Morgunblaðið - 07.02.1999, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 7. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Bruce Springsteen er svo afkastamikill að undrun sætir.
Arni Matthíasson rekur sögu Springsteens
í tilefni af 66 iaga safni af óútgefnu og sjaidheyrðu efni.
FÁIR tónlistarmenn eru eins
afkastamiklir og bandaríski
rokkarinn Bruce
Springsteen. Ekki er bara að
hann hefur sent frá sér
sautján breiðskífur um dag-
ana, þar af eina fimmfalda og
nokkrar tvöfaldar, heldur á
hann mikið safn úrvalslaga
sem aldrei hefur komið út;
efni á fjórar til fimm breiðskífur til.
Það var því Springsteen-vinum, og
rokkvinum almennt reyndar, fagn-
aðarefni þegar barst frá honum
safnkassi mikill, fjögurra diska 66
laga safn með óútgefnu og sjald-
heyrðu efni, en óútgefnu lögin eru
56 alls.
Bruce Frederick Joseph Spring-
steen er fæddur og uppalinn í New
Jersey. Hann verður fimmtugur í
september næstkomandi og hefur
spilað rokk í á fjórða áratug; um
miðjan sjöunda árauginn var hann
farinn að glamra rokk með ýmsum
sveitum í menntaskóla. Sumar
sveitanna náðu það langt að hægt
var að lifa spart af því að spila, en
illa hélst Springsteen og félögum á
áheyrendum og þurftu sífellt að
vera að byrja upp á nýtt, höfðu enda
engar útgefnar plötur til að styðjast
við. Um tíma reyndi hann fyrir sér
vestur í Kalifomíu, en þar var lítill
áhugi fyrir blúsgrunnuðu rokki svo
Springsteen hrökklaðist aftur heim
í New Jersey. Þá segist hann hafa
farið að semja annars konar tónlist
og útpældari en hi-ynblúsinn og
þræddi bari í Greenwich Village í
von um að fá að spila sem trúbadúr.
Með tímanum komst hann í sam-
band við mann sem hafði sambönd
inn í útgáfuheiminn og fyrir hans
tilstilli komst hann að í prufu til
Johns Hammonds, upptökustjórans
og framleiðandans fræga hjá Col-
umbia.
Springsteen söng fyrir Hammond
nokkur lög og Hammond lýsti þeg-
ar yfir vilja til að gera við piltinn
samning. Fyrstu upptökumar voru
blanda af órafmögnuðu trúbadúr-
rokki og hljómsveitarstuði, enda
hafði Springsteen jafnan leikið með
hljómsveit fram að þessu þrátt fyrir
trúbadúríska tilburði. Hann hefur
lýst því að þegar hann skilaði plöt-
unni var hann sendur í hljóðverið
aftur, því útgáfunni fannst vanta
smáskífulög. Þá segist hann hafa
byggt aftur á hrynblúsnum og feng-
ið þá bráðsnjöllu hugmynd að kalla
til saxófónleikarann Clarence
Celmons, sem varð eins konar vöru-
merki sveitar Springsteens, E
Street-hljómsveitarinnar.
Fyrsta platan, Greetings from
Asbury Park, kom svo út í janúar
1997 og vakti lita athygli. Næsta
skífa á eftir, The Wild, the Innocent
and the E Street Shuffle, sem kom
út tveimur árum síðar, gekk litlu
betur, þó gagnrýnendur hafi verið
farnir að taka við sér.
Lagst í ferðalög
Springsteen lagði þó ekki árar í
bát, en breytti sveitinni og lagðist í
ferðalög. Óteljandi tónleikar og frá-
bær frammistaða á tónleikum lögðu
granninn að vinsældum Spring-
steens og í ferðinni samdi hann lög-
in á plötunni sem átti eftir að gera
hann að stjörnu, Born to Run.
Born to Run kom út í ágúst 1975
og sló rækilega í gegn, komst inn á
topp tíu á bandaríska breiðskífu-
listanum. Springsteen var orðinn
vinsælasta tónleikastjarna Banda-
ríkjanna og svo mikill hamagangur
var í kringum hann að fréttatíma-
ritin Time og Newsweek gerðu um
hann sérstakar greinar. Áður en
hann gat þó fylgt skífunni og áhug-
anum eftir lenti hann í málaferlum
við fyrrverandi umboðsmann sinn
sem kom í veg fyrir að hann gæti
gefið út tónlist næstu árin. í milli-
tíðinni urðu kaflaskil í rokksög-
unni, því pönk og nýbylgja urðu
allsráðandi og gamaldags rokk að
hætti Bruce Springsteen datt úr
tísku. Fyrir vikið seldist næsta
plata, Darkness at the Edge of
Town, sem kom út 1978, talsvert
minna en Born to Run og margir
urðu til að halda því fram að
Springsteen væri búinn að missa af
lestini.
Hann hélt þó sínu striki og næsta
skífa, tvöfalda platan The River,
skaut honum upp á toppinn aftur
með laginu vinsæla Hungry Heart.
