Morgunblaðið - 21.05.1994, Qupperneq 9

Morgunblaðið - 21.05.1994, Qupperneq 9
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. MAl 1994 C 9 LISTSAFN Reykjavíkur efnir í tilefni Listahátíðar til sýningar á íslenskri samtímalist að Kjarvals- stöðum. Athyglinni er sérstak- lega beint að höggmyndalistinni og breytingum á henni. alin hafa verið verk eftir 29 íslenska myndlistarmenn sem fram hafa komið á eftir hinni svo- nefndu SÚM kynslóð og sem end- urnýjað hafa hugmyndir okkar um skúlptúrlistina. Lengi var listin bundin skýrum, fagurfræðilegum og listrænum viðmiðunum en með breyttum tím- um í byrjun aldarinnar vöknuðu spurningar um hið hefðbundna listhlutverk og fram komu bylt- ingarkenndar breytingar með framsæknum listamönnum. Það var í New York árið 1917 sem franski listamaðurinn Marcel Duchamp stillti upp hlandskál sem listaverki og kallaði það „Brunn- inn“. Þessi gjörningur átti eftir að hafa djúpstæð áhrif á framgang listasögunnar. Listsköpunin hjá Marcel Duchamp fólst m.a. í því að velja ákveðinn hlut (t.d. hland- skál, flöskuþurrkara) taka hann úr sínu upprunalegu umhverfi, svipta hann sínu fyrra hlutverki og gefa honum nýtt nafn og nýja merkingu. Þar með hafði hann riðlað öllum hefðbundnum for- sendum fyrir því hvað væri list og í raun hefur stór hluti listasögunn- ar frá þessum tíma snúist um það að endurskilgreina listhugtakið. Sjálfur undirstrikaði Duchamp að þetta verk eða verknaður hefði ekkert fagurfræðilegt gildi, heldur væri það fullkomlega ófagurfræði- legt. Listin var orðin hugmyndaleg enda var það ásetningur hans. Hugmyndir Marcels Duchamps hafa síðan endurspeglast í mörg- um liststefnum sem fram hafa komið á þessari öld. Spurningar um eðli listarinnar, hvað væri list og hvað það væri sem gerði ákveðna hluti að lista- verkum, urðu sífelít áleitnari. Segja má að listhugtakið hafi ver- ið klofið upp í tvo meginþætti. Annars vegar voru það þeir sem héldu áfram að þróa listina út frá form- og myndrænum forsendum í gegnum fígúratíft málverk, geo- metríska abstraktion og síðar minimalisma. Hins vegar voru það listamenn sem lögðu megináherslu á listheimspekilegan þátt mynd- listarinnar og þróuðu myndgerð í gegnum dadaismann, poppið, ný- raunsæið, conceptlistina, arte po- vera og ljölda annarra listhug- mynda sem fram hafa komið á síðastliðnum áratugum. Þessi listræni klofningur er ekki talinn hafa náð hingað til lands fyrr en seint á 7. áratugnum, þó einstaka listamenn, sem búsettir voru erlendis, hafi verið meðvitað- ir um þessi umskipti í listinni. Það eru einkum og sér í lagi ready-made verk Marcels Duc- hamps, conceptlistin, arte povera og nokkru síðar minimalisminn sem verða að teljast hráefnið í undirstöður skúlptúrsins í íslenskri samtímalist. Einkenni þeirra listamanna sem nú sýna að Kjarvalsstöðum og eiga mislangan feril að baki er samruni ólíkra listhugmynda og meðvituð endurskoðun á þekktun liststefn- um. Flestir vinna með ready-made eða fundna hluti sem þeir slíta úr sínu upprunalega samhengi eða umhverfi og gefa nýja merkingu. Ýmist út á eigin verðleika eða í tengslum við aðra hluti. Þessi umskipti á oft hversdagslegum hlutum byggjast ýmist á fagur- fræðilegum, félagsl'egum, tákn- fræðilegum eða listheimspekileg- um forsendum. ívar Valgarðsson notar máln- ingadósir, rúllur og pensla á hlut- stæðan hátt í rýmisverki. Haraldur Jónsson gólfteppi, Ásta Ólafsdóttir bækur, Ragnheiður Hrafnkels- dóttir sæng, Margrét Magnúsdótt- ir stóla, Anna Eyjólfsdóttir svunt- ur, Finnbogi Pétursson hátalara, Ólafur Gíslason málaratrönur í tengslum við hvítan stöpul, Krist- inn Harðarson stefnir saman alls kyns hversdagslegum hlutum í geometríska/minimaliska kassa, Guðrún Hrönn vinnur með skúlpt- úr/húsgagn, Stefán Jónsson stillir upp eða setur á svið þekkta Lego kalla, Þórdís Alda stillir saman mismunandi „göfugum“ efnum, Anna Líndal afvegaleiðir þekkta „karlkyns-hluti" með því að spinna Ástp Ólafsdóttir; „Án titils". við þá kvenlegar viðbætur, Stein- grímur Eyfjörð gefur hús-forminu trúarlega merkingu, Daníel Magn- ússon ljær skápnum nýtt inntak, Erla Þórarinsdóttir gefur þekktum hlut næsta yfirnáttúrulegt yfir- bragð, Rúrí notar mælistokkinn til að skilgreina og tæma merk- ingu listaverksins og Þorvaldur Þorsteinsson „endurbyggir“ og vitnar um hluta af slökkviliðsstöð- inni í Reykjavík. En hvað varðar sjálfa útfærsluna eða sviðsetning- una/innsetninguna, þá leyfa þeir sér ennfremur í flestum tilfellum að nýta sér hið nýja hlutverk rým- isins sem kom fram með