Morgunblaðið - 13.05.1997, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 13.05.1997, Blaðsíða 36
36 ÞRIÐJUDAGUR 13. MAÍ1997 MORGUNBLAÐIÐ STOFNAÐ 1913 UTGEFANDI FRAMKVÆMDASTJÓRI RITSTJÓRAR Árvakur hf., Reykjavík. Hallgrímur B. Geirsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. ORKUÞJOÐIR VIÐ ATLANTSHAF NOREGUR er annar stærsti olíuútflytjandi í heimi, næstur á eftir Saudi-Arabíu. Norðmenn sitja af þess- um sökum í blómlegu búi og norska ríkið hefur greitt upp allar skuldir við umheiminn. Fleiri Norðurlandaþjóðir horfa til auðlinda undir hafsbotni. Danir hafa fundið verulegar olíu- og gaslindir í Norðursjó. Líkur standa og til að slíkar auðlindir séu við Grænland, við Jan Mayen, í jarðlögum suðvestur af Færeyjum og á Hatton Rockall-svæðinu. I því sambandi er rétt að minna á túlkun Eyjólfs Konráðs Jónssonar á viðkomandi ákvæðum í alþjóðalögum, sem hann setti fram bæði í ræðu og riti um árabil, að Islending- ar eigi réttindi á framhaldi landgrunnsins allt suður á Rockall-svæðið. Líkur til þess að olía eða gas finnist hér við land eru litlar að mati jarðvísindamanna. Samt sem áður eru tölu- verð setlög fyrir Norðurlandi, á svæðinu frá Tjörnesi vest- ur um Eyjafjarðarál, sem trúlega verða skoðuð nánar í framtíðinni. A hinn bóginn eigum við gífurlega orkumögu- leika í þriðju auðlindinni, svokallaðri, það er í óvirkjuðum fallvötnum og jarðvarma landsins. í því sambandi er bæði horft til orkufreks iðnaðar, sem þegar vegur þungt í þjóð- arbúskap okkar, og til útflutnings á raforku um sæstreng, sem er tæknilega mögulegur, og orkukaupendur í Evrópu hafa þegar sýnt nokkurn áhuga á. Orkumál við Norður-Atlantshaf hafa tekið miklum breyt- ingum síðustu áratugi. í fyrsta lagi hefur olíu og gasi verið dælt upp úr Norðursjó, við vesturströnd Noregs, við Bretlandseyjar og austurströnd Kanada. í annan stað standa nokkrar líkur til að Grænland og Færeyjar geti bætzt í hóp „olíuþjóða“ áður en langir tímar renna. í þriðja lagi eigum við gríðarmikla ónýtta möguleika á sviði orku- framleiðslu og orkuútflutnings. Það eru með öðrum orðum umtalsverðar horfur á að þetta norðursvæði geti orðið gjöful orkuveita fyrir ríki Evrópu og N-Ameríku á nýrri öld. Er ekki kominn tími til að þær þjóðir, sem hér eiga hlut að máli, taki upp viðræður um horfur og möguleika á þessu sviði; á hvern veg skuli að verki staðið við að byggja upp og markaðssetja þessa „orkuveitu norðursins“ til fram- tíðar? Hlutur okkar á þeim vettvangi yrði fyrst og fremst ónýttar birgðir af mengunarlausri vatnsorku og jarð- varma. Jafnframt þarf, svo enn sé vitnað til rökstuðnings Eyjólfs Konráðs Jónssonar; að fylgja eftir réttindum okkar á landgrunninu suður af Islandi á grundvelli 76. greinar Hafréttarsamnings Sameinuðu þjóðanna, ekki sízt í ljósi þess að olía kann að finnast í jarðlögum á Hatton Roc- kall-svæðinu. Orkubúskapnum við Norður-Atlantshaf hefur verið að vaxa fiskur um hrygg. Norðursvæðið er að verða sjálfu sér nægt og aflögufært. Við eigum framtíðarhagsmuni fólgna í því að mengunarlaust vatnsafl okkar ög jarðvarmi verði hluti af þeirri orkuframvindu sem í sjónmáli er. KV ÓT AVIÐSKIPTI Á ÞINGEYRI SIGFÚS Jóhannsson, einn af eigendum fiskverkunarfyr- irtækisins Unnar ehf. á Þingeyri, lýsir