Morgunblaðið - 25.09.1993, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 1993
25
Ólafía Egilsdóttir
frá Hnjóti — Kveðja
Fædd 27. nóvember 1894
Dáin 20. september 1993
Ég hjóla af miklum móði eins og
venjulega á þessum tíma dags. Of
sein. Eins og venjulega. Allt eins og
ekkert hafi í skorist. Ekkert hafi
breyst. Því hvaða vitneskju fæðumst
við með inn í þennan heim aðra en
þá að eitt sinn skuli allir menn deyja?
Hvaða öruggan punkt í tilverunni
höfum við í raun að styðjast við
annan en þann að dag nokkum
hættum við að vera hluti þeirrar til-
veru? Og eins allir samferðamenn
okkar á lífsstígnum litríka um tinda
og tún.
Hleyp upp tröppumar, tipla á tám
inn í skólastofuna og lauma bókun-
um á borðið. (Meira hvað penna-
veski geta gefið fra sér ógnarhá
hljóð á stundum.) Reyni að setja
mig inn í hugðarefni kennarans, en
mistekst hrapallega. Einhver ókunn-
ur hluti af mér leysir rökhugsunina
af hólmi og dregur mig með sér í
ferðalag um tímann. Taflan er ekki
lengur grá með hvjtkrítuðum fróð-
leik um landnám íslands. Hún er
margsamanbrotið sendibréf með
blekbláum óskum um gæfu og Guðs
blessun, ritað á þennan dásamlega
forna hátt, sem von bráðar heyrir
sögunni til: „Jeg“, „nær kemurdu?“
o.s.frv.
Kökkur gerir vart við sig í hálsi
mér og ég lít út um gluggann. Turn-
inn á Sjómannaskólanum er orðinn
fjallstindur, íklæddur sólgylltum
toppi, fuglar æfa fjöldasöng og öldr-
uð kona fléttar hár ungrar hnátu.
Þú og ég. Þú og ég, amma mín og
sveitin. Þú að senda mig upp á heiði
á eftir afa að leita kúnna, löngu
fyrir fótaferðartíma. Hann orðinn
alltof gamall til að þeysa þetta einn,
fannst þér; vildir að einhver færi
með honum. Alltaf að hugsa um
aðra. Að öllum liði vel. Enginn væri
leiður eða aumur á einhvern hátt.
Bijóst mitt er skyndilega orðið svo
agnarsmátt utan um allt sem í því
hrærist og mig verkjar af þrengslum.
Minningar. Eg lít niður á borðið.
Blaða í bók. A mig horfir teikning
af húsarústum og von bráðar birtist
einnig ijóð snót á roðskinnsskóm,
valhoppandi á bæjarhlaðinu. Bærinn
er Sjöundá, amma, og stúlkan, það
ert þú. Kannski á leið í selið? Minn-
ingar á niinningar ofan og tárin taka
a streyma. Mynda bugðóttan bæjar-
læk sem rennur niður á sandinn
rauða.
Man svo vel þegar við sátum einu
sinni sem oftar uppi í hlýlega her-
berginu ykkar afa á Hnjóti og rædd-
um í rökkrinu um liððna tíma. Ég
orðin mamma, þú langamma, og
fléttur beggja horfnar. Þú alltaf svo
kát, svo sæl með þitt hlutskipti þótt
tíðin hafi vissulega verið misjöfn þá
sem nú, hjá þér sem annars staðar.
Sagðir mér frá smalamennskunni í
skriðunum á uppvaxtarárum þínum
á Rauðasandi, yfirsetunni og hvernig
þið systkinin lögðuð foreldrum ykkar
lið við búskapinn þar til þið yfirgáf-
uð bæinn ykkar sögufræga og sett-
ust að í Neðri-Tungu i Orlygshöfn.
Þá varstu 26 ára og það birtir upp
í herberginu af glampanum í augum
þér er þú heldur áfram, því það er
komið að kaflanum um hann afa,
Ólaf Magnússon frá Hnjóti.
