Morgunblaðið - 30.07.1994, Qupperneq 24

24 LAUGARDAGUR 30. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Aðalatriðið er að byrð-
arnar komi réttlátlega
niður, segir Krislján J.
Gunnarsson, - á
gömlu, breiðu bökin.
ÁRIÐ ER liðið í aldanna skaut
— þ.e.a.s. ár aldraðra 1993.
Nú gengin er sérhver þess gleði
(dans gamalmenna á Lækjartorgi
í grenjandi roki og rigningu) og
þraut (greiðsla fasteignagjaldanna
nú á útmánuðum að herlegheitun-
um afstöðnum).
Já, fasteignagjöldin, vel á
minnst.
Sú var tíðin að pólitískir máttar-
stólpar þjóðfélagsins eggjuðu okk-
ur — þá unga og upprennandi kyn-
slóð — lögeggjan að eignast eigið
þak yfir höfuðið. Með þeim árangri
að hlutfall húsnæðiseigenda varð á
íslandi hærra en nokkurs staðar
þekktist á byggðu bóli.
Þetta húsnæði var stærra en
feður okkar og mæður urðu við að
búa. Og minna en börn okkar og
barnabörn telja viðunandi.
Sjö manna fjölskylda í 100 fer-
metra íbúð þótti lúxus. Nú þykja
250 fermetrar lágmark fyrir geld-
hjón. Til að þau haldi fullri reisn
og njóti virðingar í samkeppnis-
þjóðfélaginu.
Núverandi gamlingjar borguðu
sína íbúð upp í topp enda leyfðu
þeir sér áratugum saman ekki slík-
an lúxus sem bíóferð. Eftirkomend-
urnir, margir hverjir, byggja sér
villur sem þeir skulda upp í topp
og þurfa nauðsynlega að berast
töluvert á í hanastélum og heims-
reisum svo ekki fari milli mála
hvar heldri menn fara.
En stjórnmálamennirnir vita að
það eru fleiri og hressari kjósendur
í þeim aldursflokkum en hálfdauð-
um gamlingjahópunum og það
væri vitlaus ríkisstjórns sem ekki
beitti sér fyrir lækkun innlánsvaxta
af almennu sparifé bankanna (sem
þessir senílu gamlingjanirflar eiga
60% af) og samsvarandi bónusi til
skuldaranna sem ríkið auk þess
sendir uppúr Jónsmessunni tékka
uppá nokkra milljarða í vaxtabætur
vegna íbúðakaupanna. Og nú eiga
leigjendur líka að fá hliðstæða
tékka vegna húsaleigunnar svo að
alls jafnræðis sé gætt.
Allt er þetta gott og allt kostar
þetta sitt.
Við gamlingjarnir, þessir von-
glöðu byggjendur eigin húsnæðis
að undangenginni hvatningu
átrúnaðargoða okkar í stjórnmál-
unum, lentum því miður margir í
þeirri ógæfu að kaupa ónýta steypu
í húsin okkar. Steypu sem tók svo-
nefndan alkalísjúkdóm. Sumir
sögðu að um væri að kenna sement-
inu sem ríkið seldi okkur, aðrir
sandinum sem lenti inní steypunni
samkvæmt náttúrulögmálinu. Ein-
hveijum kverúlöntum úr hópi okkar
íbúðarbyggjenda datt í hug að
spyrja dómsvaldið hvort einhver
ætti ekki að greiða
okkur skaðabætur.
Samkvæmt íslenskum
lögum reyndist aðeins
eins árs ábyrgð vera á
efni í íbúðarhús sem
við í grandaleysi létum
okkur detta í hug að
standa myndu um aldir
alda. Svo fór um það
og ekki man ég til að
breyting hafi verið
gerð á þeim lögum.
Þetta var svosem
ekki til að fárast um,
hefur varla kostað
húseigendur nema
svosem nokkra miilj-
arða króna á hveiju
ári og auðvitað fór viðhaldskostn-
aðurinn almennt vaxandi eftir því
sem húsnæðið eltist. Eigendurnir
sem upphaflega byggðu það eltust
líka og höfðu minna líkamlegt og
fjárhagslegt bolmagn til að halda
því við.
Þetta var samt framanaf allt í
góðu lagi því að skattheimta ríkis-
ins veitti okkur af örlæti sínu leyfi
til þess að draga viðhaldskostnað-
inn frá tekjum þegar við gerðum
skattskýrsluna.
