Morgunblaðið - 18.12.1993, Blaðsíða 10

10 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1993
J
SNOÐHAUSAR EFTIR JÖN HJARTARSON
Endalaus þörf
fyrir barnasögur
„ÞESSA sögu skrifaði ég í vetur leið og hún er að hluta byggð
á umhverfinu sem maður hrærist í, innan um nýbyggingar og
ófyllta grunna. í slíku umhverfi er ákveðinn háski, bæði sálar-
háski og áþreifanlegur háski, en það gefur líka tilefni til ýmissa
ævintýra. Ég reyni svo að ná í skottið á þessum ævintýrum í
gegnum krakkana í bókinni,“ segir Jón Hjartarson, Ieikari og
rithöfundur, sem hefur sent frá sér barnabókina Snoðhausa.
Jón kveðst hafa velt því lengi
fyrir sér að skrifa bamabók,
en ekki unnist tími til þess
fyrr en nú. „Ég hef skrifað
eitt og annað fyrir krakka,
til dæmis sjónvarpsleikritið Af-
mælisboðið og leikrit fyrir Leik-
brúðuland. Bókina byggi ég á
kynnum mínum af krökkum í ná-
grenninu og ekki síður mínum
bömum, sem em á svipuðum aldri
og söguhetjumar. Ég nota ákveðna
takta frá krökkum sem ég þekki,
en það er engin bein fyrirmynd að
sögupersónunum. Þá pmfukeyrði
ég ýmislegt á bömunum og átta
ára sonur minn gerði til dæmis
ýmsar athugasemdir við bókina."
Jón segir að hann hafí fundið
það hjá sínum bömum að endalaus
þörf var á sögum, bæði sem þau
gátu lesið sjálf og sem fullorðið
fólk gat lesið fyrir þau. „Ég reyndi
að skrifa bókina þannig, að ekki
aðeins bömin hefðu gaman af,
heldur einnig sá sem læsi fyrir
þau, þó hann væri búinn að slíta
bamsskónum."
Ekki kveðst Jón vera byijaður
á nýrri bamabók, en hugmyndir
hafí hann margar. „Það er hins
vegar mjög auðpvelt að fá hug-
myndir, en tímafrekara og erfíðara
að útfæra þær. Starf mitt í leikhús-
inu ræður ferðinni. Núna er ég til
dæmis að æfa fyrir sýningu Leikfé-
lags Reykjavíkur á Evu Lunu og
verð bundinn í því fram yfír ára-
mót. Það gætist hins vegar unnist
einhver tími til ritstarfa að þeirri
töm lokinni."
Skrifað fyrir brúður
Leikbrúðuland er nú að sýna
verkið Jólasveinar einn og átta
eftir Jón. Það skrifaði hann fyrir
18 árum, en hefur nú endurritað
það að verulegu leyti. „Leikbrúðu-
land sýndi verkið á sínum tíma í
5 ár í röð,“ segir Jón. „Frá þeim
tíma hefur tæknin í brúðusýning-
unum hins vegar þróast hratt.
Þegar kom til tals að endursýna
verkið varð ég því að semja það
upp aftur og lauk við það í haust.
Það verður sýnt nú milli jóla og
nýárs og einhveijar sýningar verða
á nýja árinu, en svo á ég von á
að það verði einnig sýnt fyrir næstu
jól.“
Békmenntir
Sigurður Haukur Guðjónsson
Höfundur: Kristján Jónsson
Umbrot og frágangur: Skjald-
borg hf.
Prentun og bókband: Pica -
Singapore
Útgefandi: Slgaldborg
í raun er þetta framhald bókar-
innar Smyglaraheilirinn, sögusvið-
ið það sama: Eyrarvatn og klett-
ótt ströndin við Brekkudal - enda
að vonum, því ekki hafði tekizt
að handsama þijótinn Skugga-
Jóa. Hann gengur enn laus, samur
við sig, hrotti, illmenni sem engu
eirir. Þama em og fangar úr fyrri
bók: Kristín og Kiddý Munda, og
hetjumar Jói og Pétur. En samt
Jón segir að þó vinna fyrir leik-
brúðuhús sé talsvert frábragðin
vinnu við hefðbundið leikhús séu
þó margir líkir þættir. „Tæknilega
er vinnan önnur, en hún stefnir
þó að sama marki. Huga verður
að staðsetningum og hreyfíngum
og uppstning verksins lýtur því að
mörgu leyti sömu lögmálum.
