Morgunblaðið - 11.09.1998, Qupperneq 38

38 FÖSTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Pólitískar
lygar
Hinu gagnstæða var þó kinnroðalaust
haldið fram þvert á betri vitund þeirra
sem að ráðningunni stóðu.
LYGIN hefur verið
fyrirferðarmikil í
heimsfréttunum frá
því að Bill Clinton,
forseti Bandaríkj-
anna, neyddist til að viður-
kenna að hann hefði sagt fjöl-
skyldu sinni, vinum, samstarfs-
mönnum, bandarísku þjóðinni
og raunar heimsbyggðinni allri
ósatt um samband sitt og Mon-
icu Lewinsky. Forsetinn stend-
ur eftir illa „skorinn" eins og
það mun heita á alþjóðlegu
boxmáli og rothöggið kann að
ríða af á allra næstu dögum nú
þegar fyrir liggur skýrsla
Kenneth Starr
VIÐHORF ummeintar
----- lygar og sið-
Eftir Ásgeir leysi forset-
Sverrisson ang
Clinton er
vitanlega ekki fyrsti stjórn-
málamaðurinn sem staðinn er
að lygum og óhætt virðist að
ætla að starfsbræður forsetans
um heim allan muni seint
leggja af iðkun þessarar íþrótt-
ar sem er manninum svo eigin-
leg.
Svikin kosningaloforð eru al-
gengasta birtingarform lyginn-
ar á vettvangi stjórnmálanna.
Því má ef til vill halda fram
með nokkrum rökum að hér sé
verið að rugla saman tveimur
hugtökum þar eð gera beri
greinarmun á lygum annars
vegar og svikum hins vegar.
Lygin kunni vissulega jafnan
að fela í sér svik en svik þurfi
ekki nauðsynlega að koma til
vegna yfírvegaðra lyga. Þess-
um greinarmun halda stjórn-
málamenn oft efnislega á lofti
þegar þeir freista þess að
skýra út fyrir kjósendum sín-
um hvers vegna ekki hafí verið
staðið við tiltekin loforð. Ekki
sé unnt að ræða um lygar í
slíkum tilfellum t.a.m. vegna
þess að samstarfsflokkar hafí
ekki verið tilbúnir til að styðja
baráttumál þeirra sem loforðin
gáfu. Þessi málflutningur hefur
löngum sett mark sitt á sam-
steypustjórnir og hefur því ver-
ið fyrirferðarmikill í íslenskum
stjórnmálum.
Almenningi hefur enda lærst
að taka öllum kosningaloforð-
um stjórnmálamanna með fyr-
irvara. Óumdeilanlegt er að til-
tekinn kjósandi á Islandi hefur
enga tryggingu fyrir því að
flokkur sá sem hann ákveður
að styðja í kosningum standi
við þau loforð eða hrindi í
framkvæmd þeim stefnumálum
sem haldið var á lofti fyrir
kjördag. Þar með er ekki sagt
að leiðtogar viðkomandi flokks
hafi gerst sekir um beinar lyg-
ar a.m.k. ekki að hætti Clintons
forseta. A hinn bóginn virðist
það að gefa loforð sem ekki er
ætlunin að standa við fela í sér
blekkingu, sem jafngildir svik-
um í lýðræðisþjóðfélagi. Þá
þarf að leiða í ljós greinarmun-
inn á meðvituðum svikum og
yfírvegaðri lygi.
Líkt og starfsbræður þeirra
erlendis beita íslenskir stjórn-
málamenn á stundum vísvit-
andi blekkingum og fyrir kem-
ur að þeir sogast inn í sjálft
svarthol iyginnar. í þeim tilfell-
um er algengast að verið sé að
gæta hagsmuna flokkanna, sem
enn ráða öllu í íslensku stjórn-
málalífí þvert á þá þróun sem
tekið er að gæta víða erlendis.
Almenningi á Islandi hefur
nú tvívegis á skömmum tíma
verið boðið upp á slíkar blekk-
ingar, sem ef til vill færi betur
að nefna „ómerkilegheit“ frem-
ur en beinar lygar. Blessunar-
lega hafa þessar blekkingar
ekki átt beint erindi við heims-
byggðina fremur en framganga
íslenskra stjómvitringa yfir
höfuð en þær snerta grundvall-
aratriði í samskiptum almenn-
ings og ráðamanna og gefa til-
efni til að minna á að umboð
sitt hafa þeir þegið frá þjóðinni.
