Morgunblaðið - 18.12.1993, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1993
II
Þorvariur Hjólmarsson. Morgunbiaði«/svemr
Himinninn hefur
enga fætur
HIMINNINN hefur enga fætur heitir fyrsta skáldsaga Þorvarð-
ar Hjálmarssonar sem Höfundaútgáfan getur út. Þorvarður
hefur áður gefið út þrjár ljóðabækur. Himinninn hefur enga
fætur er „essay-roman“ að sögn höfundar og þar segir af ferða-
lagi tveggja ólíkra manna á framandi slóðir. „Þetta er ferða-
saga en söguþráðurinn er þó ekki aðalatriðið heldur er atburða-
rásin í tilfinningalífinu, hugsuninni og hugmyndunum sem fram
koma í sögunni. Fléttan er í skynjun aðalsöguhetjunnar og hvern-
ig hún breytist en söguþráðurinn er ekki mjög atburðaríkur á
ytra borði,“ sagði Þorvarður í samtali við Morgunblaðið.
Hann sagðist hafa lagt upp
með skynjun skáldsins á
heiminum sem yrkisefni en
jafnframt hefði togað í
hann að skrifa um þær breytingar
sem væru að verða í heiminum með
hruni hinna stóru og öflugu hug-
mynda- og kenningakerfa. „Eg
hafði áhuga á að skrifa um gjald-
þrot stóru hugmyndakerfanna og
hvemig fólk er rígfast í hugmynd-
um sem eiga sér í raun og veru
enga stoð í raunveruleikanum og
eru langt frá lífínu sjálfu; þennan
tilbúna heim sem við höfum vafið
utan um okkur en við lifum ekki
í, því lífið er allt öðru vísi.“
„Önnur aðalpersóna sögunnar
er maður sem fer á framandi slóð-
ir með fyrirfram mótaðar hug-
myndir, þrátt fyrir að hann fái
tækifæri til að kynnast lífí fólks í
kringum sig taka hugmyndir hans
og skoðanir engum breytingum
vegna þess að hann lifír i þessu
yfirborði; veit ýmislegt um menn-
ingu landanna og hefur goðsagn-
irnar á hreinu en snýr samt heim
úr ferðinni algjörlega ósnortinn af
því sem hann sér og upplifír.
Aðalsöguhetjan er skáld sem
verður fyrir margs konar reynslu
sem breytir skynjun hans frá upp-
hafí til ferðarloka svo hann sér
umheiminn í öðru ljósi en hann
gerði áður. Þannig kemur kunnug-
legur upphafsstaður ferðarinnar
honum með allt öðrum hætti fyrir
sjónir þegar hann snýr aftur en
þegar hann lagði af stað.“
Aðspurður hvort rithöfundur
sem gerði hrun hugmyndakerfa að
umfjöllunarefni hefði einhvern
ákveðinn boðskap fram að færa
sagði Þorvarður svo ekki vera í
sjálfu sér. Vissulega lægi sér ýmis-
legt á hjarta en hann kvaðst þó
fremur vilja láta lesendur sjálfa um
að ráða hvaða tákn þeir fyndu í
sögunni. pg
NÝ LJÓflABÓK ÞORÐAR HELGASOHAR HEITIR tFTIIMO VOKI
Bjartsýnn tregi
ORÐ um orð, af því það er svo
skemmtilegt, og um ást vegna
þess að hún nærir sálina. Ast á
dýrum og náttúru, konu og
barni og ofboðlítið líka á dauð-
anum. Ljóðabók Þórðar Helga-
sonar, Aftur að vori, er hvorki
þykk né hlaðin flóknu mynd-
máli. En hún geymir skýrar
mínútumyndir, sögubrot úr
mannlífinu, leiftur af hugmynd-
um. Um það til að mynda hvað
fær okkur til að lifa. Það er
gæfan, sem er alltaf á næsta
leiti.
órður er íslenskukennari við
Verslunarskólann. Hann
hefur áður sent frá sér þrjár
barnabækur og tvær
ljóðabækur fara á undan þessari,
sem Goðorð gefur út. I Þar var
ég, sem út kom fyrir fjórum árum,
safnaði hann saman minningum
úr sveit en Ljós árfrá 1991 nálg-
ast hugleiðingar nýju bókarinnar.
Prósaljóð er nokkuð sem Þórði
finnst spennandi að prófa sig
áfram í en hann segir það samt
aldeilis voðalega erfitt. Engu ein-
asta orði megi vera ofaukið og
ekkert skorta, þá falli textinn.
Það er í senn auðskilið og tor-
skilið þegar Þórður, maður á miðj-
um aldri, segir í einu ljóði „áfram
veginn horfi ég um öxl“. Er hann
tregafullur eins og títt er um skáld?
„Sjálfsagt má fínna nostalgíu í
mörgum ljóðanna, trega þegar litið
er til baka. En það er ekki endi-
lega þess vegna sem ég yrki svona
heldur af því að ég er eins og
margir félagar mínir orðinn nokk-
uð þreyttur á framförum. Mér
finnst við hafa verið rekin áfram,
hratt, eins og rollur um haust.“
Áttu við að þú þurfir að henda
reiður á hlutunum?
„Mér fínnst ég verði að átta
mig á hvað hefur áunnist og hvað
tapast. Það er gott að skrifa til
þess. Auðvitað hefur óskaplega
Þórður Helgason.
Þó hef ég ekkert ó
móti snúnu og
þungu myndmáli,
en sjálfum fellur
mér betur aó f lækja
hlutina sem minnst.
