Morgunblaðið - 11.01.1998, Blaðsíða 16

16 B SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MANNLIFSSTRAUMAR
LÆKNISFRÆÐI / holdsveiki ennþá
heilbrigdisvandamál í heiminum?
Holdsveiki
FYRIR flest fólk á íslandi og í nálægum löndum hljómar orðið holdsveiki
eins og eitthvað aftan úr öldum, eitthvað sem tilheyrir fortíðinni. Þetta
gildir því miður ekki alls staðar í heiminum því að árið 1996 var áætlað að
1,4 milljónir manna þjáðust af þessum sjúkdómi. Sjúklingunum hefur þó
farið hratt fækkandi því að árið 1985 áætlaði Alþjóðaheilbrigðisstofnunin
(WHO) að fjöldi holdsveikisjúklinga væri 10-12 milljónir. Þetta segir þó
ekki alla söguna og sumir óttast að sýkingum hjá börnum fari fjölgandi. Nú
hefur stofnunin sett fram það markmið að útrýma holdsveiki sem heil-
brigðisvandamáli fyrir árið 2000. Með þessu er ekki átt við það að útrýma
sjúkdómnum alveg heldur að koma algengi (tíðni) hans niður fyrir einn af
hverjum 10 þúsund íbúum á hverjum stað. Þetta samsvarar því að hér á
landi væru allt að 27 holdsveikisjúklingar (síðasti holdsveikisjúklingurinn á
íslandi dó fyrir um 20 árum) og því má segja að markið sé ekki sett mjög
hátt; þó má því miður telja ólíklegt að markinu verði náð í Asíu og Afríku.
Holdsveiki er landlægur sjúk-
dómur í 28 löndum sem flest
eru í Asíu og Afríku en einnig í
Suður- og Mið-Ameríku. Astandið
er verst á Indlandi en það er einnig
slæmt í nokkrum ríkjum í Afríku.
Sjúkdómurinn berst einnig yfir
landamæri og á stóru sjúkrahúsi í
Los Angeles í Kaliforníu eru 500
holdsveikisjúklingar á skrá og þar
greinast um 30 nýir sjúklingar ár-
'lega sem flestir eru innflytjendur
eða flóttamenn.
Sjúkdómurinn
orsakast af bakt-
eríu (Mycobact-
erium leprae)
sem er skyld
berklabakterí-
unni (M.
tuberculosis) og
sækir sérstak-
lega í taugar og aðra vefi í hinum
kaldari svæðum líkamans sem eru
eflir Magnús
Jóhannsson
Morgun- og
hádegistímar
í Gáska
Kristín Gísladóttir.
sjúkraþjólfari,
verður með morgun- og hódegistíma í Gáska í vetur.
Ahersla verður lögð á styrk, þol og liðleika og stöðugt er
fléttað inn ráðleggingum um líkamsbeitingu og vinnu-
stellingar. Unnið verður á pöllum u.þ.b. helming fímans
og svo gerðar æfingar og góðar teygjur.
Fylgst er vandlega með réttri útfærslu æfinga.
Aðgangur að fullkomnum tækjasal er innifalinn í
mánaðarkorti.
Hressandi tímar, sem gefa þér aukna orku í vinnunni.
Morguntímar þriðjudaga og fimmtudaga kl. 07.45 - 08.45
Hádegistímar mánudaga, miðvikudaga og föstudaga kl. 12.05 -13.00
Athugið að árskort í tækjasal eru á tilboði til 20. janúar.
Verð aðeins 15.000 kr.
Upplýsingar og skráning
í Gáska, sími 568 9009.
GÁSKI
SJÚKRAPJÁLFUN
Bolholti 6
HOLDSVEIKI getur afskræmt fólk.
m.a. fíngur, tær, eyru og nef. Til
skamms tíma var talið að maðurinn
væri eini hýsill þessarar bakteríu
en nú er vitað að hún getur einnig
lifað í beltisdýrum og sumum öp-
um. Lítið er vitað með vissu um
það hvernig fólk smitast en um
helmingur smitaðra hefur verið í
snertingu við holdsveika. Talsverð-
ur hluti þeirra sjúklinga sem ekki
fá lyfjameðferð eru með bakterí-
una í nefslímhúð og nefslími og
bendir ýmislegt til að fólk geti
smitast við það að anda að sér
dropum sem berast út í andrúms-
loftið við það að sjúklingur hóstar
eða hnerrar. Þetta er sama smit-
leið og ein sú algengasta fyrir kvef
og inflúensu. Sjúkdómurinn gæti
einnig borist í fólk úr smituðum
jarðvegi og jafnvel með skordýrum
sem sjúga blóð (t.d. veggjalús eða
moskitóflugum) en engar beinar
sannanir eru fyrir slíku. Með-
göngutíminn, frá smiti og þar til
sjúkdómseinkenni fara að gera
vart við sig, er mjög langur og get-
ur verið frá 1-2 árum upp í 40 ár.