Brúðuleikhús hefur ýmsa mögu-
leika, sem hitt leikhúsið hefur ekki,
en á móti koma auðvitað ýmsir
ókostir, svo þetta jafnast út. Kon-
umar, sem reka þetta leikhús leik-
brúðanna, era mjög færar og nota-
færa sér fjölbreytta hreyfímögu-
leika brúðanna vel, ásamt mögu-
leikum á skuggabrúðum. úr verður
skemmtilegt samspil og furðu fjöl-
breytilegt," segir Jón Hjartarson,
leikari og rithöfundur.
R.Sv.
er þetta bók, sem kallar ekki á
lestur hinnar fyrri, þó slíkt auð-
veldi skilning. Já, Kristján er í
engum vanda með að leiða persón-
ur sínar í æsilegar aðstæður, svo
hár rísa á höfði lesanda. Stelpa,
Jóa, sannar í strákaleik, að hún
er þeim snjallari, útsmognari, og
gerir Klifuram mikla sneypu. Is
er ótraustur og strákur fellur í
vök. En þá æsist leikur fyrst er
Ari og Jóa skila sér ekki í útilegu-
ferð skátastúlknanna Kristínar og
Mundu. íbúa þorpsins grípur mikil
skelfíng, þó þá óri ekki fyrir að
hér var við Skugga-Jóa að fást.
En Jóa er hörkukvendi og
hversu svart sem syrtir í ál gefst
hún ekki upp, vemdar Ara, og
nýtur til þess aðstoðar gæða-
stráksins Kela, sem af bamslegri
I smyglarahönduin
„Ég hef alltaf
haftáhuga
á íslandi"
segir Torill Thorstad Haoger
EFTIR ÁSTU VALDIMARSDÓTTUR
TORILL Thorstad Hauger er einn þeirra norsku rithöfunda sem
sækja efni í fortíðina. Með fyrstu bók sinni Karl Eugen Olsen
fra Vika sem fjallar um lífið í Ósló um síðustu aldamót vann
hún til verðlauna. Eftir hana hafa komið úr þrettán skáldsögur
á sautján árum og von er á þeirri fjórtándu. Hún hefur verið
tilnefnd til H.C. Andersen-verðlaunanna fyrir verk sín.
Lífið í Ósló um aldamótin
Torill dreymdi aldrei um að
verða rithöfundur. Hún
lærði sagnfræði og vann
við fomleifauppgröft. En
þegar hún sá auglýsta
keppni um skáldsögu með efni úr
fortíðinni, ákvað hún að skrifa um
gömlu Vika, hverfíð í Ósló, sem
hún ólst upp í og heitir nú Aker-
brygge. Hún átti mikið af frásögn-
um frá gömlu fólki sem mundi líf-
ið í hverfínu um aldamótin. Bókin
fjallar um Karl Eugen Olsen,
bemsku hans, æsku og fullorðinsár
í gamla hverfínu.
Þetta var ákaflega lifandi hverfí.
Þama bjó venjulegt fólk, verka-
menn og kaupmenn. Þar vora
verslanir, listamenn og sirkusfólk,
skemmtistaðir og útisvæði. Mikið
var af sjómönnum, sem höfðu frá
mörgu að segja.
Karl Eugen Olsen fra Vika kom
út 1976. Síðan komu bækur næst-
um á hveiju ári. Víkingabækumar
fjórar fjalla um böm sem er rænt
frá írlandi. Tvær þær fyrstu hafa
verið þýddar á íslensku. Bömin era
fyrst flutt til Noregs og í annarri
bókinni fara þau til íslands. „Ég
skrifaði bókina áður en ég kom til
íslands og nú era ellefu ár síðan.
