Morgunblaðið - 26.01.1997, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 26. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Með annað augað á víkingatím-
anum og hitt á öfgum og ofbeldi
hópar af ýmsu tagi og bæði þar og
í öðrum löndum kallast þeir „skin-
heads“, því þeir eru krúnurakaðir.
Þetta eru oft atvinnulausir og
ómenntaðir ungir menn úr ömur-
legu umhverfi úthverfanna. í Bret-
landi koma skallamir oft við sögu
í slagsmálum áhangenda fótbolta-
liða, því þeir sækja líka í ofbeldi
eitt sér. Sá orðrómur fylgir skalla-
hópum að hægrisinnaðir lögreglu-
menn komi líka við sögu í þeim og
það sé skýringin á linku yfirvalda
í málum þeirra.
Dauðalistar nýnasista
Danirnir, sem sendu sprengju-
bréfín þijú um daginn, fóru yfir til
Svíþjóðar og póstlögðu þau þar.
Breska lögreglan hafði hins vegar
haft veður af mönnunum og að
beiðni hennar fylgdist sú danska
með þeim og þá einnig sænska lög-
reglan. Bréfin voru til Sharon Davi-
es, þekktrar breskrar sundkonu og
frægrar sjónvarpskonu, sem er hvít,
en gift svörtum íþróttamanni. Ann-
ar móttakandinn starfar fyrir and-
fasísk samtök og sá þriðji er með-
limur bresks nasistahóps, sem kall-
ast Combat 18.
Davies er ekki sú fyrsta í blönd-
uðu hjónabandi, sem verður fyrir
barðinu á nýnasistum, því þeir hafa
einmitt beint spjótum sínum að
frægu fólki í blönduðum hjónabönd-
um. í Þýskalandi er tennisstjaman
Boris Becker úthrópaður af nýnas-
istum fyrir það sama. Combat 18
og aðrir hópar hafa gefíð út dauða-
lista með myndum, heimilisföngum
og upplýsingum um fólk, sem hóp-
urinn álítur sérstaka óvini og á
honum eru margir í sporum Davies
og Beckers, en einnig fólk, sem
berst gegn kynþáttahatri og vinstri
sinnaðir stjómmálamenn.
Combat 18 er á meðal best skipu-
lögðu og ofbeldisfyllstu hópa í Bret-
land. 1 er fyrsti stafur stafrófsins,
A, og 8 sá áttundi, H, svo 18 er
umritun upphafsstafa Hitlers og því
ljóst hvar hrifningin liggur. Hópur-
inn hefur haft tengsl við danska
nýnasista síðan 1995 að þessir aðil-
ar slógu sér saman í minningar-
göngu um Rudolf Hess, einn af leið-
togum þýskra nasista. Nú virðist
Combat 18 hins vegar loga í inn-
byrðis átökum um völd og fé og
það gæti verið skýringin á hvers
vegna ein sprengjan var ætluð ein-
um í þeim hópi, en það gæti líka
BAKSVIÐ
Tilraun nokkurra danskra nýnasista til að
senda bréfasprengjur til Bretlands nýlega
hefur dregið athyglina að starfsemi slíkra
hópa. Eins og Sigrún Davíðsdóttir bend-
ir á, leita þeir meðal annars til fom-norr-
ænnar goðafræði í hugmyndafræði sinni
og sækja í ofbeldi.
JONNI Hansen, leiðtogi danskra nýnasista, er maður á fertugs-
aldri, sem viðrar kynþáttafordóma og þá skoðun sína að best
væri að losna við alla útlendinga af öðrum kynþáttum en þeim
hvíta. Hann er undir stöðugu eftirliti lögreglunnar og hefur
nokkrum sinnum verið dreginn fyrir dóm fyrir ummæli sín.
BRESKIR nýnasistar hafa komið félögum sínum í Danmörku til aðstoðar þegar til átaka hefur komið.
NÝNASISTAR eru enn í fréttum
eftir að sænska lögreglan
fann bréfasprengjur fyrir
skömmu, en fímm danskir nýnasist-
ar sitja í varðhaldi vegna málsins.
Eftir rannsókn kom í ljós að
sprengjurnar voru án sprengiefnis,
svo líklega var um hótun að ræða
eða tilraun til að sjá hvort lögreglan
væri á verði, því enginn vafí þykir
á að viðkomandi kunni til verka.
Frjálsleg löggjöf í Danmörku um
tjáningarfrelsi hefur orðið til þess
að útlendir nýnasistar hafa einnig
hreiðrað um sig þar. Starfsemi
þessara hópa er af ýmsu tagi, allt
frá áróðursstarfsemi til eiturlyfja-
sölu, óspekta og smáglæpa og auð-
vitað nýta hópamir sér alnetið eins
og aðrir. Hugmyndafræðilegur
grundvöllur hópanna er sundurleit-
ur og frumstæð hugmyndafræði
þeirra er iðulega að hluta innblásin
af fom-norrænni goðafræði í misaf-
bökuðum útgáfum. í Svíþjóð kveður
svo rammt að goðafræðiáhuga nýn-
asista að hann hefur komið óorði á
norrænu goðafræðina, rétt eins og
nasistar komu á sínum tíma óorði
á tónlist Richard Wagners með
áhuga sínum á henni.