Vikum ef ekki mánuðum
saman héldu allir þeir sem að
málinu komu því fram að engin
ákvörðun hefði verið tekin um
að ráða Friðrik Sophusson, þá-
verandi ráðsmann ríkisfjár-
mála, í embætti forstjóra
Landsvirkjunar. Alkunna vai’
þó að slík ákvörðun hafði verið
tekin enda hefur Friðriki Soph-
ussyni nú verið fengið þetta
starf. Hinu gagnstæða var þó
kinnroðalaust haldið fram
þvert á betri vitund þeirra sem
að ráðningunni stóðu.
A dögunum upplýsti síðan
Halldór Asgrímsson, formaður
Framsóknarflokksins, almenn-
ing á Islandi um það, að svo
stór verkefni væru framundan
á sviði umhverfis- og landbún-
aðarmála að þjóðarhagsmunir
krefðust þess að Guðmundur
Bjarnason yrði áfram ráðsmað-
ur þessara málaflokka. Þessu
hélt formaður Framsóknar-
flokksins fram þó svo vitað
væri að hann hefði ákveðið að
heppilegast væri að Guðmund-
ur Bjarnason færi ekki úr rík-
isstjórninni nú vegna þeirrar
ólgu sem skapast hafði innan
flokksins vegna boðaðrar brott-
farar hans. Margir þingmanna
Framsóknar höfðu hug á að
hreppa embætti ráðsmannsins
og fóru ekki dult með það.
I báðum þessum tilfellum var
almenningi ekki sagður sann-
leikurinn vegna þess að flokks-
hagsmunir voru taldir vega
þyngra en að upplýsa fólkið í
landinu um hið sanna og rétta í
málinu. I lýðræðisþjóðfélögum
er slík framganga aðeins ávísun
á trúnaðarbrest og ekki fallin
til að auka virðingu almennings
fyrir störfum stjómmálamanna.
Jafnframt er hún enn ein sönn-
un þess hversu ógnarsterkt
flokksvaldið er enn í landinu og
bíður það verkefni sýnilega
komandi kynslóða að innleiða
nútímaleg viðhorf í því efni.
Lygin er samofin stjórnmál-
unum rétt eins og hún tengist
flestum sviðum mannlegrar til-
veru. Traust í garð stjórnmála-
manna er ekki sjálfgefið og ein
mikilvægasta forsenda þess er
að almenningur geti gengið að
því sem vísu að hagsmunir
flokka og fulltrúa þeirra séu
ekki teknir fram fyrir þá sið-
ferðislegu skyldu þeirra sem
forustustörfum gegna að beita
ekki vísvitandi blekkingum.
Helga Hjörvar
ber að víkja
Á SÍÐUSTU árum
er eins og almenningur
hafi smám saman
vaknað af Þyrnirósar-
svefni í oftrú sinni á
stjórnmálamenn.
Lengst af virtist fólk
hafa þá trú að blessaðir
stjórnmálamennimir
væru langt yfir aðra
hafnir og nánast
óbrigðulir. Fáir trúðu
því að stjórnmálamenn
gætu gerst sekir um
glæp, slíkt gerðist bara
í öðrum löndum, þá
e.t.v. einu sinni á öld.
Eina dæmið sem helst
var vísað í var frá síð-
ustu aldamótum þegar Alberti,
dóms- og Islandsmálaráðherra
dönsku ríkisstjórnarinnar, var sett-
ur í tugthúsið. Slíkt þóttu mikil og
slæm tíðindi því auðvitað treysti
fólk því að hægt væri að treysta
stjómmálamönnunum.
Síðan er mikið vatn til sjávar
rannið. Island hefur öðlast sjálf-
stæði og eignast sína eigin synda-
seli. Sumir hafa sloppið, aðrir ekki.
Fjoár tíu áram sagði Albert Guð-
mundsson af sér ráðherraembætti
vegna þess að fyrirtæki hans var
tekið til skattrannsóknar. Albert
kaus að segja af sér þótt engar
sannanir lægju íyrir um að skatta-
lög hefðu verið brotin og öllum væri
ljóst að hann hefði ekki með bein-
um hætti komið að rekstri fyrir-
tækisins á þeim tíma sem til rann-
sóknar var. Hann kaus að bera
ábyrgð.
