Morgunblaðið - 01.09.1995, Blaðsíða 2

2 C FÖSTUDAGUR 1. SEPTEMBER 1995
DAGLEGT LIF
MORGUNBLAÐIÐ
HVERSU MIKIÐ BER FOLK
UR BYTUM FYRIR VINNUNA?
- -i -* J
Östnt
i ymsum
löndum
FLESTUM löndum
greiða þeir sem hafa börn á fram-
færi lægri skatta en barnlausir, en
misjafnt er hvort greiddar eru
barnabætur eða hvort tekið er tillit
til bama í skattaframtali einu sinni
á ári. Húsnæðiskaup era einnig frá-
dráttarbær að ákveðnu marki í
flestum löndum, en í mismiklum
mæli.
Hlutfall skatta er afar misjafnt
eftir löndum og sömu- h^HHH
leiðis persónuafsláttur,
en hafa verður í huga
hversu ólík samfélags-
þjónusta er. í Dan-
mörku telst hún t.d.
mikil, meðan hún er
nánast engin í Dóminík-
anska lýðveldinu. Svona
samanburður gefur ekki nákvæma
mynd af lífsgæðum, heldur vís-
bendingu um kaupmátt.
Ólíkir skattar
í Danmörku er dreginn 5%
skattur af öllum launþegum og er
því fé m.a. varið til aö draga úr at-
vinnuleysi og efla atvinnulíf í land-
inu. Ásgeir Valdimarsson, hag-
fræðingur, sem hefur stundað sam-
anburð á sköttum, segir að líkja
megi þessari skattheimtu í Dan-
mörku við 6% tryggingagjald sem
hér er innheimt af launagreiðend-
um. í Danmörku er 5% skatturinn
talinn til launa og dreginn frá áður
en venjulegir tekjuskattar eru
reiknaöif en hér kemur trygginga-
gjaldið ekki fram á launaseðli. Til
að ná samræmi milli íslenska kerf-
isins og þess danska þarf að draga
5% skattinn í Danmörku frá laun-
um áður en samanburður hefst. Þá
væri farið með hann eins og trygg-
ingagjaldió hér enda mun ráðstöf-
un þessa fjár vera til svipaðra
mála, þ.e. til atvinnuleysistrygg-
inga og atvinnuþróunar. Þetta er
aðeins eitt dæmi af mörgum um
hve margt er ólíkt milli landa varð-
andi skattkerfi og hvað telst til lau-
na. En frávikin era þó mikið til
varðandi margs konar aukaskatta
sem leggjast á launþega eöa launa-
greiðendur og hvernig farið er með
lífeyrissjóðsgreiðslur. Frádráttar-
liðir og bótagreiðslur eru mismun-
andi milli landa og hafa áhrif á end-
anlega skattbyrði. í Danmörku er
vægi frádráttarliða nálægt 20% af
heildarlaunum miðaö við heildar-
launagreióslur til allra danskra
launþega.
í Danmörku er innheimtur sér-
stakur héraðsskattur, sem nemur
9,9% og í Sviss byggjast sameigin-
legar tekjur þjóðarbúsins aðallega
á kantónusköttum. í Englandi eru
um 10% innheimtar með sköttum í
lífeyrissjóð, en hér á landi skiptast
greiðslur í lífeyrissjóð milli laun-
Svona könnun
gefur bara
vísbendingu
um kaupmátt
þega og atvinnurekanda. Á Spáni
greiða allir launþegar 6,4% skatt,
sem að miklu leyti fer í lífeyrissjóð,
en að hluta til er fénu variö til heil-
brigöis- og atvinnumála.
Vinnudagur er mislangur eftir
löndum og er lengstur í Sviss, 8,4
klst. að meðaltali. Vinnutími getur
einnig verið misjafn eftir starfs-
stéttum og vinnur sorphirðir á
Spáni t.d. frá miðnætti til kl. 3 að
^HHHHi nóttu. Verður tíma-
kaup hans (1.419 kr.)
