Morgunblaðið - 24.11.1999, Side 39

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 1999 39.
UMRÆÐAN
i
I
Sjoppukarlar
o g blaða-
mennska
S J OPPUKARLAR
eru þeir blaðamenn
nefndir sem hverfa úr
blaðamennsku í upp-
lýsinga-, auglýsinga
eða almannatengslast-
örf á vegum iýrir-
tækja, stofnana og
hagsmunasamtaka.
Upp á síðkastið hefur
nokkur umræða verið
um þennan flótta
blaða- og fréttamanna
úr stéttinni. Nokkru
púðri er eytt í að koma
höggi á fyrrverandi-
kollega; DV birti
þversíðufrétt til að
gera gys að nýráðnum blaðafull-
trúa fyrirtækis í Hafnarfirði. Þegar
kárínum og skensi sleppir virðist
heiðarlegt tilhlaup gert til að skil-
greina blaðamenn andspænis al-
mannatenglum og auglýsingafólki
og er það vonum seinna.
Blaðamenn hafa átt erfitt með að
halda utan um sig sem stétt. Kenn-
arar hafa farið þá leið að fá löggild-
ingu sem krefst tiltekinnar próf-
gráðu. Þeir sem starfa við kennslu
án réttinda eru leiðbeinendur og
settir skör lægra. Blaðamenn geta
tæplega beitt sömu brögðum og
stéttarfélög kennara. I fyrsta lagi
er minnihluti íslenskra blaðamanna
með próf í blaðamennsku og fjöl-
miðlun. I öðru lagi er nærri mál-
frelsinu höggvið ef stéttarfélag
blaðamanna færi að setja eigendum
fjölmiðla skilyrði um hverja mætti
ráða til að skrifa fréttir. Hingað til
hefur það fremur verið hlutverk
blaðamanna að rýmka málfrelsi en
takmarka þótt áhöld séu um hversu
meðvitaðir starfandi blaðamenn
eru um þetta hlutverk, eins og nán-
ar verður vikið að.
Þór Jónsson, fréttamaður á Stöð
2 og varaformaður Blaðamannafé-
lagsins, segir í Speglinum á RÚV
10. nóv. sl. að blaðamenn verði
sjoppukarlar vegna launanna.
Sennilega skipta margir um starf,
blaðamenn og aðrir, til að auka
tekjurnar. En fieira kemur til.
Blaðamennska sem fag hefur gjald-
fallið verulega á síðustu árum.
Einhæfni og óprúttnir eigendur
Bjartsýnin sem var ríkjandi á
síðasta áratug þegar séð var fram á
að fjölmiðlar rifu sig frá beinni og
óbeinni stýringu stjórnmálaflokka
hefur vikið fyrir illum grun um að
einhæfni og óprúttnir fjölmiðlaeig-
endur geri meira en að
taka tilbaka þann hag
sem blaðmennskan
hafði af því að komast
undan áhrifavaldi
stjórnmálaflokka.
Á fáum árum hefur
útgáfum snarfækkað.
Blöð eins og Þjóðvilj-
inn, Alþýðublaðið,
Tíminn, Helgarpóst-
urinn, Pressan, Ein-
tak og Vikublaðið voru
veikburða og með til-
tölulega litla út-
breiðslu. En líkt og
sambærilegar útgáfur
erlendis þjónuðu litlu
blöðin því hlutverki að fitja upp á
nýjungum og gera tilraunir með
form og efni, iyrir utan þá lýðræð-
islegu þjónustu að túlka minni-
hlutasjónarmið. Stóru útgáfurnar
nutu góðs af litlu blöðunum sem oft
tóku mál á dagskrá er stærri fjöl-
Fjölmiðlar
Blaðamennska sem fag,
segír Páll Vilhjálmsson,
hefur gjaldfallið veru-
lega á síðustu árum.
miðlum hafði yfirsést eða vildu ekki
fjalla um. Að því leytinu voru litlu
útgáfurnar öryggisventill fjöl-
miðlakerfisins í heild.
Eigendur fjölmiðla á borð við DV
og Dag annars vegar og hins vegar
Stöðvar 2 og Bylgjunnar eiga víð-
tækra viðskiptahagsmuna að gæta
vítt og breitt í þjóðfélaginu. Hags-
munir eigendanna hafa iðulega sett
mark sitt á starfsemi ritstjómanna
og bæði ný dæmi og gömul um
óæskileg áhrif eigenda á fréttamat
og fréttaflutning þessara fjölmiðla.
Blaðamennska hér á landi líður
íyrir einhæfni og hana setur niður
þegar annarlegir viðskiptahags-
munir fjölmiðlaeigenda eru yfir-
þyrmandi á annarri hverri rit-
stjóm. Fyrir bragðið verður lítt
áhugavert að starfa á þessum vett-
vangi og flótti er brostinn á liðið.