Ég fæ að vera áhorfandi að bú-
skaparbyrjun ykkar gegnum lifandi
lýsingar þínar, og þú tifar af lífs-
gleði, rærð fram í gráðið og hlærð
dátt inn á milli. Eg sé fyrir mér
herbergið sem þið fluttust í hjá
tengdamóður þinni á Hnjóti og „nýja
húsið“ sem afi reisti yfir ykkur ungu
hjónin, móður sína og börnin ykkar
þijú; Egil, Sigríði mömmu mína og
Sigurbjörgu. Og „nýja húsið“ verður
í huga mér tákn fyrir hverfulleika
lífsins og okkar mannanna með, því
þegar ég skottaðist lítið stelpustrá
í sveitinni hjá þér á mínum glans-
andi gúmmískóm (það var eftir daga
roðskinnsskónna þinna), þá var
„nýja húsið“ orðið að „gamla bæn-
um“ og í dag er hann allur.
Þegar talið færist að lífsstarfi þínu
rennur upp fyrir mér hve áræðin og
viljasterk þú hefur verið, ofan á
bjartsýni þína og trú á sjálfa þig,
lífið og Guð. Eða varla hefur það
verið átakalaust að leggja ein í ferð
til Reykjavíkur og nema þar ljósmóð-
urfræði, eins og þú gerðir í upphafi
þriðja tugar þessarar aldar? Og við
tekur heill ævintýraheimur er þú
rekui- hveija ferðasöguna á fætur
annarri frá þeim aldaríjórðungi sem
þú veittir þjónustu þína hverri fæð-
andi konu í afskekktustu kotum
Rauðasandshrepps. Þar má sjá ljós-
móður, ýmist eina á ferð eða með
fýlgdarmann, gangandi eða ríðandi,
oft í dimmvirði og kafaldsbyl, ramm-
villta á heiðum uppi. Én alltaf
komstu heil í hús og svo gæfurík
varstu í starfi, sagðirðu mér, að í
öllum tilfellum heilsaðist bæði móður
og bami vel þegar þú hélst heim til
þíns eigin barnahóps. Og í lok einn-
ar slíkrar ferðar komust heim, ekki
einungis full gleði yfir fegurðinni í
því nýja lífi sem þú varst að taka á
móti, heldur færðir þú jafnframt
bónda þínum og börnum nýjan ein-
stakling til að fóstra í faðmi fjöl-
skyldunnar, nýfæddu stúlkuna Ólaf-
íu, sem einhverra hluta vegna gat
ekki alist upp hjá móður sinni og
þú bauðst strax velkomna til þín. I
henni eignaðistu þriðju dótturina.
Ekki lék nokkur vafi á hveijum
þakka bæri þá gæfu sem þú naust
í lífi og starfi að þínu mati, þeim
Guði sem þú treystir stöðugt til að
vísa þér rétta veginn og sem þú
baðst svo oft um að geyma alla þá
er þér voru kærir.
Eg anda djúpt, lít upp og sé alla
handgerðu hlutina þína leysast upp
og hverfa niður í minniskistuna um
leið og skólastofan verður umhverfið
mitt á ný. Það eru frímínútur og ég
geng út önnur manneskja en sú sem
hljóp inn. Önnur og vonandi betri,
því að ég hef lært Lært dálitla stað-
reynd um dauðann; að það skiptir
ekki máli hvað við vitum, heldur
hvað við finnum. Að þótt við vitum
að eitt sinn muni allir menn deyja
þá finnum við samt fyrir dauðanum
þegar hann britist. Og hvað við finn-
um fer eftir því hvað sú manneskja
gaf okkur sem í það skiptið kvaddi
jarðlífið. Og allt breytist, ekkert er
samt og áður.
Ég geng fram á Jón Pál frænda
og við setjumst á bekk í sólskini
þessa fagra haustdags. Og það eru
engin ský á himni utan minningar
mínar, sem hrannast upp. Um leið
og ég rek þær fyrir frænda upp-
götva ég hve mikið ég átti þar sem
ég hafi þig nærri, elsku amma mín,
og hve dýrmætar minningar ég á í
fórum mínum, mér til styrktar og
fyrirmyndar í eigin lífi og uppeldi
barnanna minna.
