Morgunblaðið - 04.10.1994, Síða 21

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 4. OKTÓBER 1994 21
Prinsessa
Benedikte
heimsækir
Reykjavík
EINAR, Helga, Zbigniew, Richard, Sigrún og Beth.
Glæsileg byrjun hjá Kamm-
ermúsíkklúbbnum
TÖNLIST
Bústaðakirkja
Kammermúsík
Beth Levin píanó, Sigrún Eðvalds-
dóttir 1. fiðla, Zbigniew Dubik 2.
fiðla, Helga Þórarinsdóttir lágfiðla,
Richard Talkowsky knéfiðla, Einar
Jóhannesson klarinetta. 2. október.
MEÐ þessum flytjendum var
kannske engin furða að um fram-
úrskarandi tónleika yrði að ræða,
faglega og um leið áhrifamikla, en
þó aðeins kannske því ekki er gefið
að góðir einleikarar nái saman í
samspili þar sem ólíkir einstakling-
ar, með ólíkar listrænar niðurstöður
kannske stríða um völdin. Vitanlega
fann maður fyrir því að framsetning
og svar var ekki alltaf eins hugsað,
eða formað, en stuðaði mann sjald-
an, svo frjáls flýgur listin þegar
trútt er talað.
Tvö verk voru á efnisskránni, það
fyrra eini kvintett (að ég held) Ro-
berts Schumanns, op. 44, er hann
■ og frá þeim tíma sem Schumann
stóð í kontrapúntískum hugleiðing-
um, gerði þó nokkrar tilraunir í þá
átt og bregður þessu einmitt fyrir
hér t.d. i síðasta þættinum.
Fyrsta þátt kvintettsins byijuðu
þau af miklum krafti, eins og þau
vildu hremma áheyrendur strax á
fyrstu töktunum og líklega tókst
það þótt Sigrún yfirspilaði kannske
ofurlítið í byrjun, var örlítið of há
i tóninum stundum í fyrsta þættin-
um, en svo aldrei meir og átti eftir
að skila oft dýrlega fallegu spili
síðar.
Nokkuð hafði maður á tilfinning-
unni að skapheitur og ágætur
píanóleikari hópsins væri aðalmót-
andi kvintettsins, með miklar
dínamískar andstæður og um of var
píanóið áberandi í fyrsta þættinum.
Hinn þekkti annar þáttur kvint-
ettsins var frábærlega fallega flutt-
ur og það gneistaði af skersóinu.
Síðasti þátturinn var einnig mjög
vel spilaður, en maður velti fyrir
sér hvort ekki þyrfti að vera örlítið
léttara yfir honum?
Klarinettukvintett J. Brahms,
skrifaður sex árum fyrir dauða
hans, er sterk, alvarleg og endalaus
músík og hér leyfir Brahms sér að
enda á hægum tilbrigðaþætti og
lætur sér nægja að kalla hann „Con
moto“. Hér er það tónlistin ein sem
máli skiptir, „mitt er að yrkja, ykk-
ar að skilja“. Margt er hér sem
bendir til tveggja síðustu sinfónía
hans nr. 3 og 4, endalausar fléttur
og úrvinnsla í fyrsta þætti, Adagio-
ið, sem hvisl byijuðu þau og með
þessum sorgaróði náðu þau djúpt
inn í hjörtu áheyrenda. Þó get ég
ekki að því gert að Einar fannst
mér ekki ná Brahms á klarinettið,
ekki fyllilega, sóló eða ekki sóló -
en í stíl, hver nóta í skölunum þarf
að vera Brahms, engin tilviljun,
ekkert ég, kannske var það bara
mér sem fannst þetta og að hafa
heyrt Einar sannari stílnum.
En með tónleikum þessum bætti
Kammermúsíkklúbburinn enn einni
rósinni við tilvist sína.
P.s. Eitthvað mun ég hafa komið
klaufalega orðum að því sem ég
vildi sagt hafa í sambandi við um-
sögn um „Nýja söngvara" í Valdi
örlaganna. Þar sem ég tala um
píanóspil hljómsveitarinnar átti ég
við að veikt spil nyti sín nú úr hljóm-
sveitargryfjunni, hvað það ekki
hefði gert áður. Ég hef tekið eftir
að margir hafa misskilið þetta, sem
eðlilegt er og haldið að ég ætti við
leik á hljóðfærið píanó.