Ábyrgð blaðamanna
Blaðamenn bera sjálfir mikla
ábyrgð á því hvemig komið er þótt
þeir hafí takmörkuð áhrif á eignar-
hald fjölmiðla og það hversu mörg
blöð koma út. f slenskir blaðamenn
Páll Vilhjálmsson
leggja litla rækt við fagið sem þeir
stunda. í skjóli þagnarinnar þrífast
kyndugar hugmyndir um blaða-
mennsku, svo ekki sé meira sagt,
jafnvel hjá sjóuðum blaðamönnum.
í fréttum Sjónvarpsins 9. nóv. sl.
var sagt frá nýrri bók um Kára
Stefánsson og Islenska erfðagrein-
ingu. í inngangi fréttarinnar var
skilmerkilega haldið til haga að
bókin yæri skrifuð án blessunar
Kára. f afkynningu á þessari stuttu
frétt hnykkti fréttamaðurinn á því
að bókin væri í óþökk Kára og Is-
lenskrar erfðagreiningar. Hneyksl-
unartónn fréttamannsins leyndi
sér ekki og sú hugsun virtist hon-
um framandi að í hversdagslegu
lýðræðisríki er ekki tiltökumál þótt
fjallað sé opinberlega um áberandi
aðila í þjóðlífinu án samþykkis við-
komandi. Fréttamaðurinn er eldri
en tvævetur í starfi og minnti með
grátbroslegum hætti á lítilþægnina
sem er útbreidd á íslenskum rit-
stjómum.
íslensk blaðamennska er heim-
ildastýrð í miklu ríkari mæli en
tíðkast víðast hvar erlendis. Stjórn-
málamenn em löngu búnir að átta
sig á þessu og þeir tala um að eiga
„innkomu“ í fjölmiðla. Algeng „inn-
koma“ stjómmálamanna er í iyrir-
spurnartímum á Alþingi þar sem
sagt er frá fyrirspurn þingmanns
og svari ráðherra. Oft fer mikil-
vægi svarsins fyrir ofan garð og
neðan vegna þess að samhengið
vantar, hvað þá að farið sé ofan í
saumana.
Stéttarfélagið og orðræðan
Þegar kemur að faglegri um-
ræðu eru íslenskir blaðamenn
dauðyfli. Á fundum Blaðamannafé-
lagsins fer miklu meira íyrir um-
ræðu um stöðu lífeyrissjóðsins,
greiðslum vegna höfundarréttar og
öðm er gefur magafylli en faglegri
orðræðu. Varaformaðurinn leggur
það til að þeir félagsmenn víki úr
félaginu sem hefja störf hjá auglýs-
ingastofum, hagsmunasamtökum
og stofnunum.
Vitanlega eiga þeir einir heima í
Blaðamannafélagi Islands sem
stunda blaðamennsku. En tillagan
er sambærileg við að læknir ráð-
leggi plástur við krabbameini.
Varaformaðurinn beinir athyglinni
frá aðalatriðinu sem er kreppa
blaðamennskunnar á Islandi. Kem-
ur það raunar á óvart að Þór Jóns-
son skuli vera í þessu hlutverki því
hann er einn af örfáum íslenskum
blaðamönnum sem hafa gefið fag-
legri umræðu gaum.
Undirritaður er sjoppukarl,
starfar að upplýsinga- og útgáfu-
málum hjá opinberri stofnun, en
var áður blaðamaður (auðvitað, það
er jú skilgreiningin). Sjoppukarlinn
þessi er þeirrar skoðunar að meiri
reisn sé yfir fiestum starfsbræðr-
um hans og -systrum en mörgum
blaðamanninum.
Höfundur er fulltrúi.
Nám fyrir
aðstoðarfólk
í skólum
ÞEIR sem barist
hafa íyrir fjölgun leik-
skólaplássa hér á landi
hafa gjaman borið Isl-
and saman við ná-
grannalöndin á Norð-
urlöndum í þeim
efnum. Bamafólk sem
verið hefur við nám og
störf í þessum löndum
hefur hrósað góðu
ástandi þessara mála
hjá frændþjóðum okk-
ar. Nú hefitr leikskóla-
plássum sem betur fer
fjölgað víðast hvar hér
á landi en þá bregður
svo við að það vantar
leikskólakennara. Hvað er til ráða?
I Danmörku, Noregi og Svíþjóð
er að finna starfsnámsbrautir á
framhaldsskólastigi sem mennta
fólk til starfa sem aðstoðarfólk á
leikskólum. Hér er um að ræða
námsbrautir sem urðu til upp úr
1990 og em eins og hálfs til þriggja
ára langar. Allar gefa þær mögu-
leika fyrir nemendur að halda áfram
námi upp á háskólastigið með lítils-
háttar viðbót. Lengst ganga Danir
því þar er gert ráð fyrir eins og hálfs
árs námi á framhaldsskólastigi og að
því loknu geta útskrifaðir nemendur
tekið inntökupróf í kennaraháskóla.
