Morgunblaðið - 19.02.2000, Síða 54

54 LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
+ Leedice Kissane,
fæddist 26. maí
1905 í Denison í
Iowa, var dóttir Jeff-
erson og Minnie
(Bigler) McAnelly.
Hún útskrifaðist árið
1926 frá Comell Col-
lege í Iowa með BA-
gráðu í ensku og var
heiðruð af Phi Beta
Kappa fyrir fram-
úrskarandi námsár-
'' angur. Það sama ár
giftist hún Donald P.
Kissane, fiðluleikara.
Þau eignuðust þrjú
börn: Esther, tónlistarkennara;
John Michael, prófessor í meina-
fræði og James Donald, prófessor
í enskum bókmenntum. Leedice
var fyrst kennari í ensku og fjöl-
miðlafræði og síðan prófessor í
ensku við Idaho State University í
Pocatello, Idaho, þar sem hún
kenndi í yfir 20 ár. Þar var hún
stofnandi kennslugreinarinnar
„American Studies“ og sjálf fékk
hún doktorsgráðu í þessari grein
1965 frá University of Minnesota,
þegar hún var 60 ára. Eftir lát eig-
inmanns síns kom Leedice til Is-
lands 1970, sem sendikennari við
Háskóla íslands á vegum Ful-
bright-stofnunarinnar og hélt því
starfi áfram til 1972. Eftir heim-
komuna til Bandaríkjanna stofn-
aði hún félag til minningar um
„Takk fyrir mig, elsku amma
mín.“ Þetta var fyrsta setning á ís-
lensku sem ég mælti fyrir nær 27 ár-
um. Reyndar var önnur setning: „Ég
elska þig,“ sem þú kenndir mér fyrst
að skrifa þegar mikið lá við. Ég
'gleymi aldrei hvernig þú ljómaðir
við framburð minn og sagðir undr-
andi: „Nú, Mikey, þetta er íslenska,"
og svo barst þú fram, feimin að
venju: „Verði þér að góðu.“
Auðvitað er svo margs að minnast
og þakka fyrir yfir 47 ára skeið. Við
áttum margar skemmtilegar stund-
bandarískan rithöf-
und, Ruth Suckow,
the Ruth Suckow
Society og gegndi
formennsku þess um
skeið. Leedice skrif-
aði bók um Ruth
Suckow, sem var
hluti af Twayne Am-
erican Author Ser-
ies. Eftir það skrif-
aði hún endurminn-
inga- og frétta-
greinar í mörg ár í
blaðið Idaho State
Journal. Úrval af
þessum greinum var
síðan gefið út sem Pocatello Mem-
ories I & II. Leedice var meðlimur
fjölda félaga og samtaka, meðal
annars kvenfélaganna P.E.O. og
AAUW (Félag bandarískra há-
skólakvenna). Hún lagði Samtök-
um um byggingu tónlistarhúss lið
sitt, þegar dóttursonur hennar
Randall Hodgkinson, píanóleik-
ari, hélt tvenna fjáröflunartón-
leika hérlendis 1988. Hún ferðað-
ist mikið fram á níræðsaldur og
sótti sömuleiðis stöku fyrirlestra í
Háskólanum í Grinnell, Iowa.
Leedice átti tólf langömmubörn
og tólf barnabörn, elstur þeirra er
Michael Jóhaimes Kissane sem er
búsettur á íslandi og giftur Ellen
Mooney, lækni.
Minningarathöfn fer fram í
Grinnell í dag.
ir. Fyrst man ég eftir mér á hlaupum
í gegnum svalandi úða úr garðúðun-
artæki, sem þriggja ára gutti með 20
mánaða bróður í eftirdragi í Ross
Park. Mormónadömurnar ráku upp
stór augu, þegar við vorum síðan
flettir klæðum og fötin látin þorna á
hraunhól á meðan við bræður vorum
nuddaðir með handklæði og vafðir í
teppi. Svo var himneski ilmurinn úr
eldhúsinu í Pocatello þar sem þú
töfraðir fram kökur og smákökur, að
ógleymdu heimalöguðu eplamauki
úr eigin uppskeru. Þú hafðir lag á
því að plata mig til að borða allar
grænmetistegundir sem hefðu ann-
ars aldrei nokurn tíma lent á diski
mínum, bara með því að spyrja t.d.:
„Ertu ekki rófustrákurinn minn?“
Og ekki mátti skjótast framhjá
morgunverðarborði, onei. Vöfflur
eða pönnukökur með hlynsírópi og
helst smjöri ofan á, beikon eða pyls-
ur, hafragrautur, greip, ávaxtasafi
og kaffi þegar við vorum orðin stór.