Ragnar Björnsson
Leikþátt-
ur um
sifjaspell
FYRIRHUGAÐ er að sýna leikþátt-
inn „Þá mun enginn skuggi vera
til“ eftir Björgu Gísladóttur og
Kolbrúnu Érnu Pétursdóttur á
vinnustöðum og hjá félagasamtök-
um á höfuðborgarsvæðinu, einnig
að fara með hann í leikferðir út á
landsbyggðina. Leikþátturinn, sem
tekur 30 mínútur í flutningi, var
sýndur á Nordisk Forum í Finn-
landi í ágúst sl. og fékk hann góð-
ar viðtökur þar, segir í kynningu.
Leikþátturinn fjallar um sifja-
spell og afleiðingar þess. Hann
gefur áhorfendum kost á að auka
skilning sinn á þessu viðkvæma
málefni, sem er eitt best varðveitta
leyndarmál í samfélagi okkar og
svartur blettur á siðmenntuðu þjóð-
félagi. Eina persóna leiksins er
kona, sem gerir upp fortíð sína við
óvenjulegar aðstæður, rifjar upp
atburði úr æsku og lýsir áhrifum
þeirrar reynslu sem hún varð fyrir.
Konuna leikur Kolbrún Erna Pét-
ursdóttir.
Leikþáttur til sýninga á
vinnustöðum
Leikþátturinn hentar vel til sýn-
ingar f kaffitímum eða í lok vinnu-
dags á vinnustöðum og á fundum
hjá félagasamtökum. Það er von
aðstandenda sýningarinnar að tak-
ast megi að auk umræðu um sifja-
spell, orsakir þess og afieiðingar,
því fræðsla og upplýst umræða er
grundvöllur þess að forða megi
börnum og unglingum frá lífs-
reynslu sem getur valdið þeim
óbætanlegu tjóni. Rétt er að geta
þess, að sýningin er ekki við hæfi
barna.
Menningar- og fræðslusamband
alþýðu og Stígamót standa að sýn-
ingunni ásamt Kolbrúnu Ernu Pét-
ursdóttur og Björgu Gísladóttur.
Leikstjóri er Hlín Agnarsdóttir og
hún sá jafnframt um leikmynd og
búninga ásamt Kolbrúnu og
Björgu.
Menningar- og fræðslusamband
alþýðu sér um sölu á leikþættinum
og eru allar nánari upplýsingar
veittar á skrifstofunni.
í TILEFNI af menningarvikunni
Dönskum haustdögum 8. til 16.
október heimsækir prinsessa Bene-
dikte Reykjavík. Prinsessan kemur
mánudaginn 10. október og verður
tvo daga í borginni.
Prinsessa Bene-
dikte mun meðal
annars taka þátt í
opnun sýningar á
dönskum skart-
gripum, vefnaðar-
vöru og húsgögn-
um. Hún mun
einnig vera meðal
heiðursgesta há-
tíðarsýningar í ís-
lensku óperunni þriðjudagskvöldið
11. október. Dagskráin þar saman-
stendur af söng Pro Arte-kórsins,
lestri leikkonunnar Bodil Udsen úr
bókmenntaverkum H.C. Andersens
og Karenar Blixen, og leik Kammer-
sveitar Reykjavíkur á verki eftir Carl
Nielsen.
--------* * *-------
■ ÚT ER komin hjá Hljóðbóka-
gerð Blindrafélagsins nýjar
hljóðbækur. I faðmi ljóssins eftir
Betty J. Eadie og Curtis Taylor.
Sigurður Hreiðar þýddi og les
ásamt Önnu Pálínu Árnadóttur.
Urvalsbækur Frjáls fjölmiðlun
hf. gefur prentuðu bókina út á þessu
ári sem segir frá einni mögnuðustu
dauðareynslu fyrr og síðar. Hljóð-
bókin er á þrem snældum og kostar
1990 kr.
■ Draugar vilja ekki dósagos
eftir Kristínu Steinsdóttur. Höf-
undur les. Vaka-Helgafell gefur
út prentuðu bókina árið 1992. Bók-
in segir frá ungir stúlku sem flytur
í gamalt timburhús í Hafnarfirði þar
sem hún kynnist draugnum Móra.
Bókin er á þrem snældum og kostar
1690 kr.
M Laxdæla saga. Silja Aðal-
steinsdóttir les útgáfu Máls og
menningar frá 1989. Laxdæla saga
er á fimm snældum og kostar 2480
kr._
Utgefandi er Hjóðbókagerð
Blindrafélagsins.