Segja má að Leikskólar Reykja-
víkur hafi tekið fyrsta skrefið að
sambærilegu starfsnámi og finnst á
hinum Norðurlöndunum þegai-
stofnunin ákvað síðastliðið haust að
bjóða starfsfólki með 230 stunda
Sóknamámskeið upp á 500 stunda
viðbótarnám á framhaldsskólastigi
við Símenntunarstofnun Kennara-
háskóla Islands til undirbúnings
námi við leikskólaskor Kennarahá-
skólans.
Nám við Borgarholtsskóla
Við Borgarholtsskóla, framhalds-
skólann í Grafarvogi, hefur undan-
farin þijú ár verið unnið að þróun
námsbrautar fyrir þá sem vilja
vinna leiðbeinenda- og umönnunar-
störf með bömum, fötluðum, ungl-
ingum og öldraðum. Fyrirmyndir að
brautinni koma m.a. frá ofangreindu
starfsnámi fyrir aðstoðarfólk í skól-
um á hinum Norðurlöndunum en
jafnframt hefur verið tekið mið af
sambærilegu námi í Skotlandi,
Bandaríkjunum og Kanada. Það er
reynsla skólans að margir þeir nem-
endur sem útskrifast af brautinni fá
vaxandi áhuga á störfum á þessu
sviði og kjósa að halda áfram námi á
bóknámsbrautum til stúdentsprófs
til þess síðan að eiga
kost á að hefja nám við
KHÍ.
Merkur áfangi náð-
ist í ágúst síðastliðnum
þegar Borgarholtsskóli
undirritaði samning við
Fræðslumiðstöð
Reykjavíkur um að
bjóða upp á námskeið
fyrir aðstoðarfólk í
grannskólum Reykja-
víkur. Var það að frum-
kvæði Fræðslumið-
stöðvarinnar og era
námskeiðin metin til
eininga inn á félags-
þjónustubraut Borgar-
holtsskóla fyrir þá sem vilja halda
áfram námi. Mifdll áhugi er á þess-
um námskeiðum um allt land og má
sem dæmi nefna að námskeið fyrir
stuðningsfulltrúa í Reykjanesbæ,
Menntun
Það er löngu orðið tíma-
bært, segir Óttar Ólafs-
son, að aðstoðarfólk í
leikskólum og grunn-
skólum eflist faglega.
Grindavík og Sandgerði á vegum
Miðstöðvar símenntunar á Suður-
nesjum hófst fyrir skömmu sam-
kvæmt sérstöku samkomulagi við
Borgai’holtsskóla.
Það er von Borgarholtsskóla að
með samningnum við Fræðslumið-
stöð Reykjavíkur sé stigið mikil-
vægt skref í að þróa námsbraut fyrir
aðstoðarfólk í leikskólum og grann-
skólum í tengslum við félagsþjón-
ustubraut skólans. Starfsgreinaráð í
uppeldis- og tómstundagreinum er
að leggja drög að endanlegu sldpu-
lagi slíkrar námsbrautar og er von-
andi að þau liggi fyrir innan tíðar.
Það er löngu orðið tímabært að að-
stoðarfólk bæði í leikskólum og
grannskólum hér á landi eflist fag-
lega og fái þann sess sem því ber í
skólastarfinu. Eðlilegast er að slíkt
nám fari fram á framhaldsskólastig-’*
inu þannig að þeir sem vilja afla sér
annarrar eða frekari menntunar síð-
ar geti fengið námið metið í sam-
ræmi við námskrár framhaldsskól-
ans.
Höfundur er kennslustjóri við
Borgarholtsskóla.
Óttar Ólafsson
Hokkískautar:
Reimaðir
Stærðir 37-46
b. Verð aðeins
kr. 9.338
Hokkískautar:
Smelltir
Stærðir 36-46
v Verð aðeins
kr. 5.990
Listskautar:Vinil
Hvítir: 28-44. Svartir: 33-46
Stærðir 28-36
U kr. 4.201.
‘ 'ý Stærðir 37-46
kr. 4.689
Smelluskautar:
Stærðir 29-41
i Verð aðeins
t kr. 4.989
Listskautar:
Leður
Hvítir:
Stærðir 31-41
Verð aðeins
kr. 6.247.
Svartir:
Stærðir 36-45
kr. 6.474
Nýjung:
Skautar undir HYPNO
J' linuskautaskó
/ kr. 4.823
Opið laugardaga frá kl. 10-14
Barnaskautar
(Smelluskautar)
| Stærðir 29-36
Verð aðeins
jSlfe kr. 3.989
Skeifunni 11, sími 588 9890