Morgunblaðið - 27.04.1994, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. APRÍL 1994
15
Frelsi til að njóta íslands
, ■ á
Árni Páll Árnason Ólafur H. Guðgeirsson Þorvarður Hjalti Magnússon
„Ein helstu verðmæti þjóðarinnar eru hinar miklu óbyggðir hálendisins. Það eru óbyggðirnar sem draga að sér fólk, bæði okkur Islendinga og er- lenda ferðamenn.“
eftirÁrnaPál
* *
Arnason, Olaf H.
Guðgeirsson og
Þorvarð Hjalta
Magnússon
Fyrir skömmu barst Ferða-
klúbbnum 4x4 vitneskja um 50
síðna plagg sem nefnist „Fjallabaks-
svæðið. Stefnumörkun í byggingar-
og skipulagsmálum 1993-2003. Til-
laga í desember 1993“, þar sem
lagðar eru línur um nýtingu Fjalla-
bakssvæðisins. Hugmyndir höfunda
geta haft mikil áhrif á afnot jeppa-
manna, göngufólks, vélsleðamanna,
veiðimanna og hestamanna af há-
lendi íslands, og vill Ferðaklúbbur-
inn 4x4 koma nokkrum athuga-
semdum á framfæri. Frestur til at-
hugasemda rennur út í dag, og hef-
ur viðkomandi sveitarstjómum verið
sent bréf.
Markmið skipulagsins er að móta
stefnu í landnýtingu á Fjallabaks-
svæðinu, og segja höfundar að sér-
stök áhersla verði lögð á ferða-
mennsku, útivist og vegamál. Höf-
undar em Elín Erlíngsdóttir land-
fræðingur og Gísli Gíslason lands-
lagsarkitekt, og unnu þau undir
stjórn Samráðsnefndar um Friðland
að Fjallabaki. I samráðsnefnd eiga
sæti fulltrúar Náttúruverndarráðs,
Ferðafélags íslands, Landmanna-
hrepps, Holtahrepps, Rangárvalla-
hrepps, Skaftárhrepps og Hvol-
hrepps.
I samráðsnefnd sitja í meirihluta
menn sem gjarnan nefna sig lan-
deigendur, á þeim forsendum að
þeir eigi jarðir í byggð og reki sauðfé
í sumarhaga á umræddu landsvæði.
Skín það nokkuð í gegn við lestur
tillögunnar að hún er unnin með
hagsmuni þessara aðila í huga.
Seta fulltrúa Ferðafélags Islands
og Náttúruverndarráðs í samráðs-
nefnd hefði átt að verða til þess að
haft væri samráð við þá sem mest
nýta landið, en það er útivistarfólk
bæði yfir sumar og vetrartímann.
Svo var þó ekki, og gætir mikillar
óánægju vegna þessa. Það eru mjög
ámælisverð vinnubrögð að leggja
fram tillögur sem þessar án þess
að ræða málið við útivistarfólk.
Þekkingarleysi höfunda á áhuga-
málum og ferðamáta okkar sést
glöggt við lestur tillögunnar. Segir
til dæmis á blaðsíðu 43 að „Vetrarú-
tivist er mun nýrra og óþekktara
fyrirbæri en sumarútivist." Af
hveiju vorum við sem þekkjum vetr-
arútivist ekki spurð, því fyrirbærið
er varla óþekkt þegar mörg þúsund
íslendingar stunda þetta.
Tillögurnar eru tilraun sveitar-
stjórna til að fella ferðamennsku í
ákveðið mót sem gefur þeim mestar
tekjur, eða eins og segir á blaðsíðu
26 “...ferðamannastraumur um
Fjallabakssvæðið er auðlind sem enn
er mjög vannýtt af hendi sveitarfé-
laga“. Við mótmælum harðlega, að
við íslendingar sem höfum áhuga á
að ferðast um eigið land, séum talin
til auðlinda bænda eins og fugla-
tekja eða útræði. Spurning sem hlýt-
ur að vakna við skoðun hugmynda
þessara er Hver á landið? Eru það
einhverjir sem vegna uppreksturs
telja sig eiga afréttina, eða eigum
við íslendingar landið okkar? Við
getum alls ekki fallist á að sveitar-
stjórnir geti einhliða sett reglur um
landnýtingu á hálendinu. Með slíku
sýnist okkur að verið sé að færa
lögjafarvald frá kjörnum fulltrúum
þjóðarinnar til svonefndra landeig-
enda, en slikt er óviðunandi fyrir
útivistarfólk, sem nú kallast auðlind.
Það stingur okkur mjög að á
meðan auglýsingaherferð er í gangi
undir slagorðinu ísland - sækjum
það heim, er unnið að skipulagi sem
kemur í veg fyrir að almenningur
geti notið landsins á þann hátt sem
hver og einn kýs. Halda mætti að
Fjallabakssvæðið væri Landið
þeirra, en ekki Landið okkar.
í skipulagstillögunum er meðal
annars gert ráð fyrir að lagður verði
upphleyptur vegur um Fjallabak,
lagðar verði reiðleiðir, gönguleiðir
merktar og komið á skálagistingu
á kostnað tjaldstæða. Fjallabaks-
svæðið missir aðdráttarafl óbyggð-
anna við framkvæmdir sem þessar.
Það á einnig eftir að fara fyrir
bijóstið á íslenskum ferðamönnum,
sem fara með fjölskylduna í útilegu,
ef skikka á fólk til að kaupa sér
skálagistingu þegar það vill vera í
tjaldi.
Ein helstu verðmæti þjóðarinnar
eru hinar miklu óbyggðir hálendis-
ins. Þær draga til sín fólkið, bæði
okkur íslendinga og erlenda ferða-
menn. Með því að skipuleggja há-
lendið á þann hátt sem tillögumar
gera ráð fyrir, er verið að eyða þess-
um óbyggðum og þar með gjör-
breyta til hins verra samkeppnis-
stöðu íslands sem ferðamannalands.