Ég sé núna að strax á fyrsta ára-
tugi ævi minnar hef ég ómeðvitað
skynjað þá mikilsverðu mannkosti
sem þú varst prýdd og sem svo
gæfulegir eru hverri manneskju til
farsællar stjómar á lífi sínu. Glað-
lyndi, bjartsýni og þrautseigja eru
nokkrir þeirra, en aðrir sem birtust
í gjörðum þínum voru fyrirgefning
og umburðarlyndi, skilningurinn á-
að enginn hefur á valdi sínu að
dæma aðra, þar eð allir eru jafnir
fyrir guði, og síðast en ekki síst
minnist ég þess eftirsóknarverða
hæfileika þíns að sjá alltaf björtu
hliðamar á málunum, sama hvers
eðlis þau vom. Til að sannreyna tvo
þá síðustu þarf ég ekki að fara aft-
ur nema um fimm ár, eða til þess
árs sem þú ert 93 ára gömul og ég
heimsæki þig vestur með bömin
mín, í fyrsta skipti síðan ég tók upp
á þessu athæfi sem hin mesta óþurft
þykir (þótt algeng sé), fær hin íjöl-
breyttustu viðbrögð og kallast
„skilnaður". Ég hafði dauðkviðið
fyrir þessum fundum okkar og að
þurfa að færa þér tíðindin og skýra
þau. En þar sannaðist hið forn-
kveðna að maður á ekki að eyða tíma
sínum og kröftum í að kvíða því
ókomna eða naga sig í handarbökin
yfir mistökum fortíðar. Nei, nær
væri að fara að dæmi þínu, amma
góð, læra af mistökunum, fyrirgefa
sjálfum sér og einbeita sér að því
bjartasta sem á boðstólum er á
hveiju andartaki. Og eftir að þú
hafðir hlýtt á orð mín og virt mig
fyrir þér um hríð, birtist jákvæða
viðhorfið þitt sem ég þekkti orðið
Minning
Bjarni Sveinsson
bóndi, Brúarlandi,
Eyjafjarðarsveit
Fæddur 17. október 1907
Dáinn 17. septemer 1993
Mig langar í nokkram orðum að
minnast Bjarna Sveinssonar á Brú-
arlandi, sem nú er látinn eftir nokk-
urra mánaða erfið veikindi, tæplega
86 ára að aldri. Síðustu mánuði lá
hann rúmfastur á hjúkranarheimil-
inu Seli á Akureyri.
Bjami fæddist á Læk á Skaga-
strönd og ólst þar upp. Foreldrar
hans vora Rut Jóhannsdóttir og
Sveinn Bjamason, sem vora í hús-
mennsku á Læk. Bjarni átti tvö
systkini, en þau hétu Sigrán og
Arelíus og eru bæði látin. Á yngri
árum vann Bjami við bústörf og
stundaði sjóróðra frá Grindavík á
vetram.
Hann gerðist síðan kaupamaður
hjá Áma bónda á Geitaskarði í
Langadal og var þar í nokkur ár.
Þangað kom kaupakona norðan úr
Eyjafirði um 1930, afasystir mín,
Kristín Rögnvaldsóttir, og tókust
þar með þeim kynni sem leiddu til
sambúðar þeirra. Þau bjuggu fyrstu
árin á Læk, en fluttu til Akureyrar
um 1935. Bjami hafði þá nokkra
áður orðið fyrir slysi og sóttu síðar
berklar í meiðslin. Vegna þess þurfti
hann að dvelja i nokkur ár á Krist-
nesspítala. Eftir að Bjami losnaði
af hælinu bjuggu þau í tvö ár á
Akureyri. Þau voru síðan í hús-
mennsku á Leifsstöðum og Fífíl-
gerði í Kaupangssveit í fimm ár, en
árið 1947 byggja þau nýbýlið Bráar-
land úr landi Leifsstaða og bjuggu
þar alla tíð síðan. Kristín lést árið
1964. Á þessum bæjum í Kaupangs-
sveitinni, Fífílgerði og Leifsstöðum,
bjuggu þá þijú systkini Kristínar,
bræðurnir Jón og Kristján í Fífíl-
gerði og Sólveig á Leifsstöðum.
Það var því kannski ekki svo
undarlegt að ég skyldi vera sendur
til sumardvalar á Bráarlandi, en afí
minn var Guðmundur Rögnvalds-
son, elsti bróðir Kristínar.
Á Bráarlandi var ég í sveit í sjö
sumur frá fímm ára aldri og þá
þótti mér nokkuð langt í bæinn og
ekki mikið um kaupstaðarferðir þó
að kílómetfamir væra ekki margir
til Akureyrar, þar sem ég átti heima.