því að teljast allgott
miðað við aðrar starf-
stéttir á Spáni. Eigi að
síður segir Ragnar
Bragason, sem búsett-
ur er í Madrid, að fáir
vilji vinna í „öskunni"
og t.d. sé nánast ómögulegt að
ímynda sér að háskólanemi aflaði
sér tekna með námi í þessu starfi.
í mat og kaffi
Vinnudagur hefst kl. 7 að morgni
hjá reykvískum sorphirðum, sem
tekið er mið af í þessari könnun. Ef
tekist hefur að tæma sorptunnur
borgarinnar kl. 10 á föstudögum, er
vinnudegi þeirra lokið. Pétur Kr.
Pétursson, starfsmannastjóri hjá
Borgarverkfræðingi, segir að
kaupaukakerfi sé hluti af kjörum
reykvískra sorphirða og era ónýtt
kaffi- og matarhlé metin sem yfir-
vinna. Þess vegna reiknast vinnu-
tími sorphiröa hér 9 klst. á dag.
Sum verkalýðsfélög gera ráð fyr-
ir matar- og kaffihléum í vinnu-
tíma, en hér er ekki tekið tillit til
þess. Því má gera ráð fyrir ein-
hverjum frávikum í útreikningum
á raunverulegum vinnutíma.
Börn og barnabætur
Á íslandi, í Danmörku og
Hollandi era bamabætur greiddar
út fjóram sinnum á ári. Eru þær
um 6.500 á mánuði með hverju
barni í Danmörku og frá 3.800 upp í
5.400 kr. í Hollandi, eftir aldri
barns. Hæstar barnabætur eru
greiddar með 12-17 ára þar. í
Jórdaníu er heimilt að draga um
1.500 kr. frá mánaðartekjum fyrir
hvert barn og er persónuafsláttur
giftra mun hærri en einhleypra. Á
það reyndar við um fleiri lönd, en í
Jórdaníu njóta námsmenn einnig
sérstakra skattaívilnana og sömu-
leiðis foreldrar bama sem stunda
nám. Heimilt er að draga tæplega
4.000 krónur frá mánaðartekjum
vegna bams í námi. í Lúxemborg
er sérlega vel hlúð að bamafólki og
hvetur skattakerfi til að annað for-
eldra sé heimavinnandi.
Dregið frá skatti
Vaxtagjöld vegna húsnæóis-
kaupa eru víðast frádráttarbær og
LAUNAMUNUR
Hæsta og lægsta tíma-
kaup sem fram kom í
löndunum íkönnuninni.
Ástralía
Danmörk
Sviss
ísland
Holland
HÆSTA
tímakaup
LÆGSTA
tímakaup
Hlutfallslegur
launamunur
Trésmiður
695 kr.
Verkamaður
1.510,-
Trésmiður
1.435,-
Bifvélavirki
641,-
Gjaldkeri
1.181,-
Gjaldkeri
619 kr.
Gjaldkeri
1.148,-
Verkamaður
1.057,-
Verkamaður
425,-
Símavörður
743,-
tEf-
12,3%
31,5%
35,7%
50,8%
52,2%
Lúxemborg Ritari / Símav. 858,- Sorph./ Bifvélav. 555.- 54,9%
Þýskaland Verkamaður 1.107,- Símavörður 634,- 74,6%
England Trésm./ Bifvéiav. 1.005,- Sorphirðir 379.- 165,2%
Spánn Sorphirðir 1.419,- Símavörður 380,- 273,4%
Jórdanía Gjaldkeri 182,- Sorphirðir 42,- 333,3%
Dóminíkana Bifvélavirki 157,- Sorphirðir 27.- 481,5%
Launamunur eftir skatta
Hæsta og lægsta tímakaup,
eftur skatta, sem fram kom
í löndunum í könnuninni. _
HÆSTA LÆGSTA Hlutfallslegur
tímakaup tímakaup launamunur
Sviss n Trésmiður 1.252 kr. Verkamaður 995 kr. 25,8%
Danmörk Verkamaður 863,- Gjaldkeri 683.- 26,3%
Þýskaland Verkamaður 862,- Símavörður 548.- 57,2%
England Trésm./ Bifvélav. 804,- Sorphirðir 337,- 138,5%
Holland Gjaldkeri 746,- Símavörður 506,- 47,4%
Luxemborg Rit./ Gjk./ Sím.Tr.sm./ So.h./ Bv.v. 684,- 479,- 42,7%
Ástralía Trésmiður 559.- Gjaldkeri 496,- 12,7%
ísland : Bifvélavirki 514,- . Verkamaður 388.- 32,4%
Spánn 1 Sorphirðir 1.176,- Símavörður 325.- 262%
Jórdanía S (/) Gjaldkeri 161.- Sorphirðir 39,- 312%
Dóminíkana o h Bifvélavirki 155,- Sorphirðir 27,- 474%
Þeir sem eru meö hæstu iaunin í einu landi
gætu talist til fátæklinga annars staðar.
