Morgunblaðið - 26.01.1997, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 26. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ÞETTA er eitthvað í eðl-
inu,“ sagði Elfa-Björk
með sínu bjarta hlýlega
brosi þegar haft var orð
á því hve óvenjulegt væri
að sleppa svo veigamiklum stöðum
til að byija á nýju. Þyrfti kjark til.
„Mitt líf virðist falla í þetta kerfi,
ég söðla um á aðeins tæplega eða
aðeins rúmlega 10 ára fresti. Þetta
er bæði löngun til að endunýja sig
og prófa nýtt. Þegar ég var t.d.
búin að vera í 7 ár í þessu erilsama
og ábyrgðarmikla starfi fram-
kvæmdastjóra Ríkisútvarpsins byij-
aði ég að ókyrrast. Fór að velta fyr-
ir mér hvað ég gæti annað fundið
mér til að gera í lífinu. Talan níu
virðist dálítið fylgja mér. Ég er til
dæmis fædd í níunda mánuði ársins,
september."
Til Ríkisútvarpsins kom Elfa-
Björk reyndar ekki alveg ókunnug
því þar hafði hún orðið hagvön allt
frá barnæsku, komið bæði að fram-
kvæmdahliðinni og dagskránni, áður
en hún svo seinna á ævinni kom þar
inn aftur sem framkvæmdastjóri.
Hvernig stóð á því að útvarpið
hafði þetta aðdráttarafl?
„Ræturnar eru hjá Skeggja Ás-
bjarnarsyni, kennara í Laugarnes-
skólanum, sem var alveg einstakur
maður. Þar byijaði ég í leiklist sem
bam og frá 8 ára til 12 ára kom
ég gegnum Skeggja inn í barna-
tímana í útvarpinu, sem hann var
þá með. Skeggi var listamaður, mik-
ill fagurkeri og mjög nákvæmur.
Gerði miklar kröfur. Það var ekkert
sem hét elsku mamma hjá honum.
Maður gerði eins vel og maður gat
og ekkert minna. í barnatímunum
las maður upp og tók þátt í leikritum
og fór svo í framhaldi að lesa upp
í öðrum þáttum líka. Upp úr því fór
ég svo í leiklistarskóla LR. Eg var
í Menntaskólanum í Reykjavík, en
seinkaði þar um tvö ár af því ég
missti heilsuna," útskýrir Elfa-
Björk.
Við viljum fá að vita meira um
þessi veikindi sem hljóta að hafa
verið erfið ungri stúlku með framtíð-
ardrauma.
Annað lífsmat upp
úr veikindum
„Það var hrein martröð. Ég fékk
æxli í heiladingulinn í 4.-5. bekk og
í 6. bekk varð ég að hætta um miðj-
an vetur vegna höfuðkvala, nokkrum
mánuðum áður en ég átti að taka
stúdentspróf. Var þá send út á Rigs-
hospitalet í Kaupmannahöfn í upp-
skurð, sem var reyndar hætt við.
Ég man alltaf það sem prófessorinn
sagði: Hún er svo ung að við skulum
reyna allt annað fyrst. Þetta var
æxli á stærð við títupijónshaus, en
gerði svona mikinn usla af því að
það var í heiladinglinum. Þetta var
sjúkdómur sem heitir Cushing, sem
var mjög óvenjulegur á íslandi, svo
að læknunum var viss vorkunn að
þeir þekktu ekki einkennin. Þess
vegna var ég látin ganga með þetta
á þriðja ár. Þótt ekki sé lengra síðan
hefur tækninni fleygt svo fram að
þetta hefði ekkert orðið ef það hefði
uppgötvast strax. Það voru höfuðkv-
alimar sem björguðu mér því ef ein-
hver er svona kvalinn verður að
gera eitthvað. Ég varð að fara fimm
sinnum á sjúkrahús til Kaupmanna-
hafnar á rúmum þremur árum, sein-
ast 1965. Þá var ég sest aftur í 6.
bekk, orðin tveimur árum á eftir
félögunum. En það var samt alveg
æðislegt því mér hefur alltaf þótt
gaman í skóla. Meðan ég var veik
las ég og tók utanskóla stúdentspróf
í frönsku. Fór í það til að vita hvort
heilasellurnar mundu virka og það
voru einu einkatímarnir sem ég hefi
tekið á ævi minni. Þeir voru ekki
hjá ómerkari manneskju en Vigdísi
Finnbogadóttur, fyrrverandi forseta
íslands og þá kennara við MR, sem
tók mig í nokkra einkatíma heim á
Aragötu. Ég náði þessu prófi sem
gaf mér byr undir báða vængi, svo
ég settist í skólann aftur haustið
1964. Ég hefi alltaf tekið mikinn
þátt í félagslífi, svo mig langaði til
að vera með í skólanum."
Það er ekki hægt að lýsa þeirri
tilfinningu að fá heilsu aftur eftir
svona veikindi," segir Elfa-Björk.
„Maður nýtur þess svo að vera
heilbrigður. Þetta lifir með manni
alla ævi. Ég var að vísu mörg ár
að ná mér, en komst alveg yfir þetta.
Ekki er vafi á því að hefði ekkert
verið að gert þá hefði ég lamast,
ELFA-BJÖRK Gunnarsdóttir
Morgunblaðið/Þorkell
KUVENDIR A
10 ÁRA FRESTI
Stundum er sagt að maður eigi að skipta
algerlega um starf 3-4 sinnum á ævinni.
