Morgunblaðið - 18.12.1993, Blaðsíða 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1993
Skrifa um fólkið
sem Karólína mólar
„ÆTLI þetta sé ekki svipað því að eignast tví-
bura,“ segir Jónína Michaelsdóttir, en nú fyrir jól-
in koma út tvær bækur eftir hana. I annarri segir
af ævi og viðhorfum listakonunnar Karólínu Lárus-
dóttur, en i hinni er saga fólksins sem Karólína
málar, venjulegs fólks við venjulegar aðstæður. Þar
er um að ræða tólf einstaklinga sem starfað hafa
um árabil hjá Eimskipafélaginu.
Jónína
Michaelsdóttir
Bjöm Bjarnason alþingismaður,
sem er vinur okkar beggja,
átti fmmkvæði að þvi að þessi
bók var skrifuð,“ segir Jón-
ína. „Hann var með Karólínu í
menntaskóla' og færði þetta í tal við
mig fyrir um það bil þremur áram
og leiddi okkur saman.“ Jónína, sem
hefur allnokkra reynslu af því að
skrifa ævisögur, segist hafa verið
tvístígandi í fyrstu; ef þetta ætti að
vera listaverkabók væra aðrir betur
til starfans fallnir og vart væri tíma-
bært að skrifa ævisögu um konu á
besta aldri, tæplega fimmtuga. „Við
höfum verið að tala saman í þessi
þijú ár,“ segir Jónína. „Smám saman
fannst mér ég finna hvernig ég
gæti gert þetta. Karólína er óvenju-
leg kona. Hún er mikill húmoristi
en hún er líka glögg á mannlegt
eðli eins og allir geta séð sem skoða
myndimar hennar vel. Ég byggi
bókina þannig upp að allir kaflar
heflast á umfjöllun um hin ýmsu til-
brigði tilverannar eins og þau blasa
við henni. Hún segir síðan frá
bemskuáram sínum í skjóli virðingar
og velmegunar, hvemig auður fjöl-
skyldunnar varð að engu meðan hún
var unglingur, óöryggi sínu og kvíða,
baráttunni fyrir að fá að vera í lista-
skóla, fyrra hjónabandi sínu og lífi
sem húsmóðir í bresku úthverfí,
skilnaði, listaferli, hamingjunni í
seinna hjónabandi sínu og gleðinni
yfir börnum sínum. Hún íjallar um
vonbrigði, áföll og sigra í lífi sínu
og um völundarhús Iistalífsins hér
heima og í Bretlandi. En hún segir
líka ítarlega frá því hvemig hún
vinnur, aðstæðum á vinnustofu sinni
og aðferðum við að mála. Þetta er
því hvorki hefðbundin ævisaga né
listaverkabók en er þó á vissan hátt
hvort tveggja.
Karólína hefur verið að festa sig
í sessi sem listmálari í Bretlandi og
hlotið margvíslegar viðurkenningar
á undanförnum misserum. Fólk frá
virtum galleríum er farið að koma
til hennar og fá hjá henni myndir
og bjóða henni sýningar, í stað þess
að hún þurfi að banka upp á hjá því
eins og áður. Þetta ár hefur á marg-
an hátt markað þáttaskil í listaferli
Karólínu og því vel við hæfí að bók
um hana komi nú út,“ segir Jónína.
Ber í sér sigurvilja
„Það fyrsta sem ég veitti athygli
í fari Karólínu var virðing hennar
fyrir fólki sem á vegi hennar verð-
ur. Ég kom upp í herbergi til hennar
á Hótel Loftíeiðum fyrir þremur
árum, hún kom á móti mér ljúf í
viðmóti, við kynntum okkur og eftir
stutta viðdvöl fórum við niður í veit-
ingasalinn til að fá okkur kaffi. Þeg-
ar við gengum eftir hótelganginum
var ræstingarkona stödd með vagn-
inn sinn við dyrnar á einu herberg-
inu. Karólína staldraði við og ræddi
við hana stundarkorn og síðan héld-
um við áfram. Ég spurði hvort hún
þekkti þessa konu, en svo var ekki.