Alltaf varstu jákvæð, jafnvel þeg-
ar lög bönnuðu þér að kenna lengur
við Idaho State University, þá „að-
eins“ 65 ára gamalli. Þegar þú sóttir
um stöðu hjá Fulbrightstofnun viss-
irðu ekki að það var til kennslu á ís-
landi. Fulltrúi við stofnunina spurði
hvort þú værir samt sem áður
ákveðin í að sækja um. „Hvað held-
urðu?“ Fyrr en varði varstu komin
til íslands og í faðm nýn-ar fjöl-
skyldu hjá Vilborgu á Tómasarhaga.
Yndisleg reynsla hjá þeim og á Is-
landi yfirhöfuð kynti undir von um
endurráðningu og þú hringdir til að
kanna það. „Æjá, við fáum engan til
að vera meira en ár á Islandi,“ greip
maðurinn fram í fyrir þér. „Ég get
kannski kannað Danmörku..." „Nei,
heyrðu, ég vil vera hér áfram.“
„Jæja... frú Kissane, þú verður
þama svo lengi sem ég ræð hér,“
voru lokaorð hans.
Með dyggri hjálp Roberts Boulter
og annarra urðu kennsluárin á Is-
landi næstum þrjú. A síðasta árinu
tókstu nemendahóp í viðtöl vegna
skólastyrks, sem var í boði til náms
við Idaho State University, og varð
kraftmikil stelpa úr MR fyrir valinu.
Hver hefði spáð því að ég mundi síð-
an giftast þessari sömu stúlku! Lík-
urnar voru jafnmiklar og að kona
yrði forseti Islands, ótrúlegt, en það
gerðist nú samt hvort tveggja.
Fátt verður minnisstæðara en
heimsókn okkar Ellenar til þín á
mæðradegi síðastliðins ár. Þar
spjölluðum við lengi og hlustuðum á
frænda spila á gítar þar til klukkan
að ganga ellefu um kvöldið. Daginn
eftir var fallegt vorveður með heið-
ríkju og blómstrandi trjám. Þar sem
við sátum á bekk undir einu trjánna
hugsaði ég með mér: „Má það ekki
vera svona áfram?“ Veistu það
amma? Svona verður það.
Mike
LEEDICE
KISSANE
+ Ámi Jónsson,
bifvélavirki og
't kennari, fæddist á
Kópaskeri 11. sept-
ember 1938. Hann
lést á heimili sínu í
Reykjavík 6. febrúar
síðastliðinn og fór
útför hans fram frá
Árbæjarkirlqu 11.
febrúar.
Ef ég ætti að telja
upp öll þau samskipti
sem við Árni Jónsson
höfum átt saman á
lífsgöngu okkar þá
yrði þessi grein of löng til birting-
ar. Arni var einstakt ljúfmenni,
hjálpsamur og bar ætíð hag þeirra
jfer minna mega sín fyrir brjósti.
Mér er minnistæður veiðitúrinn í
Stóru-Laxá þegar við komum allir
með öngulinn í rassinum nema
Árni. Hann veiddi fisk þar sem
enginn annar hefði látið sér detta í
hug að renna fyrir fisk. Bifvélavirki
var Árni góður og alltaf þegar ég
lenti í vandræðum með mína við-
gerðarkunnáttu þá fór ég til Árna
og leysti hann alltaf málin hávaða-
laust og hafði ekki mörg orð um-
fram það sem þurfti. Árni var
gæddur þeim hæfileika að segja
meira i fáum orðum en aðrir í
•tnörgum.