Nýju fötin keisarans
eru allt of algeng.
margt fengist á undanfömum ára-
tugum en hamingja mannsins
kannski ekki aukist með þeim
hætti sem menn ætluðu. Við erum
að missa tengslin við hreina nátt-
úru. Það er kolsvart vegna þess
að hún gefur þann sannleika sem
verður undir áhyggjynÁ og fáti
daganna. Ég hef reynt að ná
tengslunum að nýju og eflaust
verður lesandinn þess var.
Vissulega er ég áhyggjufullur
um þróun umhverfismála sem svo
eru kölluð en trúi því líka að við
HEIM
Undir kvöld var snúið við
á sveittum hestum
heimfúsum
Síðustu kraftanna neyttu
þeir
runnu frýsandi í hlað
og gul froða freyddi um
bijóst
Þannig vil ég ljúka ferðinni
renna heimfús upp gamlar
traðir
í gamalt hlað
Ganga svo út í grænt gras
Á TORGI
Við stóðum tvö saman á
torginu um vorið og biðum
eftir grænu tréð og ég.
Skyndilega sá ég að tréð
lagði af stað yfir götuna
en fætur mínir voru fastir.
Tréð hélt í átt að dimm-
grænum skógi sem bar við
bláan vorhimin í fjarska
og leit aldrei um öxl.
munum grípa nógu ákveðið í.taum-
ana. Umræðan virðist annars farin
að ganga út á að forða náttúrunni
frá manninum. Við eigum einmitt
ekki að friða náttúru í þeim skiln-
ingi, heldur ljúka henni upp fyrir
manninum og kenna honum ef
þörf er á rétta umgengni."
Lært að skrifa
í Versló hefur Þórður hvatt nem-
endur til að setja saman ljóð eða
sögur. Félag áhugafólks um ritlist
Rusalka Dvoraks í uppfærslu
Metropolitan í RÚV í kvöld
RÍKISÚTVARPIÐ sendir út í kvöld að loknum kvöldfréttum á Rás
1 upptöku frá frumsýningu Metropolitan-óperunnar í New York á
óperunni Rusalka eftir Antonin Dvorak. Eins og greint var frá í
Morgunblaðinu síðsumars hefur Ríkisútvarpið slegist í flokk útvarps-
stöðva í 25 löndum sem hafa tryggt sér rétt til útvarpssendinga frá
Metropolitan-óperunni og er Rusalka fyrsta óperuútsendingin sam-
kvæmt þeim samningi hér á landi en í haust var opnunarhátíð nýs
starfsárs á Metropolitan send út eins og kunnugt er.
Alls stendur Ríkisútvarpinu
til boða samkvæmt samn-
ingnum að senda út í vetur
16 óperur frá Metropolitan
þar sem hlustendum gefst
færi á að hlýða á söng listamanna á
borð við Luciano Pavarotti, Placido
Domingo, Aprile Millo og Vladimir
Chemov. Af verkefnum vetrarins
má annars vegar nefna þekktar óper-
ur eins og La Boheme eftir Puccini,
Aida eftir Verdi og Hollendinginn
fljúgandi eftir Wagner, nýja upp-
færslu á Óþelló eftir Verdi og hins
vegar frumsýningar í þessu þekkt-
asta óperuhúsi vesturheims á tveim-
ur Verdi-óperum — Stifelio og I
Lombardi — og frumsýningu á
Metropolitan á óperunni sem send
verður út í kvöld; Rusalka eftir An-
tonin Dvorak.
í helstu hlutverkum í sýningunni
sem send verður út í kvöld eru Gabri-
ela Benackova, Ben Heppner, Janis
Martin, Stefania Toczyska, Sergei
Kopchak, Cristopher Schaldenbrand,
Korliss Uecker, Kathryn Krasovec
og Kitt Reuter-Foss. Sungið er á
frummálinu, tékknesku. Stjórnandi
kórs og hljómsveitar Metropolitan-
óperunnar í Rusalka er John Fiore.
Metropolitan-óperan hefur aldrei
BEN Heppner er prinsinn og Gabriela Benackova Rusalka ■ upp-
setningu Metropolitan-óperunnar ó samnefndri óperu Dvoraks.
áður sett upp óperu eftir þekktasta
tónskáld Tékka, Antonin Dvorak
(1841-1904), en óperur eftir hin tvö
höfuðtónskáíd Tékka, Smetana
(1824-1884) og Janacek (1854-
1928), hafa verið sungnar þar. Dvor-
ak samdi tíu óperur og er Rusalka,
sem samin var árið 1901, talin merk-
ust þeirra.
Eftir því sem leið á sigursælan
feril tónskáldsins, sem lengst af hafði
einbeitt sér að sinfónískum verkum
og kammertónlist, tóku minni og stef
úr tékkneskum þjóðsögum þjóðar
hans að leita á hann og álfar og
kynjaverur urðu honum að yrkisefni
í ævintýraóperu og sinfónískum ljóð-
um. Það var svo árið 1900, þegar
tónskáldið var á sextugasta aldurs-
ári, að librettoið sem hann hafði beð-
ið eftir rak á fjörur hans í rimuðu
ljóði Jaroslavs Kvapils. Söguþráður-
inn í Rusalka er yfirnáttúrulegur og
segir sögu vatnagyðjunnar Rusalka
sem þráir mannheima og verður ást-
fangin af fallegum konungssyni sem
baðar sig í vatninu hennar. Faðir
Rusölku, sem ræður ríkjum í vatn-
inu, varar dóttur sína við hættum
mannheima en gefur eftir þegar hún
lætur ekki segjast. Galdradrykkur
leysir Rusölku úr viðjum vatnsins og
gerir hana mennska en mállausa.
Yfir henni vofir það að takist henni
ekki að vinna ástir prinsins bíði henn-
ar þau örlög að snúa aftur í djúpin
og deljast þar sem andi dauðans.
f