Guðmundur Árni Stefánsson
sagði af sér ráðherradómi fvTÍr
tæpum fjórum árum þegar ýmis
verk hans í ráðherrastóli vora gerð
opinber. Þótti flestum sýnt að um
mikia spillingu væri að ræða og
Guðmundur Ái-ni kaus að bera
ábyrgð og segja af sér.
Fyrir síðustu borgarstjórnar-
kosningar kom í ljós að tveir af
efstu frambjóðendum R-listans áttu
að baki skuggalega for-
tíð í fjármálum. Höfðu
þeir stofnað fjölda fyr-
irtækja en keyrt þau í
gjaldþrot og skilið
fjölda fólks eftir með
sárt ennið vegna van-
goldinna launa. Höfðu
þeir m.a. margbrotið
ákvæði virðisauka-
skattslaga með því að
draga áram saman að
skila ríkissjóði þeim
virðisaukaskatti sem
honum bar. Á þessu
leikur enginn vafi, þar
sem þetta hefur verið
staðfest af viðkomandi
yfirvöldum.
Þegar í hámæli komst að mál
Hrannars B. Arnarssonar og Helga
Hjörvar voru til meðferðar hjá
Það hlýtur að vera
einsdæmi á Vesturlönd-
um, segir Steinþór
Jónsson, að maður, sem
er til meðferðar hjá yf-
irvöldum vegna skatt-
svika og undanskota á
vörslusköttum, taki
sæti 1 borgarstjórn.
skattrannsóknarstjóra gaf Hrannar
út þá yfírlýsingu að hann myndi
ekki taka sæti í borgarstjórn með-
an á rannsókninni stæði. Helgi lét
hins vegar lítið á sér bera og gaf
ekki út neinar yfírlýsingar. Hefur
hann þegar tekið sæti í borgar-
stjórn og fer því með ráðstöfunar-
vald yfir fjármunum Reykvíkinga.
Þá hafa borgarstjóri og aðrir borg-
arfulltrúar tilkynnt að hann njóti
svo mikillar virðingar í þeirra hópi
að þeir ætli að kjósa hann forseta
borgarstjórnar að ári.
Steinþór
Jónsson
Það hlýtur að vera einsdæmi á
Vesturlöndum að maður, sem er til
meðferðar hjá yfirvöldum vegna
skattsvika og undanskota á vörslu-
sköttum, taki sæti í borgarstjórn.
I útlöndum kemur öðru hvoru
íyrir að skattyfirvöld taki stjóm-
málamenn til rannsóknar og er þá
reglan undantekningarlaust sú að
þeir segja tafarlaust af sér. Slík af-
sögn er í langflestum tilfellum af
sjálfsdáðum en ef menn skirrast við
er þrýst á þá til að segja af sér svo
þeir skaði ekki flokkinn. I tilviki
Helga Hjörvar bregður hins vegar
svo við að þar styðja aðrir borgar-
fulltrúar R-listans hann áfram til
áframhaldandi setu og keppast við
að hlaða á hann trúnaðarembætt-
um.
Það hlýtur að vera hægt að gera
þær lágmarkskröfur til þeirra sem
fara með opinbert fé að þeir séu al-
menningi fyriiTnynd að þessu leyti.
Borgi þeir ekki sína skatta og
skyldur og þverbrjóti skattalög er
varla hægt að ætlast til að almenn-
ingur geri það með bros á vör.
Fram hefur komið að Helgi
Hjörvar dró áram saman að skila
ríkinu vörslusköttum sem honum
bar. Lágmarksrefsing við broti
Helga er sekt sem nemur tvöfaldri
upphæðinni sem svikin var undan.
Sektin má vera allt að tíföld upp-
hæðin og sé brotið stórfellt getur
refsing numið allt að sex ára fang-
elsi. Komið hefur fram að Helgi
greiddi skuldina ekki fyrr en í maí
eða nokkram dögum fyrir borgar-
stjórnarkosningar eftir að hafa
fundað sérstaklega um málið með
borgarstjóra og kosningastjórn R-
listans. Ljóst er því að það var ekki
virðing fyrh skattalögum eða sam-
borgurum sínum sem rak Helga til
að greiða skattfé sem hann hafði
haldið eftir áram saman. Á undan-
fórnum árum hafa æ ríkari kröfur
verið gerðar til stjórnmálamanna
erlendis og nýlegar afsagnir ís-
lenskra kollega þeirra bera með sér
að einnig sé að rofa til hér á landi.
