Morgunblaðið - 30.03.1995, Blaðsíða 8

8 C FIMMTUDAGUR 30. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Nýr erfðaprins
valinn hjá Sony
*
Oþekktur út á við og hefur enga
menntun í raungreinum
NÝR erfðaprins hefur verið valinn
hjá Sony-fyrirtækinu í Japan og
hefur vakið nokkra furðu þar í
landi. Heitir hann Nobuyuki Idei
og það er ekki aðeins, að hann
hafi aðeins verið 15. í röðinni yfir
valdamestu menn hjá fyrirtækinu,
heldur er þetta í fyrsta sinn í sögu
þess, að manni, sem hefur enga
menntun í verkfræði- eða raunvís-
indagreinum, er ætlað að taka við
stjómartaumunum.
Idei mun taka við forsetaemb-
ætti hjá Sony en Norio Ohga, nú-
verandi stjómandi fyrirtækisins,
verður stjómarformaður og heldur
sem fyrr starfsheitinu „aðalfram-
kvæmdastjóri". Lýsir Ohga þessu
fyrirkomulagi sem nánu samstarfi
en margir telja, að það, sem fyrir
honum vaki, sé að hafa áfram alla
þræði í sinni hendi.
Ólíkur bakgrunnur
Ohga stóð einu sinni í svipuðum
sporum gagnvart Akio Morita,
stofnanda Sony, sem settist í helg-
an stein á síðasta ári, en bak-
grunnurinn er ólíkur. Á blaða-
mannafundinum þegar Ohga
skýrði frá skyndilegum frama Ideis
lagði hann mikla áherslu á tækni-
þekkingu hans en hann hefur þó
enga menntun í þeim efnum. Hann
var yfirmaður þeirrar deildar, sem
sér um samskiptin við önnur fyrir-
tæki.
Sony var skipt upp í átta hálf-
sjálfstæðar einingar á síðasta ári
og meðal annars í þeirri von, að
samkeppnin milli þeirra myndi
leiða í ljós hver væri hæfastur til
að taka við yfirstjórninni. Það virð-
ist þó ekki hafa gengið eftir.
Ohga ber ábyrgð á ýmsum mis-
tökum, sem Sony hafa orðið á, og
má af þeim nefna fjárfestinguna í
Hollywood, sem kostað hefur fyrir-
tækið hátt í 400 milljarða ísl. kr.,
og tilraun til að búa til eigin mynd-
diskastaðal í stað þess að hafa
samstarf um þann, sem Matsushita
hefur unnið að.
Þeir, sem efast um heilindi
Ohgas í valinu á Idei, segja, að
hinn sjálfsagði erfðaprins hjá Sony,
Minoru Morio, varaforseti fyrir-
tækisins, hafi ekki komið til greina
eftir að slúðurblöð birtu frásagnir
af kvennamálum hans og þá hafi
Ohga notað tækifærið til að velja
Idei, viðráðanlegan mann, sem
hann þarf ekki að óttast.
Hæfileikaflótti
Masami Fujino, starfsmaður
svissneskrar bankasamsteypu í
Japan, segir, að erfiðleikarnir með
að fínna hæfa menn til að taka
við stóru rafeindarisunum megi
rekja til þess, að eftir 1960 hafi
mesta hæfíleikafólkið farið til
starfa fyrir bankana og ríkið. Þar
áður dróst það að rafeindaiðnaðin-
um, sem var talinn framtíðin, oh
nú er það að hverfa að vettvangi.
Uppsagnir hjá Burmeister & Wain
Fyrirtækið á
heljarþröm
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
DANSKA skipasmíðastöðin Bur-
meister & Wain sagði í vikunni 300
af 1.600 starfsmönnum upp, þar
sem ekki eru næg verkefni í sjón-
máli. Tapreksturinn heldur áfram
og ef svo fer sem horfir mun eigin-
fjárstaða fyrirtækisins í árslok að-
eins verða 300 milljónir danskra
króna, eða um 3,3 milljarðar ís-
lenskra króna. Frá því í ársbyijun
1994 hefur þá um milljarður
danskra króna streymt út úr fyrir-
tækinu. Með svo nauma eiginfjár-
stöðu er vandséð að hægt sé að
halda rekstrinum áfram.
Fyrr í vetur stefndi í að B&W
tæki upp nána samvinnu við Kock-
ums í Málmey, en í desember síð-
astliðnum rann sú áætlun út í
sandinn. Fyrirtækin munu samt
vinna saman að smíði hraðskreiðra
flutningafeija og stálbita í Eyrar-
sundsbrúna, en Kockums leggur
ekki fé í B&W. Ástæðan fyrir
slæmri stöðu B&W er meðal ann-
ars skortur á góðum pöntunum og
slæm leiguviðskipti undanfarin ár.