kvótaviðskiptum fyrirtækis síns með þessum orðum í samtali við Morg- unblaðið sl. laugardag: „Ég leigði 10 tonna kvóta af manni, ég veit reyndar ekki hvort hann var staddur á Kanaríeyj- um, Akureyri eða í Reykjavík, og borgaði fyrir 710 þús- und. Þá átti ég eftir að semja við bátinn um að veiða kvótann og það kostaði 500 þúsund til viðbótar. Þú sérð hvað kílóið hefur kostað,“ og hann bætti við „og þá átti eftir að vinna fiskinn og salta, enda seldi ég hann þremur mánuðum seinna með 300-400 þúsund króna tapi. Þetta gengur ekki. Ég væri hins vegar tilbúinn að kaupa kvót- ann af hinu opinbera. Þá færu peningarnir í sameiginlegan sjóð til að reka heilbrigðiskerfið og menntakerfið og þann- ig skiluðu þeir sér til baka.“ Þessi orð fiskverkandans á Þingeyri við Dýrafjörð eru umhugsunarefni fyrir þá, sem hamast gegn veiðileyfa- gjaldi. Það er sjálfsagt að þeirra mati að greiðsla af þessu tagi fari í vasa kvótahafans, sem í upphafi fær þessi verð- mæti fyrir ekki neitt. Hóflegt veiðileyfagjald í sameiginleg- an sjóð er hins vegar „byggðaskattur" að þeirra mati. Hver innheimti „byggðaskattinn“ í þeim viðskiptum, sem hér er sagt frá? Tilskipun Evrópusambandsins um vinn Börnum verði ekki misboðið andlega eða líkamlega Vinna bama og unglinga undir 18 ára aldri verður takmörkuð með ýmsum hætti verði frumvarp félagsmálaráðherra að lögum, sem * lögfestir tilskipun ESB um þetta efni. Omar * Friðriksson ræddi við skrifstofustjóra ASI. SAMKVÆMT tilskipun Evrópusai nokkrum FRUMVARP félagsmálaráð- herra, sem fjallar um tak- markanir á vinnu barna og unglinga, verður væntan- lega að lögum á Alþingi fyrir þing- lok. Með frumvarpinu eru lögfestar reglur tilskipunar Evrópusambands- ins um vinnu ungmenna þar sem meginreglan er sú að vinna barna á skólaskyldualdri er bönnuð með nokkrum undantekningum og vinnu unglinga upp að 18 ára aldri eru sett ýmis takmörk. Töluverð óvissa er um hvaða áhrif þessar reglur muni hafa hér á landi. Nefnd, sem falið var að semja frumvarpið, skil- aði félagsmálaráðherra skýrslu á seinasta ári en hún hafði aflað ýmissa gagna um vinnu barna og unglinga hér á landi. Dró nefndin þá ályktun að vinna bama undir 13 ára í leyfum frá skólanámi færi minnkandi hér á landi. Hún hefði fyrst og fremst takmarkast við blað- burð og barnagæslu. Hins vegar væri sumarvinna barna sem eldri eru en 13 ára almenn hérlendis. Undir virku eftirliti „Þessi tilskipun er hluti af þeim vinnuvemdartilskipunum sem við yfirtókum með samningnum um Evr- ópska efnahagssvæðið og er eitt af þeim áhersluatriðum sem Evrópu- sambandið var með í tengslum við félagsmálayfirlýsinguna 1989,“ segir Halldór Grönvold, skrifstofustjóri Alþýðusambands Islands, sem átti sæti í nefnd þeirri sem samdi fmm- varpið. „Þarna er verið að fjalla um ungmenni undir 18 ára aldri, sem er sú skilgreining sem miðað er við í Evrópu á því hvenær fólk telst full- orðið. Hún er nokkuð ólík því sem við höfum vanist hér á landi en við sjáum þó að tilhneigingin hér er að verða sú sama,“ segir Halldór. „Þessum hópi er síðan skipt í tvennt, annars vegar böm sem em á grunnskólaaldri eða að 16 ára aldri og hins vegar 16 og 17 ára ungl- inga. Meginreglan varðandi börnin er sú að að þau eigi ekki að vera þátttakendur á vinnumarkaðinum