Morgunblaðið - 29.10.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. OKTÓBER 1993
AÐALFUNDUR LANDSSAMBANDS ISLENSKRA UTVEGSMANNA
Tulögurnar atlaga að núverandi
skipulagi við fiskveiðistjómun
- segir Ki’istján Ragnarsson um frumvarp sjávarútvegsráðherra um stjórn fískveiða
„ÞEGAR saman fer mikil minnkun á afla og verðfall afurða er illt
í efni, en hvort tveggja hefur gerst á þessu ári. Verð á sjávarafurð-
um hefur lækkað sem nemur 18 af hundraði frá síðasta ári og er
þetta meiri verðlækkun en nokkurn gat órað fyrir. Tvær gengisbreyt-
ingar, önnur síðastliðið haust um 6% og aftur í vor um 7,5%, hafa
ekki náð að jafna verðfallið því þeim hefur fylgt umtalsverður kostn-
aðarauki. Auk verðfalls er um að ræða skerðingu á leyfilegum þorsk-
afla, en hún er metin á tæpa 5 milljarða króna milli síðasta fiskveiði-
árs og þess sem nú er nýhafið. Væru fjármunir til staðar í verðjöfn-
unarsjóði sjávarútvegsins gerðu reglur hans ráð fyrir að greiddar
væru 9% bætur á_ botnfiskafurðir," sagði Kristján Ragnarsson for-
maður stjórnar LIU í upphafi ræðu sinnar við setningu aðalfundar
LIU í gær. „Þegar saman fer samdráttur í botnfiskafla, verðlækkun
á helstu mörkuðum okkar erlendis og söfnun birgða í mikilvægum
afurðaflokkum, hlýtur hveijum íslendingi að vera Ijóst hvert afkoma
sjávarútvegsins stefnir og þar með þjóðfélagsins í heild,“ sagði Krist-
ján ennfremur og dró upp dökka mynd af stöðunni.
Morgunblaðið/Sverrir
Málin rædd við upphaf fundar
ÞORSTEINN Pálsson og Kristján Ragnarsson ræðast við við upphaf
aðalfundar LÍÚ. Á milli þeirra sést í Árna Kolbeinsson ráðuneytis-
stjóra.
Kristján fjallaði síðan um afkomu
útgerðar og sagði Þjóðhagsstofnun
telja 3% tap á veiðum og vinnslu
og stefndi í einn meiri halla á næsta
ári. Nú væri talið að bátaflotinn
væri rekinn með 5% halla og stefndi
í 9,5% halla á næsta ári, togarar
væru gerðir út með 9% tapi og
stefndi í 12% halla á næsta ári.
Afkoma frystiskipa væri talin við-
unapdi, þau væri rekin með um 9%
hagnaði, en horfur væri versnandi
vegna minni afla og lækkandi af-
urðaverðs. Kristján sagði fisk-
vinnsluna mismunandi. Frysting
væri rekin með lítilsháttar hagnað
en söltun með 13% halla og stefndi
í meiri enda sæjust þess merki að
saltfiskverð færi lækkandi á næst-
unni. Þá fór Kristján yfír verðþróun
helztu fiskafurða frá síðasta ári,
en verð á þeim hefur lækkað á bil-
inu 10 til 30% og er lækkunin enn
meiri ef litið er allt aftur til ársins
1986. „Við þessar aðstæður eru
ekki not fyrir öll okkar fiskiskip.
Til að lifa af þessa erfiðleika þurfa
menn að stofna til samstarfs um
að færa heimildir saman og leggja
skipum tímabundið eða varanlega,“
sagði Kristján.
Þröngsýni
verkalýðshreyfingarinnar
Síðan ræddi Kristján um afstöðu
verkalýðshreyfingarinnar til
breyttra aðstæðna í atvinnulífinu
og sagði: „Þröngsýni verkalýðs-
hreyfingarinnar um breyttar áhersl-
ur í atvinnulífinu er einstök. Allri
viðleitni til þess að nýta framleiðslu-
tækin er illa tekið. Hvaða ástæða
er til þess að krefjast vaktaálags
fyrir fólk sem frekar vill vinna frá
klukkan 4 til miðnættis, en fyrir
fólk sem vill vinna frá klukkan 8
að morgni til klukkan 4 síðdegis?
Það er einu sinni svo að mismun-
andi vinnutími getur hentað fólki
og það vill fá valkost í því efni.