Fyrirtækið hefur ekki fengið sinn
skerf af uppsveiflu í skipasmíðum,
sem að sögn forsvarsmanna fyrir-
tækisins hefur fyrst og fremst
gagnast skipasmíðastöðvum í
Kóreu og Japan.
Strax í nóvember blasti við að
ef ekki bættust við góðar pantanir
yrði að segja upp fólki í mars.
Uppsagnimar bitna á 200 manns
á skrifstofum fyrirtækisins og 100
manns, sem vinna á tímakaupi.
Alls unnu 1.600 Tnanns hjá fyrir-
tækinu fyrir uppsagnirnar. Ef ekki
kemur til róttæk breyting á rekstri
B&W er vandséð hvemig fyrirtæk-
ið getur haldið sér á floti næsta ár.
Gullaldartími smá-
söluverslunarinnar
LENGST af á þessari öld naut
smásöluverslunin fremur lítillar
virðingar og það breytti engu þótt
hún væri og sé enn stærsta at-
vinnugreinin í hinum iðnvæddu
löndum með 7-12% vinnuaflsins á
launaskrá. Almennt var litið á
smásöluna sem einfalt og ófijótt
starf, sem krefðist lítilla stjómun-
arhæfíleika. Á þessu hefur orðið
mikil breyting.
Á síðustu 15 áram hefur átt sér
stað bylting í smásöluversluninni
og nú hefur hún tekið forystuna
hvað varðar nýsköpun og stjómun.
Það era engir viðvaningar, sem
stýra stærstu smásölufyrirtækjun-
um, enda hafa þeir ómæld völd
og áhrif, jafnt yfir framleiðendum
sem neytendum.
Smásölufyrirtæki era nú meðal
stærstu fyrirtækja í heimi og um-
svif þeirra á alþjóðamarkaði eru
oft miklu meiri en stóra fram-
leiðslufyrirtækjanna. Bandaríska
afsláttar-keðjan Wal-Mart,
stærsta smásölufyrirtæki í heimi,
er stærra en nokkurt þeirra fram-
leiðslufyrirtækja, sem hún kaupir
af, en ársveltan fram til janúarloka
á síðasta ári var 67 milljarðar
dollara. Wal-Mart er fjórða
stærsta fyrirtæki í Bandaríkjunum
og það segir sína sögu um umsvif-
in, að verslunin kaupir jafn mikið
af stórfyrirtækinu Procter &
Gamble og það selur til Japans.
Ævintýralegur vöxtur
Vöxtur og viðgangur Wal-Marts
frá því fyrsta verslunin var opnuð
1962 hefur verið ævintýralegur.
Fyrstu 25 árin jukust sala og
hagnaður fyrirtækisins um 25% á
ári og nú er ársvöxturinn um 18%.
Búist er við, að salan verði um
100 milljarðar dollara á þessu ári
og um 200 milljarðar um aldamót-
in. Þá verður Wal-Mart líklega
orðið stærsta fyrirtæki í heimi.
Það er einkum tvennt, sem veld-
ur þessum uppgangi smásöluversl-
Uppgangur smásölufyr-
irtækja hefur verið með
ólíkindum á síðustu ára-
tugum og þau hafa öðl-
ast mikið vald, jafnt yfír
framleiðendum sem
neytendum. Breytingar
á samfélaginu valda því
hins vegar að nú eru
blikur á lofti.
unarinnar. í fyrsta lagi er það
aukinn kaupmáttur eftir stríð, til
að byija með í iðnríkjunum og nú
á síðustu áram í sumum Asíu- og
Suður-Ameríkuríkjum, og í öðra
lagi bylting í dreifingunni. Áður
vora kaupmenn upþ á náð og mis-
kunn framleiðenda og heildsala
komnir en nú er þessu alveg öfugt
farið. Nú eru það smásalarnir og
neytendur, sem segja framleiðend-
um fyrir verkum og heildsalastig-
inu er oftar en ekki sleppt.
Áður fyrr gátu framleiðendur
ákveðið á hvaða verði varan var
seld út úr búð en nú er verðlagn-
ingin aðeins í höndum smásölunn-
ar sjálfrar. Hefur það styrkt hana
veralega en auk þessa hafa fyrir-
tækin stækkað mikið og hág-
kvæmnin aukist. Hagkvæmni
stærðarinnar skilar sér í innkaup-
um.
Stærðin er þó ekki allt. Frönsku
risamarkaðimir, sem era jafnt í
matvælum sem annarri vöra, hafa
til dæmis ekki náð fótfestu í
Bandaríkjunum og yfír lagerversl-
ununum svokölluðu, sem selja í
stóram einingum gegn félags-
gjaldi, hefur dofnað miklu fyrr en
búist var við. Um allan heim er
Kauphallir
4 stórirafskrá sigí Tókýó
Tokyo. Reuter.