Holdsveiki getur lýst sér á mis-
munandi hátt en hún leggst yfir-
leitt illa á taugar í útlimum sem
leiðir til tilfinningaleysis, ki'epptra
vöðva og lamana. Ef sjúkdómurinn
gengur nógu langt éta bakteríurn-
ar hreinlega upp heilu líffærin
þannig að fingur, eyru eða nef geta
horfið. Oftast er hægt að lækna
holdsveiki en skemmdir á taugum
og öðrum vefjum ganga ekki til
baka nema að takmörkuðu leyti. I
sumum löndum fær sjúklingurinn
ekki meðferð ef hann getur ekki
greitt fyrir hana. Venjulega eru
gefin tvö sýklalyf saman til að
minnka hættu á að bakteríurnar
verði ónæmar fyrir lyfjunum.
Þessa meðferð getur þurft að gefa í
nokkur ár og jafnvel það sem eftir
er ævinnar. Ekki er til bóluefni við
holdsveiki. I september á þessu ári
verður haldin mikil holdsveikiráð-
stefna í Kína. Þar munu læknar
víðs vegar að úr heiminum bera
saman bækur sínar um það hvem-
ig útrýma megi þessum hræðilega
sjúkdómi. Því miður má telja nokk-
uð víst að holdsveiki muni halda
áfram að vera heilbrigðisvandamál
í heiminum eitthvað fram á næstu
öld.
Þf O Ð LIFS Þ ANK AR7rí r áramótaheitió að hætta að reykja \
Taktu klukkuslátt-
inn úr sambandi
NÚ ER sá tíma sem fólk er sem
óðast að gera sín árvissu heit að
veruleika. Sumir ákváðu um ára-
mót að borða minna, aðrir að
hætta að reykja, enn aðrir að
hætta að drekka áfengi, loks eru
þeir sem almennt ætla að verða
betra fólk og í síðasta hópnum eru
svo þeir sem ætla bara að reyna
að halda í horfinu. Það er erfitt að
meta árangur sumra þessara
heita en árangur reykingabind-
indis er þó næsta augljós. Eg er
búin að horfa á margt fólk vinna
það áramótaheit að hætta að
reykja á nýja árinu; alltof oft hafa
slík heit reynst haldlaus eftir mis-
margar vikur. Nú hef ég heyrt að
ýmsir telji ástæðu til að stinga við
fótum og gera alvöru úr reykinga-
bindindinu, æ fleiri sannanir hlað-
ast upp um hin slæmu áhrif tó-
baks á mannslíkamann og svo er
hitt að þetta vandræðaefni hefur
hækkað talsvert í verði.
n
eftir Guðrúnu
Guðlaugsdóttur
BRIDSSKOUNN
(V) (S)
Námskeið á vorönn hefjast 20. og 22. janúar.
Boðið er upp á námskeið fyrir byrjendur og spilakvöld
fyrir lengra komna.
Byrjendur: Hefur þig alltaf langað til að læra brids? Nú er
tækifærið. Á byrjendanámskeiði Bridsskólans er ekki gert ráð
fyrir neinni kunnáttu og ekki er nauðsynlegt að hafa með sér
spilafélaga. Námskeiðið stendur yfir í 10 kvöld, einu sinni í
viku. Þegar upp er staðið, eru nemendur orðnir vel spilahæfir
og kunna skil á grundvallaratriðum hins vinsæla Standard-
sagnkerfis. Kennslubók fylgir námskeiðinu.
Spilakvöld: Sambland af kennslu og spilamennsku. Tilvalið
fyrir nýliða, sem vilja æfa sig á kerfisbundinn hátt. í upphafi
hvers kvölds er farið yfir heimaverkefni, en síðan verða spiluð
sérvalin æfingaspil, sem brotin verða til mergjar í lok
kvöldsins. Yfirgripsmikil námsgögn fylgja og gert er ráð fyrir
nokkru heimanámi. Ekki er nauðsynlegt að hafa með sér
spilafélaga. Tíu kvöld, einu sinni í viku.
Staður og stund:
Byrjendanámskeiðið hefst
22. janúar og stendur yfir 10
fimmtudagskvöid frá kl. 20-23.
Framhaldsnámskeiðið hefst
20. janúar og stendur yfir í
10 þriðjudagskvöld
frá kl. 19.30 til 23.
Bæði námskeiðin eru haldin
í húsnæði Bridssambands
(slands, Þönglabakka 1
í Mjódd, 3. hæð.
Frekari upplýsingar og
innritun í síma 564 4247 milli
kl. 13 og 18 virka daga.
Forstöðumaður Bridsskólans er
Guðmundur Páll Arnarson.