Það hefur Elfa-Björk Gunnarsdóttir kosið
að gera. Var áratug í Svíþjóð, borgarbóka-
vörður 1975-85, þá rúman áratug fram-
kvæmdastjóri Ríkisútvarpsins og staðgengill
útvarpsstjóra. Sagði þá upp. Og hefur nú
aftur snúið sér að bókunum, tekið við stjóm
' Sólheimaútibús. Elín Pálmadóttir spjallar
við hana um þetta og fleira.
lent í hjólastól og svo dáið. Mundi
þá ekki sitja hér og tala við þig.
Nú er ég 150% heilbrigð og hugsa
alltaf vel um að lifa heilbrigðu Iífi.
Verð örugglega hraustust allra kerl-
inga.“
Þetta hefur ekki síður verið erfitt
fyrir foreldra Elfu-Bjarkar, sem var
einkabarn, þau Sigríði Halldórsdótt-
ur, klæðahönnuð og saumakonu, og
Gunnar Þóri Halldórsson húsasmíða-
meistara.
„Svona veikindi eru svo erfið að
það breytir öllu lífi manns. En það
getur líka verið gróði því maður
bregður upp frá því allt öðru mál-
bandi á alla hluti. Ævina á enda
kann maður svo vel að meta að vera
heilbrigður að maður nýtur lífsins
miklu betur. Að því leyti má kannski
segja innan gæsalappa að það besta
sem fyrir mann geti komið sé að
missa heilsuna innan við tvítugt,"
segir Elfa-Björk kímin.
Ætlaði að verða leikari
I menntaskólanum hafði Elfa-
Björk tekið þátt í leiklistinni í Herra-
nótt. Lék m.a. í Beltisráninu aðal-
hlutverkið á móti Markúsi Erni Ant-
onssyni, sem var útvarpsstjóri þegar
hún síðar kom að Ríkisútvarpinu.
Sýningin var í Gamla Iðnó sem Elfa-
Björk segir að sér þyki fjarska vænt
um. Voni að húsið standi ekki of
lengi tómt og megi aftur hýsa leik-
sýningar og aðra menningarstarf-
semi. Iðnó hafi svo mikla sál, það
ilmi af leikhúsi. Þaðan eigi hún ynd-
islegar minningar, m.a. þegar hún
vann í Sumarleikhúsinu við miðasölu
í útbyggingunni sunnan við húsið
og settist út á þröskuldinn með kaffi-
bakkann sinn og jólakökuna frá
henni Kristínu í Iðnó og naut þess
að horfa á fuglana, en hljóp inn ef
síminn hringdi. Stemmningin bland-
aðist saman. Hún lýsi eins og sólar-
geisli í minningunni.
Kannski hefur það orðið til þess
að Elfa-Björk fór í Leiklistarskóla
LR þó hún lyki þar ekki prófi fyrir
ytri atvik. Eftir stúdentspróf vorið
1965 vann hún á auglýsingadeild
Ríkisútvarpsins við Skúlagötu fram
að næstu áramótum.
„Þá var ég trúlofuð íslendingi.
Við höfðum verið saman frá því við
vorum 16 ára gömul. Við fluttum
út til Svíþjóðar daginn fyrir gamlárs-
dag, bæði að fara í nám. Ég var
búin að uppgötva að heilasellurnar
virkuðu. Sveinn Einarsson var þá
leikhússtjóri í Iðnó og kennari minn.
Ég gleymi því ekki hve vel hann tók
því að ég hætti, sagði að ég skyldi
bara Ijúka prófinu þegar ég kæmi
heim eftir 2-3 ár. Mér fannst þetta
mikils virði því þá var ég með allan
hugann við að verða leikari þótt mig
langaði líka að fara út.“
En árin í Svíþjóð urðu tæp tíu, við
nám og störf og þá voru áhugamálin
breytt. Munaði ekki hársbreidd að
hún yrði innlyksa í Svíþjóð, segir hún.
„Eg kom heim 1974. Þá var ég
orðin bókasafnsfræðingur. Hafði
líka lesið ensku, enskar bókmenntir
og bókmenntasögu. Ég vann mikið
með náminu, enda var ég í því frá
ársbyijun 1966 til desember 1973.
Og flutti heim vorið 1974, ekki leng-
ur trúlofuð. Leiðir skildu því hann
fór fljótlega heim aftur í nám í Há-
skóla íslands en ég var svona lengi
í Svíþjóð. Var raunar alveg á mörk-
unum að fá stöðu við Stockholms
Stadsbibliotek. Hafði verið gefið í
skyn að ég mundi fá hana ef ég
sækti. Þar hafði ég unnið með nám-
inu í mörg ár, allt frá fagsölunum
inni í stóra safninu og til sjúkrahús-
anna. Þetta er stærsta almennings-
bókasafn á Norðurlöndum. Þar vann
ég meira að segja eitt sumar með
bækur á heimili eiturlyfjaneytenda
og í annað skipti vikulega á heimili
fyrir fatlaða og aldraða. Það var
gaman að fá svona flölbreytta
starfsreynslu. En hefði ég sótt um
stöðu til frambúðar langaði mig til
að vinna við fagbækurnar í sölunum
í aðalsafninu, því þar eru erfiðustu
bækurnar.