Eftir á að hyggja þótti forsjár-
mönnum okkar á Alþingi þó að hér
væri of langt gengið. Annars vegar
í linkind og hins vegar í of lítilli
tillitssemi. Fráleitt að íbúðaeigend-
ur nytu skattfrelsis við endurbætur
á hinu ágæta pródúkti, m.a. frá
Sementsverksmiðju ríkisins, og að
hinu leytinu voru fijálsir framtaks-
menn í viðhaldsbiss-
nessnum gerðir
ófrjálsari ef húseig-
endur höfðu hag af að
telja fram vinnu
þeirra.
Sem sagt: Dæmist
rétt vera að viðhald
húsnæðis skuli ekki
lengur vera frádrátt-
arbært til skatts.
Ekki þó án bóta.
Fyrst í stað.
Líklega hafa kosn-
ingar verið einhvers
staðar framundan. í
skaðabætur fengu allir
að draga 10% frá
skattskyldum brúttó-
tekjum. Stóð ekki lengi. Kosning-
arnar hafa líklega komið vel út
fyrir skattheimtumennina því þessi
frádráttarregla fékk sviplegt and-
lát.
Afleiðingarnar liggja náttúrlega
í augum uppi. íbúðarhúsnæðið sem
stjórnmálamennirnir hvöttu okkur
lögeggjan til að byggja er að grotna
niður. Því hraðar sem það verður
eldra og geta eigendanna til að
sinna um það minnkar. Virðist eng-
inn harma. Hvers vegna ætti þess-
ari íjárfestingu líka að vera eitt-
hvað vandara um en annarri? ís-
lensk fjárfesting á hvaða sviði sem
er virðist hvort eð er fara meira
og minna til andskotans.
Mig minnir að hér á dögunum
væri frá því sagt að einhveijir
hjartagóðir alþingismenn hafi
hreyft þeirri tillögu að viðhald hús-
næðis sem næmi á ári 100 þúsund-
um eða meiru skyldi metið til ein-
hvers skattfrádráttar. Falleg hugs-
un og kemur að minnsta kosti þeim
ríku til góða. Af sanngirni metið,
meira að segja líka einhvetjum
þeirra sem eru bjargálna, en fyrir
fátæk gamalmenni sem lifa á elli-
laununum sínum skiptir þetta engu
máli. Þar eru 100 þúsund krónur
ekki handbærar til viðhaldsverka
hversu brýn sem þörfin kann að
vera.
Það má ekki minna vera en að
við, hin aldraða sveit, þökkum
stjórnmálamönnunum fyrir hvatn-
inguna til að eignast húsnæði. Og
bendum í allri hógværð á að í gegn-
um byggingarstússið reyndum við
beint og óbeint að leggja nokkuð
af mörkum til þjóðarbúsins og að
með þeim hagræðingum sem hér
hefur verið drepið á hefur forsvars-
mönnum okkar á Alþingi einnig
tekist að láta okkur borga vel fyrir
heilræðin sem þeir gáfu okkur.
Auðvitað þykir okkur vænt um
að þeir peningar sem þannig hafa
frá okkur komið skuli nýtast sem
lítilsháttar ölmusa í velferðarsjóð í
þágu þeirra sem gera kröfu til að
búa betur en við höfðum ráð á.
Stundum hvarflar að manni sú
hugsun hvort allir þeir sem hús-
næðisbóta njóta í einni eða annarri
mynd væru reiðubúnir til að spara
við sig „lífsgæðin“ í sama mæli og
okkar kynslóð varð að gera.
En það er nú einu sinni þannig
að einhveijir verða að færa fórnir
þegar velferðarkerfið gaukar ölm-
usu að þeim sem minnst mega sín.
Aðalatriðið er að byrðarnar komi
réttlátlega niður — á gömlu, breiðu
bökin.
Höfundur erfv. fræöslustjóri.
í minningu „Árs aldraðra“
Kristján J.
Gunnarsson.
Um íslenskt mál
ÞAÐ ER viðamikið hlutverk, sem
liggur fyrir hveiju nýfæddu barni,
að læra tungumál, þ.e. sjálft móður-
málið. Þegar í vöggu verður það eitt
af fyrstu námsefnunum á lífsleið-
inni, en síðar kemur svo að, eftir
atvikum, skipuiegu námi. í byijun
mun einn mest mótandi þátturinn í
þekkingaröfluninni koma frá hinu
daglega umhverfi og svo síðar skól-
unum, en þeirra hlutverk í námsupp-
eldinu fer sívaxandi. Það er mikils
um vert, að vel takist allt frá byrj-
un, því lengi býr að fyrstu gerð:
„Hvað ungur nemur gamall temur“.