Kynþáttahatur og hatur á
vinstrisinnum er grunnhugmyndin
í nýnasistahreyfingum hvar sem er
í Evrópu. Þær eru til í Danmörku,
en í enn ríkari mæli í Svíþjóð og
Noregi og svo í Bretlandi, Þýska-
landi og Frakklandi. í Danmörku
hefur lengi verið til flokkur, sem
kallast Danmarks nationalsocial-
istiske Bevægelse, DNSB, sem lýt-
ur forystu Jonni nokkurs Hansens.
Hansen er maður á fertugsaldri,
sem viðrar kynþáttafordóma og þá
skoðun sína að best væri að losna
við alla útlendinga af öðrum kyn-
þáttum en þeím evrópska. Hann er
undir stöðugu eftirliti lögreglunnar
og hefur nokkrum sinnum verið
dreginn fyrir dóm fyrir ummæli sín.
DNSB og fleiri svipaðir flokkar
starfa líkt og stjórnmálaflokkar, en
um leið og þeir hafa orðið hefð-
bundnari hafa sprottið upp enn
öfgafyllri hópar. Þeir hafa kyn-
þáttahatur á stefnuskrá sinni, eru
ekki skipulögð samtök, heldur að-
eins samfélög skoðanabræðra, sem
þrífast utan hins hefðbundna
stjórnmálasviðs og þar eru öfgafull-
ir aðilar, sem hika ekki við að grípa
til ofbeldis, eins og sprengjumar
sanna. Hansen hefur lýst vanþókn-
un sinni á bréfasprengjunum, en
þeir sem þekkja til í þessu um-
hverfi segja ósennilegt að nokkuð
gerist meðal danskra nýnasista sem
Hansen hafí ekki velþóknun á og
potturinn og pannan í sprengjutil-
ræðinu er fyrrum lífvörður hans.
Það að Hansen skuli hafa lífvörð
segir nokkuð um hugarheim þess-
ara manna, en einnig að það eru
harðir hópar, sem beijast gegn
kynþáttafordómum og sumir þeirra
eru heldur ekki frábitnir ofbeldi í
þágu „rétts“ málstaðar. Einn af
þeim, sem handteknir voru vegna
sprengnanna, skaut í gegnum hurð-
ina, þegar lögreglan kom og særði
lögregluþjón, því hann hélt að eigin
sögn að vinstrisinnar væru að ráð-
ast á sig. í Svíþjóð hefur oftar en
einu sinni komið til harðra hópátaka
þessara hreyfínga, en sjaldan í
Danmörku.
Athygli danskra fjölmiðla hefur
oft beinst að starfsemi þýskra ein-
staklinga, sem starfrækja áróðurs-
starfsemi frá Danmörku, bæði með
póstsendingum, útvarpssendingum
og nú orðið um alnetið. Einn slíkur
Þjóðveiji hefur verið nefndur í sam-
bandi við sprengjumar nú, því hann
þekkti þá grunuðu, en fer huldu
höfði nú. Hann býr í úthverfi Kaup-
mannahafnar og rekur tvö fyrir-
tæki, annað í Danmörku en hitt í
Svíþjóð og gefur meðal annars út
geisladiska með þeirri ofsafengnu
rokktónlist, sem nýnasistar sækja í.
í Svíþjóð eru margir nýnasista-
verið að hún hafi verið send með
fullri vitneskju hópsins og aðeins
ætlað að leiða gruninn frá honum.
Dýrkun goðafræði, miðalda
og rokktónlistar
Annar breskur hópur heitir
„Blood and Honour“, Blóð og heið-
ur, og leiðir hugann að miðöldum
og fóstbræðralagi, enda er það ein
hugmyndauppspretta slíkra hópa.
Þegar fréttist um átök í Combat
18 hvatti Blóðhópurinn alla nýnas-
ista til samstöðu og sagði leiðtoga
Combat-manna annaðhvort vera
„síonista" eða hættuleg fífl, sem
gætu vel verið „síonistar“. Óvinirn-
ir myndu þurfa að þola „Nótt hinna
löngu hnífa“ og áttu þá við uppgjör
nasista við vinstrisinna 1933. Mál-
farið og hótunin segir sína sögu
um hugarheiminn.
Þeir fara leynt og koma ekki
opinberlega fram nema með andlit-
in falin. Þegar haldnar eru stórsam-
komur á þeirra vegum eins og tón-
leikar eru þær kynntar með flugrit-
um, þar sem ungmennin venja kom-
ur sínar. Menn greiða miðana með
gíróseðlum og fá þá að vita hvar
eigi að mæta. Þar eru þá yfirleitt
rútur til taks og þess vandlega
gætt að engir utanaðkomandi kom-
ist með. Svo er keyrt á staðinn og
þá aftur gengið úr skugga um við
innganginn að engir óviðkomandi
hafí smyglað sér með.
