Morgunblaðið - 28.03.1996, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 28. MARZ 1996 B 5
VIÐSKIPTI
komið glæta, eins og til dæmis
1991 þegar verðið hækkaði á ein-
staka uppboðum, en hún hefur
slokknað jafnharðan," segir Björg-
vin.
Verður að fara
að skila hagnaði
Björgvin skuldsetti sig við upp-
bygginguna og síðan hafa þau
verið að velta skuldunum á undan
sér. „Við gátum ekki hætt því þá
hefðum við farið beint á hausinn.
Skútan hefur verið á hægri niður-
leið og ekki hægt að stökkva af,“
segir Björgvin þegar þeirri spurn-
ingu er velt upp af hveiju þau
hættu ekki. Ein skuldbreytingin
tók við af annarri. Stofnlánadeild
hefur síðan frestað afborgunum
af loðdýralánum 'og fellt niður
vexti, allt þar til á síðasta ári. „Nú
er komið að því að greiða skuldirn-
ar,“ segir Björgvin og segir að
ekki verði undan því vikist lengur.
Búið skuldar nú um 15 milljónir
kr. og er ljóst aö greiðslubyrðin
verður mikil á þessu ári og þeim
næstu. í ár þurfa þau til dæmis
að greiða tæplega 800 þúsund til
Stofnlánadeildar.
„Það er Ijóst að ef við eigum
að geta borgað niður lánin þá verð-
ur reksturinn að fara að skila ein-
hveiju. Sem betur fer er útlitið
gott,“ segir Björgvin. „Við töluðum
um það, hjónin, fyrir ári að ef þessi
búgrein yrði ekki farin að bera sig
æftir tvö ár þýddi ekkert að standa
lengur í þessu. Ekki er endalaust
hægt að reka fyrirtæki undir núll-
inu, það kemur að því að banka-
stofnanir setja manni stólinn fyrir
dyrnar. Síðan er liðið eitt ár og
allt á uppleið,“ bætir hann við.
Mikil eftirspurn
Margt hefur verið að breytast
til batnaðar á skinnamörkuðunum
og er meðbyr á nánast öllum svið-
um eftir langvarandi offramboð og
erfiðleika. Skinnaframleiðslan hef-
ur dregist mjög saman vegna lé-
legrar afkomu framleið-
enda, pelsar eru að kom-
ast aftur í tísku og
minna ber á andróðri
grænfriðunga. Sala á
skinnavörum hefur auk-
ist, meðal annars vegna
kuldanna í Evrópu í vetur. Einnig
hafa nýir skinnamarkaðir opnast,
til dæmis í Suður-Kóreu, Kína og
Rússlandi. Fyrir nokkrum árum
t óttuðust vestrænir framleiðendur
mikið framboð skinna frá Rúss-
: landi en af því varð ekki. Nú kaupa
Rússar mikið af skinnum og sér-
staklega virðast þeir sækjast eftir
stórum högnaskinnum því þeir
geta látið eitt skinn duga í sínar
frægu loðhúfur. Nú er svo komið
að í fyrsta skipti í átta ár er eftir-
spurn eftir loðskinnum meiri en
framboðið.
Við þessi markaðsskilyrði hefur
skinnaverðið hækkað verulega síð-
ustu á loðskinna-
uppboðum.
Rúna og Björgvin
hafa haft tekjur af
skólaakstri og litlu
sauðijárbúi sem þau
hafa viðhaldið á
Torfastöðum II. Það
hefur nægt þeim til
framfærslu og gert
þeim kleift að þreyja
þorrann og góuna á
meðan margir aðrir
loðdýraræktendur
hafa gefist upp.
Björgvin segir að
220 loðdýrabú hafi
verið í landinu þegar
mest var en þau
hafi farið niður í 72
á botni öldudalsins.
Á þessu tímabili
hættu því tvö af
hveijum þremur
búum og hafa eig-
endurnir og skyldul-
ið þeirra víða farið
illa út úr rekstrin-
um. Björgvin segir
að nú sé hafinn
rekstur að nýju á
nokkrum búum, þau
séu orðin 80 yfir
landið, og búast
megi við að fleiri
fylgi í kjölfarið.