Þaulseta Helga Hjörvar í stóli
borgarfulltrúa og ráðum og nefnd-
um borgarinnar sýnir hins vegar að
þar fer stjórnmálamaður sem
hyggst ekki taka ábyrgð að þessu
leyti þrátt fyrir að sannað sé að
hann hafi margbrotið skattalög.
Höfundur er bakari.
Er ritalin lausn á
hegðunarvandamálum?
HEGÐUN manna
sýnir mismunandi ein-
kenni á þroskunarferli
sínum. Þessar hegðun-
arbreytingar eru eðli-
legar og breytilegar
eftir því umhverfi sem
menn lifa í og eðli
manna. Ofvh*k börn og
með hegðunarvanda-
mál sýna á þessu
þroskunarstigi ýmsar
truflanir sem geta ver-
ið eðlilegar og eiginleg
einkenni sérhvers ein-
staklings en eru túlkuð
af sumum sérfræðing-
um sem óeðlileg hegð-
un. Þessar truflanir
era í mörgum tilfellum hluti af eðli
mannsins sem er mjög flókið, erfið
en mjög heillandi viðfangsefni á
sama tíma. Lausnin er ekki fólgin í
lyfjum sem draga einungis úr ein-
kennum vandans. “Sú lausn er fár-
anleg. Vandamálið felst í því að
finna frumlega og húmaníska með-
ferð sem er í samræmi við hið nátt-
úrulega eðli mannslíkamans.
Þeir þættir sem hafa áhrif á sál-
fræðilega þróun mannsins eru
erfðafræðilegir, umhverfis- og
menningarlegir þættir. Þannig er
hegðun manna háð þessum þáttum
sem eru á sama tíma forsenda fyr-
ir henni. Meðferðin til hjálpar
börnum og unglingum með hegð-
unarvandamál ætti því að hefjast
með rækilegum og
markvissum rann-
sóknum á þessum
þáttum og taka fyrir
fjölskyldur, dagheimili
og skóla, meðferðar-
heimili, rannsóknir á
meðgöngutíma og
næringu á þessu
skeiði, stöðugleika
fjölskyldna, áhrif skóla
á smábörn o.s.frv.
Fjölskyldur, sér-
fræðingar og kennarar
verða að vinna saman
sem ein fjölskylda.
Sérfræðingarnir eru
skyldugir til vinna
með fjölskyldum og
hafa eftirlit með börnum og ung-
lingum.
Leikurinn sem meðferð
Sérfræðingar verða að leika við
bömin og unglingana sem verið er
að fylgjast með, spjalla sífellt við
þau og þannig ná að þekkja þau.
Þessu er aðeins náð með því að
mynda náið samband við þau því að
mjög erfitt er að beita meðferðinni í
fjarlægð heldur verður meðferðin að
vera með beinum hætti og stöðug.
I leikjum sýna börnin hæfileika
sína, takmarkanir, drauma og erfið-
leika. Þannig er nauðsynleg að vinna
með þeim í nokkra klukkutíma sam-
fellt til þess að fylgjast með þeim af
mikilli athygli, læra að þekkja þau
Notkun lyfja, segir
Elba Núnez Altuna,
getur í mörgum tilfell-
um truflað eðlilega sál-
fræðilega þróun barna
og unglinga.
og mjmda vinskap við þau. Aðeins
með þessum aðferðum verður gi'ein-
ing þessara einstaklinga raunvera-
leg og trúverðug og meðferðin þá
gerð með þeim og fyrir þá.
Náttúran sem meðferð
Náttúran hefur mjög sterk áhrif
á samsetningu og breytingar í per-
sónuleika og verðum við að kenna
börnunum að fylgjast með, hugsa
um, njóta og læra að meta náttúr-
una þannig að þegar þau verði full-
orðin séu þau tilbúin að skilja, ef til
vill breyta og laga sig að henni.
Maðurinn er hluti af náttúrunni þar
sem við lifum meðal hennar og á
henni. Notkun lyfja getur í mörg-
um ’tilfellum truflað hina eðlilega
sálfræðilegu þróun barnsins og
unglingsins sem þarf að læra að lifa
og yfirvinna sjálfur sína eigin erfið-
leika. Við skulum fremur nota nátt-
úrulegra meðferðir.
Höfundur er kennari í sálarfræði,
heimspeki og sérkennari.
Elba Núnez
Altuna