Morgunblaðið - 07.02.1999, Blaðsíða 12
12 B SUNNUDAGUR 7. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STAÐREYNDIR
UM RHONE
SÁ hluti hæðarinnar er ekki
nær þvi að flokkast sem
Hermitage og sléttumar í
kring á austurbakkanum falla
undir skilgreininguna Crozes-
Hermitage. Þægileg milliþung vín,
seni hægt er að drekka fyrr en
Hermitage-vínin en ná jafnframt
aldíei sömu hæðum.
Rauða hafið
Frá Tain er um fjörutíu kílómetra
akstur suður á bóginn áður en komið
er á meginvíngerðarsvæði Rhone-
dalsins. Á leiðinni breytist landslag-
ið. Gróðurinn verður miðjarðarhafs-
legri þegar komið er suður fyrir 45.
breiddargráðu og hér og þar má sjá
kalksteinshæðir er rísa upp úr jörðu
líkt og risavaxnar tennur. Breyting-
una má einnig sjá á þeim mat sem
borinn er fram á veitingastöðum.
Þótt franska matarhöfuðborgin
Lyon sé á Beaujolais-svæðinu en
ekki Rhone-svæðinu, þegar horft er
af sjónarhóli vínyrkjufræðanna, er
norðurhluti Rhone-dalsins á mið-
frönsku áhrifasvæði hvað matargerð
snertir. Hún er klassísk og þung og
mikið er notað af smjöri og rjóma.
Eftir því sem sunnar dregur tekur
ólívuolían völdin í ríkari mæli og loft-
ið angar af kryddjurtum og blómum,
rósmarín vex líkt og illgresi á þess-
um slóðum.
Þegar komið er suður fyrir bæinn
Montélimar tekur við það svæði sem
mestu máli skiptir í Rhone, sé miðað
við magn. Á tuttugu kílómetra
breiðu og sextíu kflómetra löngu
svæði er að finna sautján þorp sem
geta auðkennt sig sem „villages“
gegn því að vín sem bera slíka skil-
greiningu séu framleidd úr ekrum
með minna uppskerumagni en
venjuleg vín og sæta vínin jafnframt
strangari kröfum um lágmarksá-
fengismagn.
Þetta eru þorpin Rousset-le-
Vignés, St. Pantaléon-les-Vignes,
Valréas, Vinsobres, St. Maurice-sur-
Eygues, Visan, Roaix, Cairanne,
Rochegude, Rasteau, Séguret, Sa-
blet, Chusclan, Laudun, St. Gervais
og Beaume-de-Venise. Önnur vín á
svæðinu eru einfaldari Cotes-de-
Rhone, en undir þá skilgreiningu
falla raunar einnig vín í norðurhlut-
anum af ekrum er liggja utan hinna
skilgreindu svæða.
Þetta eru vín sem vekja upp
blendnar tilfinningar. Þau geta verið
létt og þægileg, með áþekkan þokka
og góð, ung Beaujolais-vín. Þau geta
einnig verið þokkalega mikil, krydd-
uð og heit, suðræn og heillandi. Oft-
ar en ekki eru þau hins vegar hrein-
asta sull, óspennandi og karakter-
laus magnvin sem seld eru á spott-
prís í hillum stórmarkaða.
Það eru hins vegar perlumar inn á
milli sem vekja athygli og bestu
framleiðendur „villages“ vína eru
margir hverjir að gera stórkostlega
hluti eða að minnsta kosti mjög
frambærileg vín. Alltént er þetta fal-
legt svæði að ferðast um. Grænar
hæðir og sléttur og gullfalleg lítil
þorp með gömlum húsum og þröng-
um götum. Sum þorpanna eru ger-
semar, líkt og Séguret á fallegri hæð
með útsýni yfír endalausar ekrur,
sem breiða úr sér líkt og haf. Þarna
er einnig að finna einhvern besta
vejtingastað Rhone, La Table de
Cómtat. Manni fínnst maður vera
staddur í paradís. Heimsókn í vín-
samlag bændanna 160 í þorpunum
Roaix og Séguret dregur okkur hins
vegar niður á jörðina aftur. Óspenn-
andi, metnaðarlíti! og svekkjandi vín
í mörgum tilvikum, þau skástu þol-
anleg, einfóld neysluvín.