Tekið við
verðlaunum
Minkabúið
Torfastöðum II sóp-
aði að sér verðlaun-
um á loðskinnasýningu sem haldin
var á Hótel Sögu á dögunum.
Rúna þurfti að fara níu sinnum
upp til að taka við verðlaunum.
Samkeppnin var á vegum Loðdýra-
ræktarfélags Suður-
lands og Sambands ís-
lenskra loðdýrarækt-
enda (SÍL). Veitt voru
verðlaun fyrir bestu
skinnin í fjórum litaaf-
brigðum í mink og einn-
ig fyrir bestu skinnaverkunina.
Torfastaðir unnu fyrstu verðlaun
fyrir skinnaverkun, bæði hjá Sunn:
lendingum og í landskeppninni. í
sunnlensku samkeppninni áttu
Rúna og Björgvin bestu skinnin í
þremur litaafbrigðum og urðu í
öðru sæti í fjórða litnum. Hjá SÍL
fengu þau fyrstu verðlaun fyrir
eitt litarafbrigði og þriðju verðlaun
fyrir tvö. Þau fengu því verðlaun
í öllum flokkum hjá Loðdýrarækt-
arfélagi Suðurlands og öllum nema
einum hjá SIL.
„Þetta er viss hvatning og sýnir
okkur að við erum á réttri leið í
búskapnum. Óneitanlega gera
svona viðurkenningar starfið
skemmtilegra og létta aðeins á
manni brúnina í skammdeginu,"
segir Rúna um þýðingu verðlaun-
anna fyrir þau.
Umhirðan mikilvæg
„Við höfum getað sinnt okkar
búi eins og nauðsynlegt er,“ segir
Rúna þegar þau eru spurð að því
hvaða aðferðir þau noti til að fram-
leiða skinn í fremstu röð hér á
landi. Þau segja að margir loðdýra-
bændur hafi neyðst til að sækja
fulla vinnu utan bús og þar með
farið að vanrækja dýrin. Það komi
mjög mikið niður á rekstrinum.
„Þessi búgrein er mjög vandasöm
og þarf alla manns athygli. Dýrun-
um þarf að líða vel. Við sáum fljót-
lega að ef við sinntum búinu ekki
nógu vel þá varð afraksturinn enn
rýrari en hann þó hefur verið.
Kynbótastarfið er einnig mikilvægt
og við höfum reynt að vinna skipu-
lega að því,“ segir Björgvin.
Hann segir að íslenskir minka-
bændur séu enn dálítið á eftir þeim
dönsku í skinnagæðum. Hins vegar
hafi Islendingar feng-
ið gott verð fyrir sína
framleiðslu á uppboð-
um og það byggist á
því hvað skinnin eru
stór. Björgvin segir
að þegar verðið
hækkar eins og nú er
að gerast skipti gæð-
in meira máli en áður.
Því sé mikilvægt að
flytja inn kynbótadýr
til þess að fá nýtt blóð
í stofninn og bæta
gæðin.
Björgvin vill ekki
gera mikið úr verð-
laununum sem þau
fengu á Hótel Sögu,
segir að saman-
burðurinn sé ekki allt-
af raunhæfur. Til
dæmis hafi ekki nema
30 bændur tekið þátt
í sýningunni og mis-
jafnt hvað þeir hafi
getað valið sýningar-
skinn úr stórum hluta
framleiðslunnar.
Þannig selji sumir
skinnin fyrir milli-
göngu fleiri en eins
útflytjenda.
„Það eru gæða-
skinn á öllum búum,
það er bara að finna
þau. Menn eru hins
vegar misjafnlega
langt á veg komnir á
hinum ýmsu sviðum
loðdýraræktarinnar.
Sumir gera allt sjálf-
ir, allt frá því að blanda fóður til
þess að verka skinnin og jafnvel
selja. Þeir sem eru með eigin verk-
un eins og við standa betur að vígi.
Ég tel að þeir bændur sem ekki
koma nálægt verkun
skinnanna missi af ákaf-
lega mikilvægum hlekk
í framleiðsluferlinu,"
segir hann.