„Svo læra börn málið, sem það
er fyrir þeim haft". Börn geta sjálf
lítil áhrif haft á það, er þau læra,
a.m.k. ekki fyrr en þau komast til
nokkurs þroska. Þá geta þau farið
að velja sér lesefni og höfunda, en
(Sáning og uppskera)
slíkt val byggist einnig á umhverf-
inu, svo og upplagi hvers og eins.
En hvað sem skólagöngu líður, þá
hlýtur almennur lestur að móta
málkennd og stíl.
Sáningin: (Hvað er til að læra?)
Hvernig er svo hin bókmenntalega
flóra eða það lesefni, sem börn og
fullorðnir geta lært af og tileinkað
sér? Það er talað um góðar bók-
menntir og vondar, bæði að efni og
stíl. En hvernig á að finna þar fót-
festu og hvar skal standa? Svarið
er ekki auðvelt. En búast hefði mátt
við, að yfirstjórn menntamála á
hveijum tíma hefði reynt að gera
reglur um form ritmáls sem einfald-
astar. En hafi svo verið, verður að
telja, að alvarleg mistök hafi átt sér
stað. Hér skal bent á eftirfarandi:
1. Stafrófið nú á tímum er notað
í tveimur útgáfum; annars vegar er
ekki gerður greinarmunur á bókstöf-
unum a á, e é, i í, o ó og y ý; hins
vegar eru „broddstafirnir" að fullu
greindir frá og meðhöndlaðir sjálf-
stætt, og koma þannig fram í skipan
efnis. Tökum þar dæmi: í Orðabók
Menningarsjóðs, bæði frá 1963 og
1983, er efninu raðað án tillits til
broddstafanna. Símaskráin er aftur
á móti sett upp með þessa stafí að-
greinda. Nú eru báðar þessar bækur
og margar aðrar útgefnar af opin-
berum stofnunum, og gæti því talist
eðlilegt, að þarna væri full regla á
og samræmi, þ.e. að stafrófið væri
ávalt eitt og hið sama. Sjálfur tel
ég að stafróf símaskrárinnar sé mun
óheppilegra; oft viilist fólk í að finna
nöfn, sérstaklega eins og Þorsteinn
og Þórsteinn; Þorleifur og Þórleifur,
og þá ekki síst, þegar þau raðast
þannig sem föðurnöfn. í ritreglunum
frá 1929 og 1974 sé ég hvergi
ákvæði um þetta atriði. Eðlilegt
gæti talist, að ríkisstofnanir stöðluðu
slík mál í eigin bókaútgáfu. En
ástandið er nú slíkt, að enginn veit,
þegar hann opnar bók, eftir hvaða
stafrófi efni er skipað.
2. Flestir, eldri sem yngri, lesa
dagblöðin nokkuð reglulega, og
hvernig er ástandið þar? Tökum
nýlegt sunnudagsblað af Moggan-
um. Hvað við kemur staf- og merkja-
setningu mun óhætt að fullyrða, að
það sé skrifað á 5-8 mismunandi
tungumálum eða mállýskum: Leiðar-
inn skrifaður eftir „gamla stíl“,
(reglurnar frá 1929) með eða án
zetu; Reykjavíkurbréf með sama stíl,
en zetan notuð; Helgarspjall með
sérstökum stíl „M“ og zetu; svo
koma margar aðrar greinar bæði
eftir fast starfsfólk og einnig að-
sendar; sumar með gamla stíl, með
eða án zetu, en flestar eftir hinum
„nýja stíl“ (reglurnar frá 1973-
1977), en þó yfirleitt ekki eftir nein-
um föstum reglum, a.m.k. hvað
merkjasetninguna varðar. Með DV
er alveg það sama. Frá degi til dags
er sjálfur leiðarinn á ekki minna en
þremur mismunandi
tungumálum, og svo
annað lesefni sam-
kvæmt því. Þetta mun
gilda með alla aðra
biaða- og bókaútgáfu í
landinu. Þetta er eitt
„Kaós“. Spyiji nú hver
og einn fyrir sig og
svari: Er þetta æskilegt
og/eða _ viðunandi
ástand? Ég segi nei.