Tónlistin var fágaðri og aðgengi-
legri en forðum, en inni á milli gríp-
andi popplaga vora beiskir söngvar
um vonleysi og erfiðleika. Slík lög
náðu yfirhöndinni á næstu plötu,
Nebraska, sem gekk þvert á það
sem flestir áttu von á; einföld plata
með naumhyggjuna allsráðandi í út-
setningum og þunglyndislegum
textum og innhverfum.
Nebraska kom út 1982 og seldist
ekki ýkja mikið, enda lagði
Springsteen litla vinnu í að kynna
skífuna eða íylgja henni eftir. Hann
var á fullu við að setja saman næstu
skífu, Born in the USA, sem kom út
1984 og gerði Bruce Springsteen að
alþjóðlegri stjörnu.
Tuttugu milljónir eintaka
- Born in the USA seldist í ríflega
fimmtán milljónum eintaka í heima-
landinu og um tuttugu milljónum
alls um heim allan, enda fór
Springsteen í tveggja ára tónleika-
ferð um heiminn til að fylgja skíf-
unni eftir. Alls komust sjö smáskíf-
ur af plötunni inn á vinsældalista
vestan hafs. Upptökur frá þeirai
tónleikaferð og reyndar eldri tón-
leikaupptökur í bland, komu svo út í
fimm plötu kassa fyrir jólin 1986 og
fóru á toppinn vestan hafs.
Næsta skífa Springsteens var
innhverfari, eins og honum hafi þótt
óþægilegt umstangið og frægðin.
Hann hefur reyndar lýst því í viðtöl-
um að sér hafi stundum sviðið hve
fólk misskildi það sem hann taldi sig
vera að segja með tónlistinni; þegar
hann söng um að að vera fæddur í
Bandaríkjunum í Bom in the USA,
segist hann ekki hafa verið að velta
sér upp úr þjóðrembu, eins og svo
margir túlkuðu það, heldur haíl
hann verið að harma það hvernig
bandaríski draumurinn hafi snúist
upp í martröð fyrir stóran hluta
þjóðarinnar.
Á plötunni Tunnel of Love var
aftur á móti minna um baráttu-
söngva verkalýðsins, því Spring-
steen var að syngja um það hvern-
ig hjónaband hans var að leysast
upp og lauk á endanum mað skiln-
aði.
Enn var haldið í tónleikaferð með
E Street-hljómsveitinni sem hafði
harkað með Springsteen í fimmtán
ár, en að ferðinni lokinni leysti hann
sveitina upp til að breyta til. Hann
var þó langt í frá hættur að fást við
tónlist, því ekki leið á löngu að hann
sendi frá sér tvær breiðskífur sam-
tímis, Lucky Town og Human
Touch, sem komu báðar út í mars
1992.
Mörgum þótti hreint glapræði að
gefa út tvær ólíkar skífur samtímis,
og víst hafa þær ekki selst eins vel
og annars hefði orðið, en
Springsteen, sem þarf ekki að hafa
áhyggjur af plötusölu framar, sagði
á sínum tíma að hann væri einfald-
lega að segja sömu söguna frá ólfk-
um hliðum; þegar hann var að
hlusta á frumeintak af annarri skíf-
unni spratt hin nánast alsköpuð
fram og var samin og tekin upp á
mettíma. Undirstrikar að hann er
með afkastamestu tónlistarmönnum
rokksögunnar, eins og nánar verður
vikið að síðar.
Óskarsverðlaun og Grammy
Haustið eftir að skífurnar tvær
komu út hljóðritaði Springsteen enn
breiðskífu, en nú vegna sjónvarps-
þáttarins MTV Unplugged. Sú plata
kom út 1993 í Evrópu, til að kynda
undir tónleikaferð hans. Það ár
sendi hann einnig frá sér titillag
kvikmyndarinnar Philadelphia, sem
er með vinsælustu lögum hans og
fékk fyrir Óskarsverðlaun og Gram-
my.
Rétt eins og til að ná áttum sendi
Springsteen frá sér safn helstu
laga snemma árs 1995, og skreytti
með nokkrum nýjum lögum. Ekki
lét hann það nægja, því um haustið
kom enn út plata, The Ghost of
Tom Joad, lágstemmd og innhverf
plata sem minnir um margt á
Nebraska. Ólíkt því sem var eftir
að Nebraska kom út lagði hann nú
í tónleikaferð; fór einn um heiminn
með kassagítar í fanginu og hélt
trúbadúrtónleika.
Síðan The Ghost of Tom Joad
kom út hefur Springsteen verið að
róta í gömlu dóti, því seint á síð-
asta ári sendi hann frá sér safn-
kassann Tracks. Sá er vel til þess
fallinn að undirstrika hversu af-
kastamikill lagasmiður Bruce
Springsteen er, því á honum eru
66 lög sem ýmist hafa aldrei
heyrst í flutningi hans, aldrei kom-
ið út eða í allt annarri útgáfu.
Springsteen hefur nefnilega þann
háttinn á að hann fer í hljóðver og
tekur upp miklu fleiri lög en koma
má á eina plötu og velur síðan úr
lagalistanum heilsteyptan pakka.
Það sem útaf stendur fer síðan yf-
irleitt í glatkistuna þó sum laganna
hafi ratað í hendurnar á öðrum