Skilar sér ríkulega
„Við reynum að gera eins vel
og við getum við búreksturinn,
enda sjáum við að sú aukafyrir-
höfn sem við höfum lagt á okkur
hefur skilað sér ríkulega til baka,“
segir Rúna. Þau segja að oft hafi
verið niðurdrepandi að standa í
þessum rekstri, sérstaklega verstu
árin þegar þau höfðu engin laun
en juku samt skuldirnar í bankan-
um. Þau segja að sá stuðningur
sem loðdýraræktin hefur fengið,
meðal annars með því að Fram-
leiðnisjóður landbúnaðarins hefur
niðurgreitt fóðrið, hafi hjálpað
þeim að lifa.
Torfastaðabúið kaupir minka-
fóðrið hjá Fóðurstöð Suðurlands á
Selfossi. Björgvin segir að 85%
hráefnisins sé slátur- og fiskúr-
gangur. Ef þessi úrgangur væri
ekki nýttur til skinnaframleiðslu
þyrfti að urða hann með tilheyr-
andi kostnaði.
íhuga stækkun
Nú sjá þau ekki eftir því að
hafa þraukað. „Við erum bjartsýn
á góða afkomu næstu ár. Nú er
jafnvel svo komið að það er bjart-
ara framundan í loðdýraræktinni
en sauðfjárræktinni þar sem kvót-
inn hefur verið skorinn niður á
hveiju ári. Menn voru farnir að
líkja sauðíjárræktinni við loðdýra-
ræktina, að sjálfsögðu í niðrandi
tón, en nú sýnist okkur loðdýra-
ræktin ætla að hafa betur,“ segir
Björgvin.
Á Torfastöðum eru um 700
minkalæður og reikna Björgvin og
Rúna með að framleiða liðlega
3.500 skinn á árinu. Fækkuðu þau
fénu í haust í samræmi við fækk-
unartilboð stjórnvalda og segist
Björgvin vera að athuga möguleika
á stækkun minkabúsins, fjölga
læðunum upp í 1.000 og framleiða
5.000 skinn á ári. Til þess þyrfti
að stækka minkaskálann.
Skemmtileg búgrein
Björgvin segir að lagt hafi ver-
ið að þeim að fækka fénu eða
hætta sauðfjárbúskap þegar þau
byijuðu í loðdýraræktinni. „Ég
neitaði því, vildi hafa þessa bak-
tryggingu ef illa færi. Það hefur
komið sér vel og þó að miklir erfið-
leikar séu í sauðfjárræktinni hefur
hún haldið okkur gangandi,“ segir
hann.
Minkarnir eru grimmir og bíta
þegar þeir geta þannig að ekki
myndast neitt persónu-
legt samband milli
manns og dýrs. Rúna
segir að ljósu minkamir
séu heldur gæfari en
þeir brúnu og svörtu en
þó sé ekki nein leið að
spekja dýrin, drápseðlið sé svo ríkt
í þeim. Hún segir einkennilegt að
fylgjast með hvolpunum, þeir
breytist úr ljúfum hvolpum í villi-
dýr á örfáum dögum.
Rúna segir samt að skemmtilegt
sé að vinna við þessa búgrein, sér-
staklega þegar menn sjá einhvern
árangur erfiðis síns. Þá þurfi ekki
að elta minkana út um alla móa
eins og kindurnar.
Gátum ekki
hætt nema
fara beint á
hausinn
RÚNA og Björgvin höfðu varla við að taka á móti
á verðlaunum á skinnasýningunni á Hótel Sögu því
Torfastaðabúið fékk verðlaun í flestum flokkum.
Sauðfjár-
ræktin hefur
haldiö okkur
gangandi
Skjóta þarf traustari stoðum undir hugbúnaðarframleiðslu og menningariðnað
Lánakerfí iðnaðar
sinni kvikmyndagerð
OF MIKILL greinarmunur
á atvinnugreinum og of
rótgróin skipting á milli
þeirra hafa gert mörg-
um atvinnugreinum erfitt um vik
við að eflast og dafna. Mikilvægt
er að gefa greinum eins og hug-
búnaðarframleiðslu og menningar-
iðnaði aukinn gaum og skjóta
traustari stoðum undir þær. Til
dæmis þarf lánakerfi iðnaðarins í
auknum mæli að taka mið af kvik-
myndagerð sem arðvænlegri fram-
leiðslu. Þetta kom fram í erindi
Björns Bjarnasonar, menntamála-
ráðherra, á iðnþingi fyrir skömmu.