Upphleypti vegurinn, sem verður
fólksbílafær, mun færa akstursleiðir
af þjóðvegi 1 og upp á Fjallabak.
Þetta eykur gegnumstreymisumferð
á Fjallabakssvæðinu en minnkar
hana að sama skapi á stöðum eins
og Hellu, Hvolsvelli, Vík og öðrum
sem hafa töluverðar tekjur af um-
ferð. Með slíkri umferð um Fjallabak
telst svæðið ekki lengur til óbyggða.
Umferð ferðamanna mun breytast
úr hægfara ferðamennsku sem
stoppar lengi í hraðfara gegnum-
streymi sem nýtir alla aðstöðu mun
ver og ber minni virðingu fyrir land-
inu.
Lagt er til að settar verði upp
móttökustöðvar fyrir vetrarumferð,
„til þess að beina henni frá við-
kvæmum svæðum sem hafa mikið
aðdráttarafl á sumrin en þola illa
vetrarumferð". Með því að leggja
til að skilgreind verði sérstök svæði
fyrir vetrarumferð, sýna höfundar
að þeir hafa lítinn skilning á til-
gangi vetrarferða. Tilgangurinn er
ekki sá að keyra á jeppum og sleð-
um, heldur er tilgangurinn náttúru-
skoðun og^útivist. Sama gildir um
göngufólk og hestafólk. Tilgangur
ferðarinnar er ekki að ganga eða
fara í útreiðartúr, heldur er tilgang-
ur ferðafólks að njóta íslenskrar
náttúru á þann hátt sem það helst
kýs. Okkur þykir það vera lítisvirð-
ing við ferðafólk að gefa í skyn að
ferðamátinn sé tilgangur ferðarinn-
ar, og þess vegna sé hægt að af-
marka sérstök leiksvæði þar sem
stunda megi þann ferðamáta.
Hvort sem um er að ræða göngu-
fólk, sleðamenn, hestamenn eða
jeppamenn er tilgangur ferðarinnar
„að vera,“ ef svo má segja. Sumir
hafa nefnt þessa tilfinningu „nátt-
úruupplifun," og er það tilfínning
sem ekki er hægt að lýsa en auð-
velt að eyðileggja.
Ferðaklúbburinn 4x4 er þeirrar
skoðunar, nú sem áður, að ekki
beri að setja endalausar reglur um
alla hluti. Bestur árangur næst með
fræðslu um hvernig á að bera sig
að, bæði við akstur vélknúinna öku-
tækja, skotveiðar, reiðmennsku og
aðra útivist. Þessa fræðslu er of
seint að veita með mígrút af skiltum
upp um öll fjöll, eins og tillögumar
gera ráð fyrir, heldur verður að
vinna markvist að uppfræðslu ferða-
manna, innlendra og erlendra.
Sem dæmi um vinnu sem skilar
árangri án þess að reglugerðarfarg-
an þurfí að koma til, er vinna Ferða-
klúbbsins 4x4 og Sjálfboðaliðasam-
taka um náttúruvernd að stikun
slóða. Slíkt bætir umgengni og ber
að fara þá leið mun frekar en að
byggja upp vegi og gera þá aðgangi-
legri öðrum bílum en fjallabílum.
Tillögurnar eru að okkar mati
frumhlaup af hálfu sveitarstjórna.
Með því að kalla yflr sig skipulag
sem þetta ecu bændur að skjóta sig
í löppina með framtíðarnýtingu
landsvæðisins. Ýjað er að því að í
framtíðinni megi gera svæðið að
þjóðgarði, en þannig myndi öll um-
ferð um svæðið stórminnka, ölium
upprekstri yrði hætt, öll hesta-
umferð stöðvaðist, og tekjur af
svæðinu myndu minnka.
Við drögum í efa að sveitarstjóm-
ir geti sett reglur eins og hér er
lagt til, þar sem spurningunni Hver
á Landið hefur ekki verið svarað á
fullnægjandi hátt. Ef sveitarstjórnir
eiga landið, en ekki við íslendingar,
verða sveitarstjórnir að bera þann
kostnað sem svona framkvæmdum
fylgir. En þar sem landið er eign
okkar allra, eins og svo oft er aug-
lýst, hlýtur kostnaður vegna hálend-
isins að falla á sameignarsjóði lands-
manna. Þessar hugmyndir geta alls
ekki haft fordæmisgildi fyrir allt
hálendið, og höfnum við þeim þess
vegna. Við erum ekki að hafna há-
lendisskipulagi almennt, en slíkt
þarf að vinnast fyrir allt hálendið,
en ekki bara hluta þess. Þetta þarf
að gerast undir stjórn umhverfis-
ráðuneytisins, í samráði við það fólk
sem notar hálendið.
Ferðaklúbburinn 4x4 skorar á
sveitarstjórnir Holtahrepps, Hvol-
hrepps, Landmarfnahrepps, Rangár-
vallahrepps og Skaftárhrepps að
hafna þessum skipulagstillögum.
Höfundar eru forsvarsmenn
Ferðaklúbbsins 4x4.
BYGGINGAVÖRUR
hÞOMRÍNISON &.CO
vcrslun, Ármúla 29 - 108 Reykjavik - símar 38640 - 686100
ISMURSTÖOj
Goftit m
rétta gnpio
(ð
liWBIÍgllHl
Góðu dekidn duga betur!
Hjólbarðaþjónusta Heklu
Laugavegi 174 - s. 69 55 00
Hjólbarðaverkstæði Sigurjóns
Hátúni 2A-s. 1 55 08
El
HEKLA