Nú skulum við hugsa
okkur, að eldra fólk eða
yngra, hvort sem það
hefur notið einhverrar
skólagöngu eða ekki,
vildi læra og temja sér
gott og fallegt mál.
Hvar á það þá að bera niður um
lestur og hvar verður fyrirmyndina
að finna? Og því kemur upp sú
spurningin: Þyrfti ekki að fara að
taka til og sópa gólfið? Til frekari
Hvar á fólk að bera nið-
ur, spyr Haukur Egg-
ertsson, ef það vill læra
o g temja sér gott og
fallegt mál?
skýringa ofangreindra sjónarmiða
vísa ég til tveggja greina minna
undir sama heiti og þessi, „Um ís-
lenskt mál“, í Mbl. 21. júní og 16.
júlí s.l.
Uppskeran, (sem rekja mætti
til framangreindrar óreiðu:)
„Ef ekki er hægt að vekja það
að vori vaknar það líklega ekki, seg-
ir Kristinn Björnsson sem hvetur
fólk i óvígðrí sambúð til að gifta sig
í Morgunblaðinu“. (DV 16. maí
1994).
„Að nota hugtak eins og konur
sem minnihlutahópur/konur sem
ákveðinn félagshópur getur aðeins
verið aðferðafræðilega réttlætanlegt
ef meðlimir þess hóps/hópa .... “
(Tíminn 28. júlí 1982).
Þegar veðrið er gott, sólin skín
glatt, fuglarnir kvaka, sauðfé dreifir
sér um hagana og ég ligg marflatur
ígrasinu líður mér vel. (Tvíræð setn-
ing!). Hvað þýðir hún þannig: og ég
ligg marflatur, í gras-
inu líður mér vel. - eða
svona: ... og ég ligg
marflatur í grasinu, líð-
ur mér vel. (Stj.tíð. B,
nr. 133/1974). Þetta er
skýringardæmi í reglu-
gerðinni um merkja-
setningu, en þarna eru
tvær merkingar jafn-
mögulegar. (En vel að
merkja: Heimilt er að
setja kommu milli liða
í setningu [...] til að
koma í veg fyrir mis-
skilning (margræðni),
en það var ekki gert
þarna í reglugerðinni
sjálfri).
„Dragðu ramman sem birtist nið-
ur“. Ég endurtek: „Dragðu ramman,
sem birtist, niður“. (Úr kennslubók
um notkun tölvu). Hvor er meining-
in???
„Samtök foreldra langveikra
barna í burðarliðnum“. (Mbl. 22.
maí 1994).
„Theodór hefur þann starfa að
reka það sauðfé sem gengur laust
frá bæjarfélögunum á Suðurnesj-
um“. En hvernig þannig? Theodór
hefur þann starfa að reka það
sauðfé, sem gengur laust, frá bæj-
arfélögunum á Suðurnesjum.
„ Víða má búast við næturfrosti á
morgun mun hlýna“. Veðurfréttir.
10. sept 1991. Veðurfræðingurinn
las fréttina þrisvar; staldraði alltaf
við „ ... næturfrosti á morgun ... “
Loksins komst hann svo fram úr
efninu: Víða má búast við nætur-
frosti, á morgun mun hlýna.
„Mín skoðun er að meinið, sem
allir ræða um, sé að skólarnir eru
hættir að veita æskunni þá vits-
munalegu ögun og rækta hjá henni
þau vinnubrögð og þann smekk, sem
fæst af því að greina mál sitt, vega
og meta það sem sett er á blað“.
(Jón Hafstein Jónsson). „Á sínum
tíma lagði ég nokkra áherslu á að
læra lögboðna stafsetningu, með
misjöfnum árangri, en hringlið sem
hófst fyrir um það bil tveimur ára-
tugum olli því að nú nota ég hvorki
hina gömlu stafsetningu né hina
nýju“. (Haraldur Ólafsson). Eiga
þessi ummæli ekki enn við um fram-
angreind málblóm?
Höfundurerfv. iðnrekandi.
Lokað þriðjudaginn 2. ágúst
Útsalan
hefst miðvikudaginn
3. ágúst kl. 7.00
Ioppskórinn
VELTUSUNDI VIÐ INGÓLFSTORG
SIMI: 21212
Haukur
Eggertsson.