Með þessari afstöðu verkalaýðs-
hreyfingarinnar er hún að grafa
sína eigin gröf og stuðla að því að
öll fiskvinnsla flytjist út á sjó en á
síðastliðnu ári var 21% af aflanum
unninn um borð í skipunum og sá
afli skilaði 28% af heildar aflaverð-
mætinu. Það hefur verið athugað
hver mismunur væri á launakostn-
aði ef verksmiðja Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna í Grimsby væri
rekin á íslandi. í ljós kom að kostn-
aðarauki vegna launa yrði 113 millj-
ónir króna ef verksmiðjan væri rek-
in á íslandi. í Grimsby er ekki reikn-
að vaktaálag á vinnu fyrr en eftir
8 klukkustundir að það er sama
hvenær sólarhringsins þær stundir
eru unnar. Hér reiknast hins vegar
35% álag eftir að dagvinnu er lok-
ið.“
Kristján ræddi síðan kröfu for-
manns Samtaka iðnaðarins um auð-
lindaskatt á sjávarútveginn og
sagði að það væri sjávarútveginum
fagnaðarefni ef iðnaðinum tækist
að finna hvað hefði farið úrskeiðis
hjá honum. Það mætti ekki henda
iðnaðinn að halda áfram að glata
markaðshlutdeild og þar með at-
vinnutækifærum. Lausn vandans
yrði hann að finna í éigin garði án
þess að planta illgresi í annarra
garða.
Gegn frumvarpi
sjávarútvegsráðherra
Kristján fjallaði þá um takmark-
anir á veiðum og benti á að þrátt
fyrir að þær kæmu illa niður, tíma-
bundið, hefði stjórn LÍÚ mælt með
því að veiðar yrðu takmarkaðar eins
og sjávarútvegsráðherra lagði til. í
þessu efni dygði ekki að einblína á
stundarhag, heldur yrði að líta til
framtíðar. Svo mikil hætta væri á
ferðum ef brestur kæmi í þorsk-
stofninn líkt og átt hefði sér stað
við Nýfundnaland, að efnahagslíf
þjóðarinnar biði varanlegan skaða
af. Erfitt væri að sjá hvernig við
lifðum það af, því við hefðum ekk-
ert bakland líkt og Kanada væri
Nýfundnalandi.
Kristján lýsti síðan andstöðu LÍÚ
við Þróunarsjóð sjávarútvegsins,
einkum því að útveginum væri gert
að greiða fyrir veiðiheimildir og
yfirtaka töpuð útlán og skuldbind-
ingar Atvinnutryggingarsjóðs og
Hlutafjársjóðs. Þá ræddi hann
frumvarp sjávarútvegsráðherra til
laga um breytingar á núverandi
lögum um stjórn fískveiða og sagði:
„Að mati stjórnar LÍÚ eru svo mikl-
ir annmarkar á efni þeirra tillagna
að þær væru betur ófluttar í frum-
varpi til laga. Þar ber hæst tillögu
um að fjórfalda aflaheimildir króka-
leyfisbáta frá því sem þeir eiga rétt
á samkvæmt núgildandi lögum.
Verði þessi tillaga að lögum minnk-
ar aflahlutdeild allra annarra skipa
um 6% og þykir mörgum nóg um
hve hlutur þeirra er lítill ... Aðrar
tillögur ráðherra í þessu frumvarpi
um að halda áfram tvöföldún á línu
með nýju sóknarmarki, skertar
heimildir til flutnings aflaheimilda
milli ára og milli skipa, taka upp
nýja gjaldtöku við flutning afla-
heimilda, og 18.000 tonnajöfnunar-
sjóð, eru allar að mati stjórnar LÍÚ
til skaða núgildandi fyrirkomulagi
við veiðistjórn. Sama er að segja
um rétt fiskvinnsluhúsa til þess að
fá flutta til sín aflaheimild. Það er
atlaga að núverandi skipulagi við
veiðistjórn." Loks ræddi Kristján
um innlenda og innlenda fiskmark-
aði og útrás úr fiskveiðilandhelginni
og nefndi veiðar á úthafskarfa,
rækjuveiðar við Kanada og þorsk-
veiðar í Smugunni og sagði síðan:
„Miklu máli skiptir að stjórnvöld
styðji þá viðleitni sem þarna hefur
verið höfð í frammi til þess að afla
verðmæta. Ekki má koma til þess
að sókn á þessi mið verði hindruð
með samningum sem fírra okkur
rétti á þessum mikilvægu miðum.