minimal- ismanum, þar sem rými áhorfand- ans rennur saman við rými lista- verksins. Aðrir listamenn, Svava Björns- dóttir, Þóra Sigurðardóttir, Krist- inn E. Hrafnsson, Guðjón Ketils- son og Ólöf Nordal, einbeita sér að því að þróa áfram hugmyndir sem eiga rætur sínar að rekja til modernismans. Þau vinna form- rænt, finna upp ný form og tengja þau ennfremur nýju hlutverki rým- isins. Og aðrir, Brynhildur Þorgeirs- dóttir, Halldór Ásgeirsson, Stein- unn Þórarinsdóttir og Finna Birna Steinsdóttir vinna in situ, verk sem þau græða beint inn í viðkomandi umhverfi. Og Bryndís Snæbjörnsdóttir og Hlynur Helgason bijóta textanum leið (út úr bókinni) inn í skúlptúr- inn og lýmið. Á þessari sýningu gefur að líta mörg og ólík verk ungra framsæk- inna listamanna og er henni eink- um ætlað að draga fram í dagsljós- ið nýjar hugmyndir og áherslur í höggmyndalist og þá sérstaklega ný merkingarsvið skúlptúrsins og nýtt hlutverk rýmisins. Sýningin á Kjarvalsstöðum verður opnuð 21. maí og stendur til 24. júlí. Sýningarstjórar eru Kristín Ö. Guðnadóttir og Gunnar B. Kvaran. Samantekt úr sýningarskrá, Svava Aradóttir. Lifandi berg Gultormur Jónsson: Könnun (gnbbró). MYNDUST Gallcrí IJ mbra HÖGGMYNDIR Guttormur Jónsson. Opið 14-18 daglega til 1. júni (lokað mánudaga). Aðgangur ókeypis. HÖGGMYNDALIST í sínu hrein- asta formi hefur löngum verið tengd við suðrænan marmara og fagurlit- að brons, en minna verið litið til annarrá efna. íslenskir myndhöggv- arar hafa ekki gert eins mikið af því og vert væri að nýta sér ís- lenskt berg sem liráefni, m.a. vegna þess að það getur bæði reynst brot- gjarnt og misjafnt að gæðum. Þó hafa ýmsir orðið til að ríða á vaðið á þessu sviði og sýna fram á að íslenskt gijót getur boðið upp á ríkulega möguleika í vinnslu, og má benda á jafn ólíka hluti sem hausa Siguijóns Ólafssonar og upp- setningar Rögnu Róbertsdóttur sem dæmi um sérstæð listaverk úr ís- lenskum steini. Guttormur Jónsson á ekki langt listnám að baki, en hann hefur litið til náttúrunnar og sækir þangað hráefni sitt; hann hefur unnið flest verkin hér úr basalti og storkubergi sem hann hefur sótt í fjöruna á Langasandi við Akranes. Einnig hefur hann sótt gabbró til Snæfells- ness, og unnið nokkur verk í tré. Guttormur nálgast viðfangefni sín fyrst og fremst út frá efninu, eins og hann segir í kynningu: „Hvert tré og gijót er einstakt og ber að meðhöndla sem slíkt. Fyrir- fram ákveðnar hugmyndir þurfa að aðlagast eiginleikum þess, formi, þéttleika og myndunarsögu. Niður- staðan er sáttmáli milli mín og nátt- úrunnar." Þessi aðlögun að efninu kemur vel fram hér. Basaltið er einkar lif- andi í verkum listamannsins; fjöl- breyttar loftrásir, mismunandi þétt- leiki, litur og kornastærð verður til þess að gefa þeim aukið formgildi, þar sem hin slétta mótun verkanna og þessir eðlisþættir efnisins skapa skemmtilega spennu í yfirborðinu. Á svipaðan hátt má segja að Gutt- ormur vinni út frá eiginleikum trés- ins, einkum í tveimur fallegum grip- um úr sérstæðum suðrænum viði, sem hann nefnir „Opnun“ og „Lok- un“ (nr. 22 og 23). Hvað varðar myndefni leitar Guttormur mikið til hins smágerða í lífríkinu, líkt og sjá má af heitum eins og „Lirfa“, „Snigill", „Fugl“ og „Heimalningur". Sjálf eru verkin einnig lítil um sig, og í þeim er snigilformið áberandi, þar sem þau vefjast upp í hringsæja heild. Úr- vinnslan er afar fínleg, þannig að efnið nýtur sín vel, og mörg verkin eru í ákveðnum pörum, þar sem lit- ur og aðrir eiginleikar efnisins marka verkin ekki síður en formin. Rýmið er ekki mikið í Gallerí Úmbru, og því þarf að vanda upp- setningu til að svo mörg verk njóti sín sem skyldi. Þetta tekst vel; nokkrar hlykkjóttar hillur skapa með vissum hætti ákjósanlegar and- stæður við mýkri sveigjur högg- myndanna, og stærri verkin fá gott rými. Stærstu verkin, virðuleg „Lýðveldishjónin" (nr. 1) í sínu fín- asta pússi, eru staðsett sem í önd- vegi utandyra, liann með pípuhatt og liún með spaðafald. Hér er efnið annað og stærðin meiri en í minni verkunum, en tengslin við þau eru augljós í formvinnslunni. Guttormur Jónsson er menntaður húsgagnasmiður, en stundaði einn- ig nám við höggmyndadeild Mynd- listaskóla Reykjavíkur. Þessi sýning er góður vottur þess að virðing fyr- ir efninu og vönduð vinnubrögð geta oft skipt meira máli en langt skólanám, því árangurinn verður aðeins metinn á grundvelli þeirra verka, sem ber fyrir augu sýningar- gesta hverju sinni. Eiríkur Þorláksson

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.