Kristín og Bjarni eignuðust tvo
syni og dó annar þeirra á fyrsta
ári, en hinn er Sveinn, fæddur 7.
maí 1931, og býr hann nú á Bráar-
landi ásamt konu sinni, Maríu
Evangeline Bjamason.
Þegar ég var sendur til sumar-
dvalar í Bráarland fimm ára patti
hef ég nú sjálfsagt verið til trafala
til að byija með. Eftir því sem sumr-
unum fjölgaði fór ég að hjálpá til
við verírin, sækja kýmar og snúa
heyinu, en þá voru hrífur mikið
notaðar til þeirra verka. Ég hef oft
hugsað um það síðar hve merkilegt
er að hafa kynnst þeim búskapar-
háttum sem tíðkuðust hér áður fyrr.
Mest allan tímann sem ég var í sveit
á Bráarlandi gegndi hesturinn og
svo vel, þú slóst á lær þér og sagð-
ir: „Þetta var rétt! Ég sé að þú ert
ánægð, og þá var þetta rétt!“
Minningaskýin leysast upp jafnóð-
um og ég velti þeim fyrir mér, og
ég fyllist fírði. Vissulega líka sökn-
uði, en fyrst og fremst þó þakklæti
fyrir að hafa fengið að kynnast þér,
amma mín, og ferðast með þér um
hríð í þessu sem við köllum „líf“,
en er kannski bara „dauði“, og hann
aftur líf, líf hjá Guði, þegar allt kem-
ur til alls.
Næsta kennslustund er löngu haf-
in, en ég kippi mér ekkert upp við
það. Stundum er mikilvægara að lifa
lífinu en læra um það í skóla. Stund-
um lærum við meira utan skólans
en innan. Stundum. Til dæmis er
við reynum að tileinka okkur það
viðhorf að einblína á björtu hliðarnar
þegar á móti blæs, því vissúlega eiga
vindar eftir að blása úr öllum áttum
svo lengi sem Móðir Jörð lætur til-
leiðast að fóstra okkur.
Elsku amma mín! Þessar línur
skrifaði ég til þess eins að kveðja
þig, af því mig langaði til þess. í
gegnum þær hef ég auðgast, bæði
að tilfínningum og minningum. í dag
fylgja þér til grafar í Sauðlauksdals-
kirkju margir vinir þínir og frænd-
fólk, sveitungar og ættmenni sem
vafalaust eiga annan eins minninga-
sjóð um þig og ég. Og þar verður
hann afi. Ég hugsa að sem við
göngum til kirkju eigum öll eftir að
minnast þess að fyrir langa löngu
þau áhöld sem honum tengdust
lykilhlutverki við heyskapinn. Mér
finnst núna ómetanlegt að hafa
kynnst þessu jafn vel og raun ber
vitni, en ég man að í þá daga horfði
ég oft öfundaraugum til Leifsstaða
á sunnudögum þegar ég var ásamt
öðra heimilisfólki að snúa heyinu
og hugsaði þá til Bergsteins vinar
míns sem þar var í sveit og átti frí
á sunnudögum. Þar var þá traktor
og gekk heyskapurinn fljótar fyrir
sig.
Þegar ég var þama í sveitinni bjó
Rut, móðir Bjarna, hjá honum og
Kristínu, en Sveinn sonur þeirra var
oft við vinnu að heiman. Ég sé Rut
enn ljóslifandi fyrir mér sitjandi við
rokkinn að spinna og pijóna síðan
sokka og vettlinga úr bandinu. Hún
lést í hárri elli árið 1965.
Mér fínnst ég eiga Bjarna margt
að þakka og hlýt ég oft að hafa
reynt.'S þolinmæði hans vappandi í
kringum hann daginn út og inn.
Hann var mikill ákafamaður til
vinnu og léttur á fæti og er mér
hljóp um Sauðlauksdalshaga ákaf-
lega bjartsýn og lífsglöð, blómleg
ung kona, sem þá var þar í fyrstu
vistinni sinni, og alla tíð gat fundið
bjartan flöt á tilveranni. Sú kona
ert þú, amma mín, og það er þannig
sem við munum þig.