Einnig er einsýnt að kanna það frá
þjóðréttarlegu sjónarmiði, hvort
Norðmenn hafí farið offari í að taka
sér veiðirétt við Svalbarða, með því
að lýsa fiskfriðun á veiðislóð sem
er opið haf.“
Avarp Þorsteins Pálssonar sj ávarútvegsráðherra á aðalfundi LIU
Oeðlflegt að skattleggja skort
„FISKVEIÐISTJÓRNUNIN hefur verið eitt umdeildasta viðfangs-
efni þjóðmálaumræðu undanfarinn áratug. Þar koma til ólíkir
hagsmunir einstakra byggða, mismunandi skipa og ólíkra veiðar-
færa. En megin deilurnar hafa þó snúist um það hvort skatt-
leggja ætti sjávarútveginn sérstaklega vegna aðgangs að sameig-
inlegri auðlind landsmanna. Ég ætla ekki að fjölyrða hér um
meginatriðin í þessum grundvallarágreiningi. Kjarni málsins er
sá að fiskveiðistjórnun er nauðsynleg vegna Skorts á fiski. Frá
mínum bæjardyrum séð er eðlilegt að skattleggja tekjur og gróða
útgerðarmanna en fullkomlega óeðlilegt að skattleggja skort-
inn,“ sagði Þorsteinn Pálsson, sjávarútvegsráðherra, meðal ann-
ars í ávarpi sínu á aðalfundi LIÚ.
Þorsteinn ræddi fyrst hið erfiða
efnahagsástand og rekstrarerfíð-
leika í sjávarútvegi vegna niður-
skurðar á aflaheimildum og lækk-
ana á afurðaverði. Hann sagði að
staðan hefði tvívegis verið löguð
með gengislækkunum án þess að
verðbólgan hefði náð sér á strik og
hefði það skilað umtalsverðum
árangri. Síðan sagði Þorsteinn:
„Hitt er áhyggjuefni að fjárfesting
atvinnuveganna hefur dregist mjög
verulega saman og víst er að við
vinnum okkur ekki út úr erfiðleik-
unum nema að við getum aukið fjár-
festingu og verðmætasköpun á nýj-
an leik. Lækkun vaxta mun skipta
sköpum um það hvort við náum
markmiðum okkar að þessu leyti,
Ég er mjög ákveðið þeirrar skoðun-
ar að sá stöðugleiki sem hefur skap-
ast hafí opnað möguleika á veru-
legri lækkun vaxta, sem nú eigi að
knýja fram. En forsenda þess að
það megi takast er áframhaldandi
stöðugleiki. Friður á vinnumarkaði
mun vissulega ráða miklu þar um.“
Skylda að hafa
heildarhagsmuni í huga
Sjávarútvegsráðherra ræddi síð-
an um nauðsynlegan aflasamdrátt
vegna bágrar stöðu þorskstofnsins
og sagði forystu Landsambands ís-
lenskra útvegsmanna alla jafna
hafa tekið ábyrga afstöðu í fisk-
verndarmálum. Þorsteinn kynnti
síðan helztu breytingar í frumvarpi
til laga um breytingar á lögum um
stjórn fiskveiða, en þær hafa mætt
mótspymu útgerðarmanna. Hann
sagði að kjami málsins væri sá að
í, grundvallaratriðum væri áfram
byggt á aflamarkskerfínu. Það
væri mikilvægasta niðurstaðan sem
hefði fengist við endurskoðun lag-
anna. Sjálfur hefði hann kosið að
haga sumum breytingartillögunum
í frumvarpinu á annan veg, hefði
hann einn mátt ráða. Nauðsynlegt
væri að taka tillit til ólíkra sjónar-
miða og frumvarpið væri á þann
hátt tilraun til að miðla málum á
milli stríðandi hagsmuna: „Ég hef
á hinn bóginn orðið fyrir nokkrum
vonbrigðum með neikvæða afstöðu
ykkar, ekki síst í ljósi þess að hér
er verið að festa í sessi grundvallar-
atriði aflamarkskerfisins og að
fáum á að vera það betur Ijóst en
útvegsmönnum hversu mikilvægt
það er að miðla málum í þeim til-
gangi að ná víðtækri sátt um fisk-
veiðistjórnunarkerfið. Það getur
ekki hver og einn hagsmunahópur
í sjávarútvegi togað í sinn spotta
eins og honum komi ekki við að-
staða annarra í greininni. Það er
skylda stjórnvalda að hafa heildar
hagsmuni í huga. Og þá kröfu á
einnig að gera til Landsambands
íslenskra útvegsmanna, sem bera
höfuð og herðar yfír önnur samtök
í sjávarútveginum,“ sagði Þor-
steinn.
