði banvænar
tilraunir á gyðingum í læknisfræði-
legum tilgangi. Hafði hann gild rök
til að réttlæta leið sína að þekk-
ingu? Anita Roddick eigandi Body
Shop snyrtivöruverslana hefur þá
skoðun að rangt sér að gera tilraun-
ir á dýrum til að framleiða snyrti-
vörur. Hún hefur líka þá skoðun
að rangt sé að kaupa sér vömr sem
framleiddar em í þrælaverksmiðj-
um í Austurlöndum fyrir vestræn
vörumerki. Hefur hún rétt fyrir sér?
Stjórnmálamenn taka oftlega
ákvarðanir um hvernig þekkingin
er notuð. Stjórnmálaskoðanir em
því ekki léttvægar. Þær varða heill
og hamingju þjóðarinnar. Ef stjórn-
málamaður sættir sig við að lúta
röngum skoðunum og ákvörðunum
kollega sinna er hann á villigötum.
Hann á aðeins að láta undan þrýst-
ingi réttra skoðana. Það er skylda
hans og reyndar allra annarra. Það
er leitt til þess að vita að áhugi á
stjórnmálum fari minnkandi á Vest-
urlöndum. Það gefur röngum skoð-
unum meira svigrúm til að láta illt
af sér leiða og líkumar á því að við
vöknum upp við vondan draum auk-
ast. Skoðanir em nefnilega undan-
fari hegðunar og móta samfélagið.
Þær raða saman þekkingarbrotum
og túlka mynd.
Allar skoðanir þarfnast rökræðu
og aðferðin til að öðlast bærilega
réttar skoðanir er að beita gagn-
rýnni hugsun. Efast um gömul gildi
og rýna í hlutina sjálf en hlusta þó
vel á mótrökin. Það er óendanlega
miklu flóknara að hafa rétta skoðun
en þekkingu. Því þekking skipast í
bás vissunnar en skoðun á bás
óvissunnar. Fátt er betra veganesti
en gagnrýnin hugsun, sérstaklega
ef hún er í samfloti við skapandi
hugsun.
Speki: Hver sá sem þorir að gagn-
rýna rótgrónar skoðanir og leitast
við að setja fram nýjar, er þjóðfélag-
inu gulli betri.
Glæsileqir
gististabir á
Kanari i vetur
Fyrsta flugið seldist upp í síbustu viku
Bókaðu strax og tryggbu þér sæti
Gististabir
Heimsferba
Turbo Club
Andalucia Park
Broncemar
Liberty Sol
Barbados
Kanaríbæklingur Heimsferða er
kominn út með spennandi nýjum
valkostum á Kanarí 1 vetur.
Heimsferðir kynna nú glæsilega nýja
gististaði ásamt völdum gististöðum á
ensku ströndinni. Njóttu sumars í
vetur og góðrar þjónustu Heimsferða.
Verð frá kr. 43.900
pr. mann, hjón meb 2 böm, 2-11 ára.
Verð kr. 56.800
pr. mann, 2 í íbúö, Las Isas, 6. janúar.
Jólaferb 18. des. - 20 dagar
Verð frá kr. 59.800
Fáðu bseklinginn scndon PT- mann m-v- hjón meb 2 börn, Las Isas.
B RASI LÍA,?8^er
20 d&0ar
Kr.
ACU , fllODE
JANEIRO
Upplifðu ævintýri í þessari stórkostlegu ferð um jólin.
f%g% Qj g%£% Aðeins 30 sæti laus.
V/ (»OUw - lerbaáætlun á skrifstofu Heimsferha -
Flugvallarskattar: Skattar og forfallagjöld kr. 3.630,- fyrir fullorðna, kr. 2.375,- fyrir böm
air europa & TURAUIA
V/SA
HEIMSFERDIR hf.
Austurstræti 17, 2. hæð • Sími 624600