Draumur margra bænda á „vilhi-
ges“-svæðinu er að ná þorpinu upp
um einn flokk yfir í cru-skilgi-ein-
inguna. Það á til dæmis við um
bændur í þorpinu Vinsobres. Tals-
maður þeirra segir að margt mæli
með því að þorpið verði híft upp, all-
ar ekrur séu á hæðum og jarðvegur-
inn hafi sérstöðu. Markaðslega gæti
það skipt sköpum fyrir þorpið að
verða eru og hann bendir á að
frönsk veitingahús myndu sýna vín-
unum miklu meiri áhuga en nú er
raunin. Munurinn á vilhige og cru er
að mörgu leyti sá hvort vínin eru
seld á fremur lágu verði til stór-
markaða eða á hærra verði í vínbúð-
ir og veitingahús. Vínin koma
skemmtilega á óvart, þægileg og
björt, ekki síst hvítvín frá Domaine
de Coriancon með háu hlutfalli af
Viognier-þrúgunni.
Það var hins vegar ekki í
Vinsobres sem við smökkuðum at-
hyglisverðustu vínin heldur í þorp-
unum Rasteau og Cairanne. Þar er
að fínna marga metnaðarfulla og
pottþétta framleiðendur sem
standa flestum sveitungum sínum
Heildarframleiðsla Rhone er
um 3 milljónir hektólítra á ári og
eru 90% framleiðslunnar rauðvín,
6% rósavín og 4% hvítvín. Stór
hluti framleiðslunnar eru einföld
vín og ódýr, framleidd ! miklu
magni, yfirleitt seld sem Cotes de
Rhone. Hn þótt einföld magnvin
vegi þungt í Rhone miðað við vín-
héruð á borð við Bordeaux og
Bourgogne er hlutfall gæðavína
alls ekki til að skammast sín fyrir,
borið saman við Frakkland í heild.
Vissulega er engin grand cru
að finna í Rhone og einungis ein
ekra státar af eigin appelation.
Skilgreiningar á svæðum eru víð-
tækari en í Bourgogne. Þó er í
Rhone að finna svæði sem geta
kallað sig Grandes Appelation
Locales eða Rhone Cru og er þar
um alls þrettán vínræktarsvæði
að ræða.
Eins og önnur frönsk vfngerð-
arsvæði eru vínekrur Rhone
flokkaðar niður eftir gæðum.
Fiokkanir þessar vefjast gjarnan
fyrir fólki, enda getur verið tölu-
verður munur á milli héraða
hvaða mælistikur eru notaðar.
Ágæt þumalfingursregla er að
eftir því sem skilgreiningin er
þrengri (eitt þorp, ein ekra, eitt
víngerðarhús) er viðkomandi vín
göfugra. Hver skilgreining eða
appelation, svo notað sé hið
franska heiti, lýtur ákveðnum
reglum og ávallt kemur fram á
flöskumiða hvar í kerfinu viðkom-
andi vín er statt.
Grunnskilgreiningin í Rhone er
þannig Cotes du Rhone Reg-
ional. Næst þar fyrir ofan koma
v(n sem skilgreind eru sem Cofes
du Rhone Villages og er þá uþþ-
runaþorp vínanna tilgreint. Efst
tróna svo Rhone Cru vínin þrett-
án og jafnframt er í Rhone-daln-
um að finna nokkur jaðarsvæði
sem eiga sína eigin skilgreiningu,
en þau eru Costieres de Nimes,
Cotes du Ventoux, Cotes du Lu-
beron og Coteáux de Tricastin.
Loks má svo nefna svæðið Die,
sem þekktast er fyrir freyðivínin
Clairette de Die.
Gífurlegt magn vína streymir út
frá þeim 76.100 hekturum sem
eru lagðir undir vínrækt í Rhone
eða um 3.600 milljónir hektólítra
á ári. Sé þetta reiknað yfir í flösk-
ur er útkoman 425 milljónir
flaskna á ári. Rhone er því næst-
stærsta vínframleiðslusvæði
Frakklands hvað magnar varðar
(ef miðað er við þau svæði er
falla undir appelation controlée-
kerfið). Til samanburðar þá er
heildarframleiðsla Bordeaux
6.030 m. hl, Loire-dalsins 2.800
m. hl, Alsace 1.170 m. hl og Bo-
urgogne 1.620 m. hl.
Ef vínframleiðsla Rhone er
skoðuð frekar þá kemur í Ijós að
57% falla undir einföldustu skil-
greininguna, 12% undir skilgrein-
inguna cru, 7% eru villages og
24% Rhone-vína lenda í öðrum
flokkum. Sá flokkur sem hefur
vaxið mest er w//ages-flokkurinn
en aukningin þar nemur 60% á
nokkrum árum.
Alls er 8.000 vínræktendur að
finna í Rhone, 1.933 vínfyrirtæki í
einkaeigu, 114 vínsamlög og 45
fyrirtæki er sérhæfa sig í að
kaupa þrúgur eða vín og selja
undir eigin nafni, en slík fyrirtæki
eru kölluð negociant í Frakklandi.