Samtök nýnasista eru margvís-
leg og eiga oft í innbyrðis átökum,
svo ekki er hægt að skilgreina þau
á neinn einn hátt, en einkennin eru
alls staðar þau sömu. Þau beijast
gegn gyðingum, fólki af öðrum
kynþáttum og vinstrisinnum, rétt
eins og nasistar gerðu á sínum tíma.
Táknin eru fengin frá norræna vík-
ingatímanum, líkt og goðafræðin,
en inn í hana blandast einnig kelt-
nesk goðafræði og önnur goða-
fræði. Allt er þetta í einni bendu
og heimildir fengnar úr ófræðileg-
um endursögnum, þýðingum og
vafasömum túlkunum.
í Svíþjóð hefur kveðið svo rammt
að þessu að þeir sem fást við nor-
ræn fræði komast ekki hjá að taka
eftir að áhugi skallanna hefur kom-
ið óorði á norræna goðafræði. Lars
Lönnroth prófessor í bókmenntum
í Gautaborg hefur skrifað mikið um
forn-íslenskar bókmenntir og sendi
frá sér í haust bók, þar sem hann
drepur meðal annars á þennan
áhuga. í samtali við Morgublaðið
segir hann að vissulega hafi áhugi
skallanna komið óorði á norræna
goðafræði og það þyki nánast grun-
samlegt að vera of áhugasamur um
þau fræði. Hins vegar segir hann
að notkun skallanna byggist á mjög
yfirborðskenndri þekkingu og goða-
fræðinni sé iðulega blandað saman
við allt mögulegt annað, svo úr
verði sérkennileg blanda.
Tónlistin er mikilvægur hluti af
þeim menningarkima, sem nýnas-
istarnir þrífast í. Þeir hlusta á ofsa-
fengna rokktónlist, blöndu dauða-
rokks og hermarsa og textarnir eru
oft með goðafræðilegu ívafi, en lika
fullir af þeim fordómum, sem hóp-
arnir nærast á. Sænsk plötuútgáfa
sem sérhæfir sig í þessari tónlist
heitir Ragnarök, sem er lýsandi
dæmi um notkun goðafræðinnar og
skírskotunar til hennar.
Nýnasistar: ógnun eða
afmarkaður menningarkimi?
Það er erfítt að gera sér grein
fyrir hversu margir nýnasistar eru
til dæmis í Svíþjóð og Bretlandi,
því eitt er að ungmennin laðist að
tónlistinni, göngunum og klæða-
burðinum, en annað að þau séu
reiðubúin að taka þátt í skipulögð-
um ofbeldisaðgerðum eins og bréfa-
sprengjum eða árásum á svokallaða
óvini. I Svíþjóð er talað um að nokk-
ur þúsund laðist að hinum ytri
merkjum, en innsti og ofbeldis-
fyllsti kjarninn er álitinn innan við
hundrað manns.
Breska lögreglan tekur þessa
hópa þó af fyllstu alvöru og fylgist
vel með starfsemi þeirra og sama
hafa Þjóðveijar lengi gert. Við mið-
stöð Interpol í Wiesbáden í Þýska-
landi er einnig núorðið starfandi
deild, sem fylgist með starfsemi
nýnasista, því hóparnir eiga sam-
skipti við erlenda hópa, eins og
sést best í danska dæminu. En
hóparnir eru líka í tengslum við
aðra öfgahópa, eins og skæruliða á
Irlandi og jafnvel hreinræktaða
glæpahópa eins og mótorhjólagengi
og dæmi eru um að þeir tengist
eiturlyfjasölu, skjalafalsi og annarri
ólöglegri starfsemi, sem þeir nýta
til að safna fé til áróðursstarfsem-
innar.
Og utan lögreglunnar starfa svo
samtök andfasista, sem njósna um
nasistana og reyna jafnvel að ger-
ast meðiimir og dreifa upplýsingum
um þá eins og þeir geta og þá líka
til lögreglunnar. Ein þeirra eru
„Searchlight", sem eiga rætur að
rekja til eftirstríðsáranna og starfa
í Bretlandi og víðar.
En spurningin er hversu alvar-
lega þjóðfélagið þarf að taka þessa
hópa. Það er vaxandi tilhneiging
meðal ungmenna að skipa sér í
hópa eða klíkur, sem sameinast um
klæðaburð, tónlistarsmekk og
stundum hugmyndafræði og glæpi.
Í japönskum Manga-teiknimyndum,
sem margir unglingar þekkja og
fást á íslenskum myndbandaleig-
um, segir frá samfélagi framtíðar-
innar þar sem öfgahópar eins og
nýnasistar hleypa réttarsamfélag-
inu upp og berast á banaspjót.
Hingað til hafa hópar nýnasista
verið fremur frumstæðir í aðgerð-
um sínum, en bréfasprengjurnar
nú voru nákvæm tól manna, sem
vita hvað þeir eru með í höndunum.
Hvort þetta var bara stakur atburð-
ur eða vísbending um markvissari
aðgerðir á eftir að koma í ljós.