Mamma og pabbi þakka þér sam-
fylgdina og biðja Guð að geyma þig..
Áfa mínum votta ég dýpstu samúð
mína og treysti á almættið að hjálpa
mér til að líkjast þér í sem flestu.
Einskis óska ég frekar, og ég er
viss um að þú leggur mér lið.
Nafna þín og_ dótturdóttir,
Ólafía Draumey.
Ég fel í forsjá þína
Guð faðir sálu mína
því nú er komin nótt.
Um ljósið lát mig dreyma
og ljúfa engla geyma
öll bömin þín svo sofi rótt.
(Matt. Joch.)
Elsku Lóa langamma!
Við vitum að lífið og dauðinn eru
systkini eins og við, og að allt sem
hefur líf mun einhvern tíma deyja.
En við trúum að allt sem deyr fæð-
ist um leið til nýs lífs í öðrum og
fallegri heimi, heimi „innra hylkis-
ins“ eins og Sobbeggi afi útskýrði
það fyrir litlu Heggu í sálminum
sínum um blómið, og fyrir okkur um
leið.
Og þótt við söknum þín nú hefur^"
mamma kennt okkur um stöllumar
óaðskiljanlegu, sorgina og gleðina,
og að við syrgjum ekki nema af því
að við glöddumst áður. Við áttum,
því söknum við.
Með þessa dásamlegu vitneskju í
huga hljótum við fyrst og fremst að
finna til þakklætis í hjarta. Þakklæt-
is fyrir stundirnar sem við áttum
áður og minningarnar sem við eign-
um nú.
Og eins og þú baðst með mömmu
forðum, þegar hún var lítil stúlka t*-
sveitinni hjá þér, og hún kenndi
okkur síðan, biðjum við hann Guð
að láta þig dreyma um ljósið og
englana sína ljúfu geyma þig svo
að þú sofir rótt.
Takk fyrir að hafa verið með okk-
ur.
Sunna Dís og Máni Steinn.
mjög mihnisstætt þegar hann stóð
niðri í mýrinni og sló störina með
orfi og ljá og dró ekki af sér. Stör-
in var síðan flutt með hesti og sleða
upp á fítina þar sem dreift var úr
henni til þurrkunar, en síðan var
hún flutt heim í hlöðu á hestakerru.
Þetta er nú stórkostlegur tími í
minningunni.
Einnig heyri ég enn fyrir mér
þegar Bjami kallaði í mig hvellum
rómi „Mundu, sæktu kýmar“ og ef
honum þótti ég lengi á leiðinni lét
hann mig vita af því. Hann var
ekki mikið fyrir hangs hvort sem
hann var við slátt eða var að borða.
Allt gekk hratt fyrir sig og ég man
hvað mér þótti hann alltaf borða
rosalega mikið þótt hann væri alltaf
tággrannur.
Síðari ár sá Sveinn um búskapinn
með föður sínum. Undanfarin ár
hefur Sólveig, mágkona Bjama,
búið hjá þeim, en hún er nú á tí-
ræðisaldri, stórmerkileg kona senv--
aðeins sér björtu hliðamar á tilver-
unni þegar maður spjallar við hana
um lífsins gagn og nauðsynjar. Það
var alltaf hressandi að skreppa fram
að Brúarlandi og spjalla við þá feðg-
ana, þeir vora ekkert að skafa utan
af skoðunum sínum.
Fyrir þremur árum urðu miklar
breytingar á heimilishaldi á Bráar-
landi þegar Sveinn kvæntist Maríu
Evangeline, ættaðri frá Filippseyj-
um. Hún var fljót að aðlaga sig að
framandi aðstæðum og reyndist hún
Bjarna ákaflega vel og kallaði hann _
alltafa pabba. Ég man að Bjama
þótti það svolítið fyrirkvíðanlegt að
fá inn á heimilið konu frá framandi
landi sem talaði ekki íslensku, en
þetta breyttist fljótt og var „Vangie"
ekki lengi að ávinna sér traust hans
og ná valdi á íslenskunni.
Kæra vinir, Solla, Vangie og
Svenni. Við Didda, Einar, Bjami og
Klara sendum ykkur innilegar sam-
úðarkveðjur.
Guðmundur Sigurbjörnsson.