Líklega hefðu verið meiri litir í
bókinni ef ég hefði séð landið áður,
en ekki bara lesið um það,“ segir
Torill.
Bókin Krestiane Kristiania var
valin besta heimildaskáldsagan
1984. Þar segir frá lífí gamallar
verkakonu í Kristjaníu og samsvar-
ar að því leyti fyrstu bókinni.
Krestiane byijar ung að vinna við
þvotta og vatnið fylgir henni til
æviloka. Fósturvatnið rennur stöð-
ugt því að hún eignast sjö börn.
„Ég ólst upp með fjölskyldu
minni í gömlu húsi, frá því um
1870,“ segir Torill. „Nú hefur það
verið rifíð. Oft hugsa ég hvort ég
hafí átt nokkra bamæsku yfírleitt.
Mér fínnst það eins og óraunsær
draumur því að nú er í staðinn
búið að byggja glerhús sem er
mjög nýtískulegt og sjö hæða hátt.
Ég get enn heyrt í forstofuhurð-
inni, hvemig fólk gengur niður
stigann. Ég man raddirnar og lykt-
ina líka, en þegar ég kem þangað,
er ekkert eftir og það á ég erfítt
með að sætta mig við. Óslóbúar
hafa rifíð svo mikið burt af fortíð
sinni að ég hef misst áhugann á
að skrifa um gömlu Ósló. Hún er
orðin svo breytt og svo illa hefur
verið hirt um margt.“
í húsi Dorotheu
Þegar Torill hafði verið rithöf-
undur í tíu ár skrifaði hún bókina
I Dorotheas hus. „Þessa bók vildi
ég skrifa fyrir mig sjálfa og hugs-
aði að þó enginn læsi hana þá vildi
ég vita hver hefði verið fyrsti kven-
rithöfundurinn í Noregi.“ Dorothea
Engelbretsdatter var fædd í Berg-
en 1634 og skrifaði sálma. Torill
fór til Bergen, bjó heilt ár í húsi
Dorotheu á meðan hún skrifaði
bókina, þar sem hún fléttar saman
örlögum Dorotheu og tveggja ann-
arra kvenrithöfunda, Leonora
Christinu og Cille Knudsdatter
Gad.
Det kom et skip til Bjergvin i
1349 fjallar um svarta dauðann í
Bergen og er byggð á íslenskum
annálum. Skip sem kom frá Eng- ,
landi flutti sjúkdóminn til Noregs. "
Nýjasta bók Torill heitir Varul-
fen og Iselin. Hún er eina skáld-
Kristján Jónsson
löngun einfeldninnar, til að hjálpa
föður, hafði gengið til liðs við
Skugga-Jóa. Þá hann sér við hvert
illmenni hann hefír bundið trúss
sitt, hefír hann ekki afl til að slíta
sig lausan, en leggur sig fram um
að milda mistök sín.
Jói og Pétur höfðu róið á fleka
sínum Kon Tiki til Brekkudals, til
að reisa við rústir. Þeir fínna
smyglvarning Skugga-Jóa og inn-
byrða á fleka sinn. Þar með lendir
illsku og gæðum saman. Baráttan
er hörð. Líf í hættu. En hið góða
hefír sigur. Þijótur lendir í hlekkj-
um og sól skin á glaða íbúa Eyrar-
vatns á ný. Höfundur er fundvís
á orrastuvelli, vopnfímur í bezta
lagi, svo lesandinn leggur ekki
bókina frá sér fyrr en saga er öll.
Málið er fallegt. Prófarkalestur
hefði mátt vera betri (50, 86, 104,
106 og 107).
Hvergi sá eg teiknara getið,
slíkt er mikil hógværð, því myndir
era bráðgóðar. Sannkölluð
spennusaga, sem mun gleðja þá
er slíkum lestri unna. Prentverk
vel unnið.