á Spáni er heimilt að draga 15% af
afborgunum frá skatti auk alls
vaxtakostnaðar. í Hollandi er fólki
auðveldað að eignast eigið húsnæði
með lánakjöram, enda auðvelt að fá
lán fyrir heildarverði fasteignar,
svo fremi afborganir séu ekki
meira en 33% af tekjum. Þar líta
skattar í fljótu bragði út fyrir að
vera mjög háir, enda er ekki gert
ráð fyrir neinum bótum eða skatta-
frádrætti í þessum samanburði. í
Hollandi má t.d. draga allan vaxta-
kostnað frá sköttum, hvort sem
hann er vegna kaupa á ísskáp eða
íbúð. Viðhaldskostnað má að hluta
til draga frá sköttum og einnig fer-
ða- og símakostnað ef hann tengist
vinnu á einhvern hátt. Hollending-
ar huga mikið að umhverfisvernd
og kristallast það í skattakerfí
þeirra. Lagðir eru sérstakir um-
hverfisskattar, um 25% á verð bfla
og eldsneyti er sérstaklega skatt-
lagt með tilliti til umhverfisvernd-
ar. Greiða þarf skatta af bílastyrk
sem fer yfir ákveðna upphæð, en
launþegar geta fengið býsn af
strætisvagna- og lestamiðum sem
launauppbót, án þess að þeir séu
skattlagðir. Er þetta dæmi um leið-
ir hollenskra yfirvalda til að hvetja
til minni bílanotkunar.
Jóla- og orlofsuppbót er hluti af
kjöram ýmissa starfsstétta og t.d. fá
Spánverjar gjarnan uppbót fyrir jól
og sumarfrí og íslenskir banka-
starfsmenn 13. mánuð greiddan í
kringum jól. Ekki er tekið tillit til
uppbóta af því tagi í þessari könnun.
Takmarkaðar upplýsingar
I útreikningum þessum er miðað
við barnlausan, einhleypan starfs-
mann, skuld- og eignarlausan, með
5 ára starfsreynslu. Af ofangreindu
má ljóst vera að niðurstöður gætu
breyst verulega ef tekin yrðu dæmi
um hjón með börn á framfæri, eða
tekið tillit til kostnaöar, t.d. vegna
húsnæðiskaupa. Þá er vert að
ítreka að hinir ýmsu þættir samfé-
lagsþjónustu eru gjörólíkir frá einu
landi til annars og ógerlegt að taka
tillit til þeirra í könnun af þessum
toga. Leitað var til verkalýðsfélaga
og skattayfirvalda í hverju landi og
önnuðust starfsmenn skattstjóra-
embætta útreikninga í Þýskalandi,
Lúxemborg og Sviss. Laun á ís-
landi, hjá öðram en bankastarfs-
mönnum og sorphirðum, eru í sam-
ræmi við nýjar niðurstöður kjara-
rannsóknarnefndar og eru meðal-
laun skv. þeim talsvert hærri en
launataxtar viðkomandi starfs-
stétta segja til um. Þar sem ekki
voru fyrirliggjandi opinberar
skýrslur um raunveruleg meðal-
laun er stuðst við taxta verkalýðs-
félaga. Á það t.d. við um Lúxem-
borg og Spán.