Nokkur munur er á norðri og
suðri í þessum efnum sem öðr-
um. Vínsamlögin eru öflug í suð-
urhlutanum en ekkert slíkt er að
finna í Norður-Rhone.
Líkt og áður sagði eru Rhone-
vínin ein helsta uþþistaða
franskrar rauðvínsneyslu og sést
það kannski best á því að ein af
hverjum fjórum vínflöskum sem
seldar eru í frönskum stórmörk-
uðum kemur frá Rhone. 75%
framleiðslu héraðsins eru seld
innanlands í Frakklandi og þar af
83% í stórmörkuðum. Betri vín
héraðsins eru hins vegar yfirleitt
seld í sérhæfðum vínbúðum og
veitingahúsum og fjórðungur \
framleiðslunnar er fluttur út.
ljósárum framar í gæðum. Domaine
de l’Oratoire, Domaine Alary Dani-
el et Denis og Domaine d’Aérin í
Cairanne. Meira að segja vínsam-
lagið í Cairanne er upplifun. Há-
tæknivætt og glæsilegt og vínin í
hæsta gæðaflokki miðað við verð.
Cuvée Antique og Temptation
reyndust til dæmis vín sem gætu
slegið mörgum dýrari vínum við. I
nágrannaþorpinu Rasteau heilluðu
síðan reffilegar mæðgur er reka
Domaine Rabasse-Charavin mig
upp úr skónum með vínum sínum.
Corinne Coutier er líka ómyrk í
máli er hún ræðir um vín héraðsins.
„Ég þoli ekki stöðlun. Ég geri það
sem ég vil og á eins náttúrulegan
hátt og hægt er.“
Þau eru hins vegar ekki mörg
þorpin í suðurhlutanum sem náð
hafa skilgreiningunni cru, en þau
þekktustu eru Chateauneuf-de-Pa-
pe, Gigondas og Vacqueyras. Og
vissulega standa þau undir því.
Gigondas fékk sína eigin appelaiion
árið 1971 en vín svæðisins eru nær
einvörðungu rauð. Grenache-þrúgan
er ríkjandi en yfírleitt gegna Syrah
og Mourvédre aukahlutverki. Hefð-
bundin Gigondas-vín byggjast á
geymslu í gömlum eikartunnum en á
síðustu árum hefur verið tískusveifla
yfír í nýja eik, líkt og víðar. Gigondas
eru sannkölluð vetrarvín, stór, mikil
og harðgerð. Fullkomin með til
dæmis íslenskri villibráð, lambi þar
með töldu.
Nafn Gigondas er dregið af lat-
neska heitinu jucunditas, sem merk-
ir gleði eða ánægja og vai’ nafn á
rómversku þorpi á þessum slóðum
fyrr á öldum.
Vínekrur Vacqueyras eru ekki síð-
ur gamalgrónar og þorpið var eitt
hið fyrsta sem hlaut sérstaka viður-
kenningu er appelation-reglur voru
settar fyrir Rhone árið 1937. Lengi
vel var Vacqueyras eitt af villnge-
þorpunum en fékk eigin appelation
áiúð 1990. Vínekrur Vacqueyras ná
yfír 1.000 hektara svæði (sem lýsir
vel stærðarmun svæða í norður- og
suðurhluta Rhone) og er heildar-
framleiðslan 30 þúsund hektólítrai- á
ári. Rauðvín eru 95% framleiðslunn-
ar og verða að minnsta kosti 50%
vínsins að vera úr Grenache og að
minnsta kosti 25% úr Cinsault.
Vacqueyras-vín eru ekki jafnlanglíf
og vín frá Gigondas og Chateauneuf-
de-Pape en þola yfírleitt vel geymslu
í fimm til sjö ár.
Loks má svo nefna þorpið Tavel,
sem getur státað af áþekkum jarð-
vegi og Chateauneuf-de-Pape, en er
hins vegar þekktast fyrir að fram-
leiða öflugustu rósavín Rhone-dals-
ins. Rósavín frá Rhone eru yfírleitt
fersk, létt og þægileg sumai-vín. Ta-
vel-vínin eru hins vegar þung,
litsterk og mikil, vín sem að mörgu
leyti eiga meira sameiginlegt með
rauðvínum en rósavínum.
Eftir því sem sunnar dregur eiga
vínin minna sameiginlegt með klass-
ískum Rhone-vínum enda eru syðstu
svæðin, s.s. Cote-de-Luberon land-
fræðilega í Provence-héraði. Það er
svo allt önnur saga.