Síðar tók ég eftir að hún gengur
aldrei framhjá dyraverði, þjóni eða
afgreiðslufólki í verslun eins og það
sé ekki þar. Hún er ekkert að leggja
sig sérstaklega fram við að vera al-
úðleg, heldur er þetta eðli hennar.
Þetta er svo sjálfsagt að hún veit
ekki af því.
Karólína -er óvenjulega örlát
manneskja í öllum samskiptum og
öfundarlaus í garð annarra. Hún
gleðst einlæglega þegar öðrum
gengur vel, hvort sem um er að
ræða Iistamenn eða annað samferða-
fólk. Þetta, ásamt skopskyni hennar
og mannviti, hefur gert kynnin við
hana og samstarfið að sérstakri og
dýrmætri reynslu fyrir mig. Hún er
auðvitað með kvikusárt næmi eins
og margir listamenn og það hefur
stundum gert líf hennar erfitt, en
hún veit hvað hún vill og ber í sér
mikinn kraft og sigurvilja. Þessi vilji
hefur rétt hana af þegar lífíð hefur
borið hana af Ieið.“
Jónína segir að Karólína sé gíf-
urlega vinnusöm, eiginlega vinnu-
þjarkur. Hún sé mjög metnaðarfullur
listamaður og sé stöðugt að bæta
sig. Fólk hafi alltaf viljað eiga mynd-
irnar hennar og hún hefði sem best
getað látið staðar numið fyrir tíu
áram og unað glöð við sitt ef það
eitt hefði vakað fyrir henni að geta
málað myndir til að selja. Hún segir
að það hafi komið sér á óvart hvað
Karólína hafi verið einangrað gegn-
um árin. Hún hafi ekki haldið sam-
bandi við skólafélaga sína úr Ruskin-
listaskólanum, ekki verið í tengslum
við neinn í íslenskum listaheimi og
lengst af búið utan við London þar
sem mest er um að vera í breskum
listaheimi. Hún hafi því ekki alltaf
áttað sig á hvað viðgengist eða
hvernig aðrir bæru sig að. Það olli
henni miklum vonbrigðum, þegar
Gleði, sorgir
og hættustundir
selskópanna
„Sagan fjallar um þijá selskópa ,tvær urtur og einn brimil, sem fædd-
ust á sama degi í sama látrinu í Breiðafirðinum. Þeim er fylgt í gegn
um alla erfiðleika þeirra, sorg, gleði og basl, uns þeir eru orðnir full-
tíða, urturnar tvær búnar að eiga alls sex kópa og brimillinn orðinn
alls ráðandi í sama látrinu og kóparnir fæddust í. Sú sem söguna
segir er hins vegar gömul og lífsreynd urta, Brana að nafni, sem er
kópunum til leiðbeiningar og fróðleiks, enda hefur hún frá mörgu
að segja. Einnig koma við sögu tveir fullorðnir útselir sem lent hafa
í óvæntum hörmungum, annar blindast og hinn lent í ástarsorg, og
taka upp á því að leiðbeina ungviðinu eftir að leiðir þeirra Iiggja
saman," segir Karvel Ögmundsson, nýlega orðinn níræður, höfundur
bókarinnar Þrír vinir - saga litlu selkópanna“. Karvel er fyrrum út-
gerðarmaður og hefur búið í Njarðvíkunum allar götur síðan 1933,
en þar áður ól hann aldur sinn í Beruvík og á Hellissandi á Snæfells-
nesi. Karvel var oddviti í Njarðvíkum í 20 ár og var sæmdur nafnbót-
inni heiðursborgari Njarðvíkur 75 ára. Sjósókn og veiðiskapur hefur
mótað og meitlað líf hans frá fyrstu tíð og hann segir að bókin um
selina, rétt eins og bókin um refina sem hann ritaði fyrir fjórum árum
og Námsgagnastofnun verðlaunaði og gaf út, byggist á reynslu og
þekkingu sinni og annarra lífsreyndra manna. Auk þessa ritaði Kar-
vel þijú bindi æviminninga fyrir tuttugu árum.