í erindi Björns kom fram að þær
tvær nýju iðngreinar sem snúa
helst að honum sem menntamála-
ráðherra eru hugbúnaðariðnaður
eða upplýsingatækni og hins veg-
ar menningariðnaður. Hann sagði
að góð menntun væri grunnurinn
að því að blómlegar atvinnugrein-
ar dafni, hvort sem það væri á
vettvangi iðnaðarins eða annars
staðar.
í umfjöllun um hugbúnaðariðn-
aðinn gat Björn þess að hann hefði
staðið meira á eigin fótum en
margar aðrar iðngreinar hérlendis.
Hann sagði að erfitt væri að mæla
umfang greinarinnar m.a. vegna
þess að mikil hugbúnaðarvinna
færi fram án þess að hún væri
seld eða mæld á annan hátt og tók
tölvudeildir ríkisstofnana sem
dæmi.
Um 1.000 ársverk
í tónlist
Björn sagði að einnig mætti líta
á menningariðnaðinn sem atvinnu-
grein og væri blómlegt um að lit-
ast á mörgum sviðum hans. T.d.
skapaði tónlistariðnaðurinn 750-
1.000 ársverk þegar allt væri talið
og í fáum ef nokkrum samfélögum
á stærð við okkar væri liststarf-
semi jafn öflug og hér.
Kvikmyndaiðnaðurinn hefur
verulega sótt í sig veðrið hér á
landi. Björn sagði að nauðsynlegt
væri að tryggja hinum mikla fjölda
ungs fólks, sem stundað hefði nám
í kvikmyndagerð, viðunandi starfs-
umhverfi og tækifæri hérlendis.
Deilt hefði verið um hvernig ætti
að skilgreina þessa atvinnugrein
og innan ESB hefði t.d. verið
ágreiningur um það hvort líta
bæri á hana sem iðnað eða þjóð-
lega listsköpun og viðleitni til að
viðhalda og efla menningu ein-
stakra þjóða.
Gífurleg aukning á
sjónvarpsefni
„Ef tekið er mið af framkvæmd
styrkjastefnu ESB er þar líklega
fremur litið á kvikmyndagerð sem
iðnað en menningarstarf. Áætlað
er að útsendum klukkustundum í
sjónvarpi í Evrópu fjölgi úr einni
milljón í 3,5 milljónir klukkustunda
fram að aldamótum. Talið er að
sjái Evrópubúar um að framleiða
allt það efni þýði það um 1,8
milljóriir nýrra starfa. Engin
ástæða er til að ætla að við Islend-
ingar getum ekki átt okkar skerf
í væntanlegri framleiðsluaukingu.
Til þess að svo megi verða þarf
að skjóta traustari stoðum undir
atvinnugreinina. Það er til dæmis
unnt með því að lánakerfi iðnaðar-
ins taki í auknum mæli mið af
kvikmyndagerð sem arðvænlegri
framleiðslu.“
Of mikill greinarmunur á at-
vinnuvegum og rótgróin atvinnu-
greinaskipting hér á landi hefur
gert mörgum nýjum atvinnugrein-
um erfitt um vik að sögn Björns.
Hefðbundnu atvinnuvegaráðu-
neytin hafi barist ötullega fyrir
þeim greinum sem undir þau falla,
eins og sjávarútvegi, landbúnaði
og gamalgrónum iðnaði, en aðrar
atvinnugreinar fallið í skuggann.
Hann sagði að segja mætti að
markaðurinn væri mettaður fyrir
margar af hinum hefðbundnu iðn-
greinum, m.a. vegna þess að aukin
tækni hefði skilað meiri afköstum.
í stað þess að beijast gegn þróun-
inni væri nauðsynlegt að nýta
tæknina til frekari uppbyggingar
og atvinnusköpunar.
Sérmenntun á sviði
upplýsingatækni bætt
Björn sagði að náin samvinna
yrði að vera á milli menntakerfis
og atvinnulífs við þróun nýs náms
þannig að nemendur væru sem
best búnir þegar þeir kæmu út. í
atvinnulífið. Til dæmis væri mjög
mikilvægt að bæta sénnenntun á
sviði upplýsingatækni og um það
væru tillögur í upplýsingastefnu
ráðuneytisins.