FJÖGUR bandarísk stórfyrirtæki
hafa ákveðið að hætta að skrásetja
hlutabréf sín á lista kauphallarinnar
í Tókýó, sem verður þar með fyrir
enn einum álitshnekki.
Fyrirtækin Ford Motor, General
Electric, AlliedSignal og Ámerican
Express segjast hafa ákveðið þetta
vegna þess að í Tókýó á síðari áram
hafí eigendum hlutabréfa í fyrir-
tækjunum fækkað svo mjög og við-
skipti með hlutabréf í þeim dregizt
svo mjög saman að skrásetning á
kauphallarlistann í Tókýó borgi sig
ekki lengur.
Mörg önnur erlend fyrirtæki hafa
snúið baki við kauphöllinni í Tókýó
á síðari áram. Eftir síðustu afskrán-
ingu era 85 erlend fyrirtæki skrá-
sett á kauphallarlistann á Tókýó
samanborið við 125 þegar þau voru
flest, 1991.
Skrásetning á kauphallarlistann
kosta erlend fyrirtæki um 10-15
milljónir jena eða 110-165.000 doll-
ara á ári.
Ósamkeppnishæfir
Nikkei-kauphallarvísitalan hefur
lækkað um 20% frá áramótum.
Magn viðskipta hefur staðið í stað
og verið um 300 milljónir hluta-
bréfa á dag samanborið við rúmlega
tvo milljarða í lok síðasta áratugar.
Sérfræðingar segja að kauphöllin
í Tókýó hafí ekki getað keppt við
fjármálamarkaði í New York, Lond-
on og Hong Kong og veiti ekki er-
lendum fyrirtækjum eins góða að-
stöðu.
„Kauphöllin í Tókýó er ekki eins
virk og aðrar kauphallir og gera
strangari kröfur til erlendra fyrir-
tækja,“ segir japanskur kaupsýslu-
maður. „Mér er það hulin ráðgáta
hvers vegna erlend fyrirtækja skrá-
setja hlutabréf sín á kauphallarlist-
ann hér.“
þó þróunin í átt til stærri verslana
með færra starfsfólki en áður var.
Upplýsingatæknin
Stærri og hagkvæmari verslanir
era aðeins önnur hliðin á smásölu-
byltingunni. Hin er tilkoma tölvu-
eða uppiýsingatækninnar. Háþró-
uð tölvukerfí geta nú sýnt á stund-
inni hvað verið er að selja í ein-
hverri af hundraðum verslana,
hver hagnaðurinn er og jafnvel
hveijir viðskiptavinirnir era. Það
er ekki lengur hætta á, að verslan-
ir sitji uppi með birgðir, sem ekki
seljast, eða verði uppiskroppa með
það, sem neytendur vilja. Birgða-
vandamálið hefur færst yfir til
framleiðandans.
Stærðin og upplýsingatæknin
hafa fært smásöluversluninni
meira vald í hendur en hún hefur
áður haft en úti við sjóndeildar-
hringinn era þó ýmsar blikur á
lofti. I mörgum löndum hefur
hagnaður smásölunnar verið að
minnka, meðal annars vegna
markaðsmettunar og þrýstings frá
neytendum, og hlutabréf í smá-
sölufyrirtækjum era ekki lengur
jafn eftirsótt á verðbréfamark-
aðinum í Bandaríkjunum og áður.
Talið er, að hagnaður smásölu-
verslunarinnar þar í landi háfi
minnkað um 10% á síðustu 15
áram.
Breytt samfélag
í Norður-Ameríku og Evrópu
kyntu stóra árgangamir eftir stríð
undir uppgangi smásöluverslunar-
innar milli 1960 og ’90 en nú er
það ekki barnafjöldinn, sem ein-
kennir nútímafjölskylduna. Meiri-
hluti bandarískra neytenda er nú
yfir 35 ára að aldri og íjárhags-
legt öryggi neytenda hefur minnk-
að. Á einum áratug hafa skuldir
bandarískra heimila miðað við
tekjur farið úr 70% í 90%.
I efnahagssamdrætti síðustu
jókst verðskyn neytenda mikið og
það hefur ekkert slaknað á því
þótt efnahagslífíð hafi tekið við
sér á ný. Ef þeim líkar ekki verð-
lagið, þá halda þeir að sér höndum
og mörg dæmi eru um, að þannig
hafí þeir neytt verslunina til að
lækka verðið. Lítil verðbólga veld-
ur því einnig, að smásalinn hagn-
ast ekki á þeim tíma, sem líður
frá því hann selur vörana og þar
til hann greiðir framleiðandanum,
og mikil útivinna kvenna þýðir,
að innkaupin eru ekki lengur hluti
af félagslegu samneyti við annað
fólk, heldur oft og tíðum ill nauð-
syn. Allt hefur þetta þau áhrif,
að smásalinn verður að leggja enn
harðar að sér en áður.
(Heimild: The Economist)