Það sagði mér læknir fyrir
skömmu í óspurðum fréttum að
ætlunin væri víst að hækka tóbak
enn meira síðar og væri þar með
verið að fara inn á þá braut, sem að
hans sögn hefur
verið farin í
nokkrum ná-
grannalöndum,
að hafa tóbak það
dýrt að það spari
fólki verulegar
fjárhæðir að
hætta að reykja,
en ekki þori ég að
sveia mér upp á
að þetta sé rétt.
Reykingamenn eru sem kunnugt
er af ýmsu tagi, allt frá því að vera í
þeim hópnum sem púar fáeinar sí-
garettur eða vindla við hátíðleg
tækifæri til þess hóps sem eiga sí-
garettuna að sínum eina vini í hörð-
um heimi. Ég las einu sinni vanga-
veltur um hvernig fólk hefði komist
upp á að reykja tóbak, talið var að
frumstætt fólk hafi brennt tóbaks-
lauf til að halda frá sér skordýrum
og síðan farið að bera það logandi í
munni sér í sama tilgangi, ekki sel
ég þetta dýrar en ég keypti. Hitt er
víst að það er langt liðið frá þessari
upphafsætlun, hafi hún verið slík.
Nú um stundir reykja menn fyrir
nautnina fyrst og fremst en líklega
byrja flestir að reykja til þess að
„vera með“, sem sagt af félagsleg-
um orsökum.
Það hafa verið skrifaðar lærðar
bækur um hvernig fólk á að fara að
því að hætta að reykja og ekki „ætla
ég mér þá dul“, eins og segir í
virðulegum afmælisgreinum, að
blanda mér í þær umræður af
neinni alvöru. Hitt er annað mál að
ég hef ekki komist hjá að sjá að það
vefst talsvert mikið fyrir fólki að
gera alvöru úr þessari fyrirætlan
sinni. Sumir nota nikotínvörur til að
létta sér róðurinn og það dugar að
sögn fróðra manna í einhverjum til-
vikum, aðrir sem til þekka af eigin
raun vilja meina að það dragi á
langinn að losna úr klóm nikótínsins
og vilja fremur taka píslir sínar út
og vera þá fyrr lausir við fiknina.
Ekki veit ég hvort hentar betur og
kannski er engin ein lausn til á því.
Hitt hef ég heyrt að gott sé að
drekka mikið vatn eða djús meðan á
fyrstu dögum bindindisins stendur,
þá hreinsar líkaminn sig betur,
einkum hlýtur þetta að eiga við ef
um er að ræða þá sem ekki nota
nikótínvörurnar.
Eina manneskju hef ég þekkt
sem ég hjálpaði óbeint lítillega við
að hætta að reykja. Hún hafði lengi
verið ástríðu reykingamanneskja en
var hætt að þola tóbak. Hún ákvað
þess vegna að hætta. Hún fékk hin
herfilegustu tóbakslöngunarköst og
gat þá vart af sér borið. Ég stakk
upp á því við hana um að áður en
hún gripi til sígarettunnar skyldi
hún ævinlega hringja í mig. Fyrstu
vikurnar hringdi viðkomandi mann-
eskja í mig mjög oft hvern dag og
alltaf sömu erinda, að segja mér
hvað sig langaði mikið að reykja.
Ég ræddi þá við hana um hitt og
þetta og sagði henni allar þær sögur
sem ég kunni til að hafa ofan af fyr-
ir henni. Svo fór ég að taka eftir því
að hringingarnar strjáluðust og líka
svo hitt að þótt hún hringdi þá
gleymdi hún að minnast á reyking-
arnar heldur fór að segja mér alls
kyns fréttir. Þessi manneskja hætti
alveg að reykja og veit ég ekki bet-
ur en bindindi hennar standi enn í
dag og eigi sér þá hátt i tveggja ára-
tuga sögu.
Aðra konu vissi ég um sem hætti
að reykja eftir nær fjörutíu ár. Písl-
ir hennar voru miklar og þær m.a.
að hún átti bágt með svefn. Hún
vaknaði á næturnar til að hugsa um
sinn mikla missi og gat þá oft ekki
sofnað aftur og lá svo vakandi og
hlustaði á klukkuna slá og þannig
leið nóttin. Hún fór svo til læknis og
kvartaði yfir því að hún gæti ekki
sofið og lægi alltaf vakandi og hlust-
aði á klukkuna slá á hálftíma fresti.
„Jæja, þá skaltu bara taka klukku-
sláttinn úr sambandi," svaraði
læknirinn og lét sér fátt um finnast.
Konan lét sér þetta að kenningu
verða og svo brá við að hún fór
smám saman að sofa betur. Henni
tókst að hætta alveg að reykja og er
laus við reykingar enn í dag, mörg-
um árum síðar.