/
g þekki selinn og veit að hann
er mikil vitsmunavera. Þegar
ég var drengur í Beruvík tók-
um við eftir því að ef bömin
voru ein í fjöranni komu sel-
imir fast upp að landi og virtu okkur
fyrir sér. Én ef það kom fullorðinn
héldu þeir sig nákvæmlega nógu
Iangt frá til að þeir væru ekki í skot-
færi. Og það fór ekki á milli mála
að þannig höguðu þeir sér helst og
einkum ef hinir fullorðnu bára í hendi
sér staf eða prik sem gat svipað til
skotvopna. Dýrin eru yfirleitt mun
meiri vitsmunaverar heldur en marg-
ur ætlar. Meira að segja þorskurinn
er vitsmunavera. Það er talað um
að vera þorskheimskur, eða alger
þorskur, en það er öfugmæli. Margt
í fari þess dýrs og annarra bendir
ekki til heimsku," segir Karvel. Og
hann bætir því við að vegna þessarar
uppsöfnunar á fróðleik um dýrin og
nánasta umhverfi þeirra, grunnsævið
og ljöramar, gæti bókin orðið fleiram
en börnum og unglingum nytsamleg.
„Þá er ég sannfærður um að bók af
þessu tagi sé mikils virði sem
kennslutæki í skólum. Einn grann-
skóli í Reykjavík hefur þegar keypt
tuttugu bækur,“ bætir Karvel við.
Karvel hefur stundað veiðiskap
allar götur frá 11 ára aldri og hann
segir það ekki undarlegt, þótt marg-
ur skilji það ekki, að veiðimenn séu
meðal einlægustu dýraviná. „Veiði-
menn kynnast dýranum í þeirra
umhverfi. Þeir finna til með þeim í
harðri lífsbaráttu, þeim þykir vænt
um dýrin og virða þau að verðleikum.
Veiðimenn leggja hart að sér og
kynnast þess vegna mörgu sem fer
fram hjá ákaflega mörgum. Þetta
kann að hljóma mótsagnakennt, en
er sannleikur engu að síður,“ segir
Karvel.
En hvers vegna tekur hann upp á
því svo seint á lífsleiðinni að rita
bækur?
„Ég hef alltaf haft afskaplega
mikinn áhuga á sögum, einkum og
sér í lagi fomaldarsögum, goða-
fræði, ritum Biblíunnar og þess hátt-
ar. Þar er ótæmandi fróðleik að fínna
og á mínum yngri árum sótti ég
mjög í lestur slíkra sagna. Má segja
Karvel Ögmundsson
að ég hafí nýtt hveija frístund til
þess sem drengur. Þá langaði mig
alltaf til að skrifa. Hins vegar hóf
ég eigin útgerð við annan dreng,
Sigurð Sv. Siguijónsson, strax um
fermingu. Okkur gekk vel að fiska
og áttum okkar bát skuldlausan eft-
ir fyrstu vertíðina. Síðar sama sumar
kom til liðs við okkur Axel Clausen.
Þar með var tónninn gefínn. Síðan
má segja að ég hafí verið störfum
hlaðinn allt þar til fyrir fáum áram,
að ég settist í helgan stein. Ég hafði
því aldrei tíma til skrifta. Nú fyrst
hef ég tíma til að sinna þessu,“ svar-
ar Karvel.
En hvað tekur við? Þriðja bókin?
„Já, ég reikna með því. Ég er
ekki hættur og það er eitt og annað
sem ég vil gjarnan gera næst. Það
eina sem ég vil segja um það í bili,
er að ég vil gjaman skrifa um laxinn
fyrr eða síðar. Það er sannarlega
saga að segja frá honum. Ég hef
veitt lax og kynnst háttum hans sam-
hliða um áratuga skeið og hann er
heillandi skepna. Annars veltur þetta
allt á því hvernig heilsan verður,“
segir Karvel og það verða lokaorðin
í þessu spjalli.