Islenska einsöngslagið
TONLIST
Gcrðubcrg
FYRIRLESTUR, EIN-
SÖNGUR OG LJÓS
MYNDASÝNING
Fyrirlestur Jón Þórarinsson, Olöf
Kolbrún Harðardóttir og Jón Stef-
ánsson flytja einsöngslög eftir
Sveinbjörn Sveinbjörnsson.
Sunnudagur 2. október.
AÐ SEMJA lag, er svipað því
að setja saman vísu og eru fræði-
menn sammála um að einföld tón-
setning á texta hafi fylgt málfars-
þróuninni frá upphafi því þá steig
maðurinn þau fyrstu spor að gera
sig skiljanlegan með myndun alls
konar hljóðeftirlíkinga. Söngurinn
mun hafa verið mikilvægur þáttur
í þróun tungumála og er því jafn-
vel haldið fram, að söngurinn hafi
komið fyrr fram en hið eiginlega
talmál. Þjóðlög og gömul alþýðu-
tónlist var fyrrum búin til af
ómenntuðu söngfólki en með
menntun og vaxandi kunnáttu í
smíði hljóðfæra, risu upp hópar
sérlærðra tónlistarmanna, fyrst
taldir galdramenn, er náðu síðar
eða um og eftir miðaldir fullum
starfsréttindum að jöfnu við iðmð-
armenn.
Islenska einsöngslagið er tema
tónlistarhátíðar sem opnuð var að
Gerðubergi sl. sunnudag, þar sem
ráðgerðir eru tónleikar og erindi
um þenna þátt í menningu okkar
íslendinga. Jón Þórarinsson tón-
skáld reið á vaðið og rakti í inn-
gangserindi sínu þróun einsöngs-
lagsins á Islandi og lagði áherslu
á, að hljóðfæraeign landsmanna
hafi i raun markað þau skil, er
sönglagagerð náði því stigi að sam-
in voru eiginleg einsöngslög. Þarna
var píanóið mikilvægt og benti Jón
á að líklega hafi Árni Beinteinn
Gíslason orðið fyrstur til að semja
tónverk að þeirri gerð, sem flokkað
er sem einsöngslag, þ.e. sönglag
með sjálfstæðum undirleik, forpili,
millispili og eftirspili og ritað á
þremur nótnastrengjum. I fróðlegu
erindi rakti Jón lauslega sögu ein-
stakra frumkvöðla, taldi upp helstu
verk þeirra og það sem vitað er
um frumflutning einstakra verka.
Sveinbjörn Sveinbjörnsson hefur
nokkra sérstöðu meðal íslenskra
frumkvöðla á sviði tónsmíði og
eftir hann liggja mörg einsöngslög,
sem allir þekkja, auk annarra tón-
verka. Það fór vel á því að hefja
þessa tónlistarhátíð með flutningi
laga eftir Sveinbjörn og féll það í
hlut Ólafar Kolbrúnar Harðardótt-
ur og Jóns Stefánssonar.
Af þeim níu lögum sem flutt
voru, er aðeins eitt sem undirritað-
ur man til að hafa heyrt, nefnilega
Sprettur (Ég berst á fáki fráum).
Flest lögin eru upprunalega samin
við enskan texta bg bera mjög
sterkan svip af enskri salontónist
frá því um aldamótin. Tvö laganna
eru samin við texta vestur-
íslenskra ljóðskálda. Ensku söng-
lögin eru um margt vel samin en
það vantar í þau þann frískleika
og frumlegu tónskipan, sem finna
má t.d. í Spretti og því raun skiljan-
legt, að þessi lög hafa ekki náð til
þjóðarinnar.
Flutningur Ólafar og Jóns var
góður og þó sérstaklega i Spretti,
sem venjulega hefur verið_ flutt af
karlsöngvara. Eins og Ólöf til-
greindi, hafa konur í æ ríkara
mæli stundað hestaíþróttir hin síð-
ari árin og tími til kominn að kon-
ur eigni sér þetta snjalla söngverk.
í húsakynnum Gerðubergs hefur
verið komið fyrir fróðlegri ljós-
myndasýningu og er þar margt
skemmtilegt að sjá en sjálf sýning-
in var opnuð af Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur borgarstjóra. Næstu
sunnudaga munu verða haldnir
tónleikar, þar sem reynt verður að
gera íslenska sönglaginu nokkur
skil en nú hafa þeir félagar Jónas
og Trausti lagt fram lista nokkurra
þúsunda sönglaga og eru þeir sem
þennan lista hafa séð, sammála
um að hér sé um að ræða merkileg
verk, er trúlega eigi eftir að nýt-
ast til rannsókna á sögu þessara
menningarumsvifa.
Jón Ásgeirsson