Þróunarsjóðurinn umdeildur
Þorsteinn ræddi síðan ítarlega
um Þróunarsjóð sjávarútvegsins:
„Ég hef gert mér grein fyrir því
að stofnun Þróunarsjóðsins er um-
deildasti hluti þess samkomulags
sem náðist í tengslum við niður-
stöðu Tvíhöfðanefndarinnar. Hvort
tveggja er að sjóðurinn mun taka
við skuldbindingum Atvinnutrygg-
ingarsjóðs sem ríkissjóður er nú í
ábyrgð fyrir og eins að það er eðli-
lega umdeilt að færa til fjármuni
innan sjávarútvegsins í gegn um
sjóði af þessu tagi. Slík millifærsla
innan greinarinnar er þó engin ný-
lunda.
I þessu sambandi er rétt að
minna á að útvegurinn hefur viður-
kennt millifærslu til úreldingar á
fiskiskipum og hér er einvörðungu
verið að bæta við þriggja ára verk-
efni að því er varðar fiskvinnslu-
stöðvar. Ákvæði frumvarpsins opna
ekki neins konar sjálfkrafa rétt til
úreldingar fiskvinnsluhúsa. Stjórn
sjóðsins mun alfarið ráða umfangi
þessa tímabundna verkefnis.
Það er engan veginn eins auð-
velt að úrelda fiskvinnslustöðvar og
fískiskip. En hafa verður í huga að
það verkefni er bundið við þijú ár
og mér sýnist af þeirri greiðsluáætl-
un sem fyrir liggur að væntanleg
stjórn sjóðsins myndi í mesta lagi
hafa einn til einn og hálfan milljarð
króna til ráðstöfunar samanlagt
þess þrjúr ár til kaupa á fiskvinnslu-
stöðvum. Hér því um takmörkuð
umsvif að ræða. Mikilvægt er að
menn meti hvort þessi ráðstöfun
felur í sér þyngri byrði fyrir sjávar-
útveginn en ella hefði orðið. Þetta
má meta út frá mismunandi for-
sendum en rétt er að gera sér grein
fyrir helstu stærðum í þessu dæmi.
Stofnun sjóðsins virðist létta
byrðar atvinnugreinarinnar
Núverandi tekjuöflun ríkissjóðs
með sölu á allt að 12.000 þorskígild-
islestum verður hætt en þessi tekju-
öflun hefur í meðalárferði skilað
525 milljónum í ríkissjóð. Þorsk-
veiðiheimildum Hagræðingarsjóðs
verður úthlutað endurgjaldslaust til
útgerðarinnar. Öfugur höfuðstóll
Atvinnutryggingardeildar er 1.578
milljónir króna. Ríkissjóður mun
yfirtaka þar af 950 milljónir króna.
Þannig að á Þróunarsjóðinn munu
leggjast 628 milljónir króna. Nei-
kvæð staða Hlutafjársjóðs er 350
milljónir króna. Samtals yfirtekur
Þróunarsjóðurinn því 978 milljónir
króna. Ef litið er á ávinninginn
frá þröngu sjónarhorni kemur þarna
á móti að engin gjaldtaka verður
þijú næstu árin og á núvirði spar-
ast sjávarútveginum 1.473 milljónir
króna með því móti. Á þennan
þrönga mælikvarða hagnast sjávar-
útvegurinn því um tæpan hálfan
milljarð króna með stofnun Þróun-
arsjóðsins frá því sem orðið hefði
að óbreyttum lögum. Við getum
einnig horft á þessar tölur í víðara
samhengi og vaxtafært þær skuld-
bindingar sem Þróunarsjóðurinn
tekur við frá Atvinnutryggingar-
deild og Hlutafjársjóði. Miðað við
7% vexti mun sjóðurinn þannig
hafa greitt 3.530 milljónir króna
árið 2005 af skuldbindingum, sem
ella hefðu fallið á ríkissjóð. Til að
standa undir þeim skuldbindingum
þarf 200 milljónir árlega þar til sjóð-
urinn er kominn í jafnvægi á árinu
2005. Gjöldin sem áður runnu í rík-
issjóð en renna nú inn í Þróunar-
sjóðinn geta orðið allt að 525 millj-
ónum króna. Þannig renna inn í
sjávarútveginn á nýjan leik allt að
325 milljónir króna sem farið hefðu
í ríkissjóð að óbreyttum lögum.
Þessi upphæð verður vitaskuld eitt-
hvað minni við skertar aflaheimild-
ir. Þessar tölur sýna með ótvíræð-
um hætti hvernig sem á málið er
litið að þrátt fyrir þær skuldbind-
ingar sem sjóðurinn tekur við, er
ekki verið að leggja auknar byrðar
á sjávarútveginn frá því sem gild-
andi lög mæla fyrir um. Þvert á
móti bendir flest til þess að heldur
sé verið að létta byrðar atvinnu-
greinarinnar," sagði Þorsteinn Páls-
son.