því í upphafi tilskipunarinnar segir að vinna barna sé óheimil. Það eru svo heimiluð ýmis 'frávik en þau eru bundin því skilyrði að um þau verði settar skýrar reglur og að haft sé virkt eftirlit af hálfu stjórnvalda," segir hann. Að sögn Halldórs em talin upp ýmis frávik frá meginreglu fram- varpsins sem bannar vinnu barna og þau eru í aðaldráttum þrenns konar: „í fýrsta lagi er heimilað að börn Störf barna með skóla Höfuðb.svæði Hlutfall Landsbyggð Hlutfall ALLS Fjöldi Hlutf. Fiskvinnsla 4,8% 62,8% 51 42,5% Landbúnaður 2,4% 3,8% 4 3,3% Verkamannastörf 14,2% 20,5% 22 18,4% Blaðburður 33,3% 14,1% 25 20,8% Afgreiðsla í búð 31,0% 17,9% 27 22,5% Barnagæsla 26,2% 25,6% 31 25,8% Ýmis afgreiðsla 23,9% 0% 10 8,3% Samtals 170 Sumarstörf árið 1995 Höfuðb.svæði Fjöldi Hlutf. Landsbyggð Fjöldi Hlutf. ALLS Fjöldi Hlutf. Fiskvinnsla 4 2,8% 112 57,7% 116 34,4% Landbúnaður 17 11,9% 11 5,7% 28 8,3% Garðyrkja 111 77,6% 106 54,6% 217 64,4% Verkamannastörf 16 11,2% 34 17,5% 50 14,8% Blaðburður 9 6,3% 5 2,6% 14 4,2% Afgreiðsla í búð 12 8,4% 18 9,3% 30 8,9% Ýmis afgreiðsla 8 5,6% 4 2,0% 12 3,6% Barnagæsla 11 7,7% 22 11,3% 33 9,8% Samtals 143 194 337 taki þátt í menningar- og listviðburðum og íþrótta- og auglýsinga- starfsemi. Það er gert ráð fyrir að ef um börn, yngri en 13 ára, er að ræða, séu settar um það reglur og haft sérstakt eftirlit með því, en það yrði í höndum Vinnueft- irlitsins. í öðm lagi er heimilað að ráða 14 ára börn til vinnu ef hún er hluti af fræðilegu eða verklegu námi. I þriðja lagi má ráða 13 ára og eldri börn til léttari starfa og er þá sérstaklega átt við garðyrkjustörf, störf sendla og fleira því um líkt. Vinna í fjölskyldufyrirtækjum undanþegin Mér sýnist að hér á landi gæti þetta haft þá þýðingu að börn geti til dæmis tekið þátt í leiksýningum, kvikmyndum, íþróttakeppnum og vinnu í tengslum við þær. Jafnframt að börn geti eftir 13 til 14 ára aldur stundað léttari störf, svo sem í vinnu- skólum, við garðyrkjustörf á vegum sveitarfélaga, sendlastörf og blað- burð, enda sé hann innan eðlilegra marka og um þetta verði settar regl- ur, sem byggjast á þessari megin- hugsun, að ekki sé verið að misbjóða börnum andlega eða lík- amlega,“ segir Halldór. í tilskipuninni og lagafrumvarpinu er að finna eina mikilsverða undantekningu þar sem segir að ákvæðin eigi ekki við um tilfallandi vinnu eða vinnu sem varir í skamman tíma að því er varðar heimil- isaðstoð á einkaheimil- um eða vinnu í fjöl- skyldufyrirtækjum, sem hvorki telst skaðleg né hættuleg ungmennum. í greinargerð fmmvarps- ins er bent á að orðið „fjölskyldufyrirtæki" sé ekki til í íslensku lagamáli en nefnd- in sem samdi frumvarpið leggur til að orðið verði skýrt þannig að það taki til rekstrar sem sé að veralegum hluta í höndum einstaklings (ein- staklinga) sem er skyldur eða mægð- ur barni eða unglingi í beinan legg eða öðmm lið til hliðar. Unglingum hugsanlega óheimil vinna í frystiklefum Halldór segist líta svo á að eftir að framvarpið verður að lögum verði ekki lengur heimilt að ráða börn yngri en 13 ára í blaðburð og hann telur raunar vafasamt að 13 ára börn megi vinna við blaðburð. „Vinnueftir- litið mun eflaust meta það en það Halldór Grönvold
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.