Fjölskylda Árna hefur um ára-
tugaskeið verið mikill máttarstólpi
Iþróttafélagsins Fylkis. Þau hjónin
bæði og drengirnir fimm hafa prýtt
félagsskapinn bæði í leik og starfi.
Árni var söngmaður ágætur og
eru gamlárskvöldin á Brennuhól
orðin allmörg þar sem við sungum
Jfiar saman í hljóðnemann. Víðar
höfum við tekið lagið,
t.d. í afmælum hvor
annars, og var þá oft
glatt á hjalla. Þó
stendur líklega uppúr
söngurinn í Karla-
kórnum Stefni en þar
söng Árni fyrsta bassa
í mörg ár og veit ég að
Árni hafði yndi af veru
sinni þar.
Minnisverðustu
ferðirnar eru þegar
kórinn fór til Dan-
merkur og Noregs
með söngkonunni
Sigrúnu Hjálmtýs-
dóttur og flutningur Sálumessu
Lizts í Ungverjalandi og Austur-
ríki. Hér eru þér færðar þakkar-
kveðjur frá söngfélögunum úr
Karlakórnum Stefni.
Árni var höfðingi heim að sækja
og er mér minnisstætt á sextugsaf
mælinu hvernig hann stækkaði
húsið með glæru plasti út í garðinn
svo allir gestirnir kæmust sem best
fyrir. Var þar sungið fram eftir
nóttu.
Við hjónin heimsóttum Árna og
Jónu á föstudagskvöld og var þá
auðséð að hverju stefndi. Þá, aðeins
tveim dögum fyrir lokin, brá brosi
fyrir á andliti Árna. Hann kvaddi
með reisn, sömu reisn og einkenndi
Árna alla tíð.
Þótt þessu jarðlífi Árna Jónsson-
ar sé lokið og ekki verði um fleiri
gagnkvæmar heimsóknir að ræða
þá lifir Árni í minningunni sem einn
sá besti vinur sem ég hef eignast.
Þessi fátæklegu orð verða að
duga en ég vona að minningin um
góðan dreng verði ættingjum og
vinum huggun harmi gegn. Vertu
sæll, Árni minn.
Theódór Óskarsson.
Frágangur afmælis-
og minningargreina
MIKIL áhersla er lögð á, að handrit séu vel frá gengin, vélrituð eða
tölvusett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprent-
uninni. Það eykur öryggi í textameðferð og kemur í veg fyrir tvíverkn-
að. Þá er enn fremur unnt að senda greinamar í símbréfi (569 1115) og í
tölvupósti (minning@mbl.is) — vinsamlegast sendið greinina inni í
bréfinu, ekki sem viðhengi.
Auðveldust er móttaka svokallaðra ASCII skráa sem í daglegu tali
eru nefndar DOS-textaskrár. Þá eru ritvinnslukerfin Word og Word-
Perfect einnig nokkuð auðveld úrvinnslu.
Um hvern látinn einstakling birtist ein uppistöðugrein af hæfilegri
lengd, en aðrar greinar um sama einstakling takmarkast við eina örk,
A-4, miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd, - eða 2.200 slög (um
25 dálksentimetra í blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða ljóð takmarkast við
eitt til þrjú erindi. Greinarhöfundar eru beðnir að hafa skírnarnöfn sín
en ekki stuttnefni undir greinunum.
ÁRNI
JÓNSSON
ÁGÚST
VIGFÚSSON
+ Ágúst Vigfússon
fæddist að Gilja-
landi í Haukadal 14.
ágúst 1909. Hann
lést í Hjúkrunar-
heimilinu Skjóli 1.
febrúar síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Áskirkju 9.
febrúar.
Það er sem bresti
strengur í brjósti
manns við lát vinar, það
fyllist angurværð og
trega og sem deyi eitt-
hvað í sjálfinu. Nú er
horfinn yfir móðuna miklu mætur
drengskaparmaður, Ágúst Vigfús-
son, minn gamli og góði kennari og
aldavinur.
Hann var minnisstæður fyrir
margra hluta sakir, hafsjór af fróðleik
og minnugur með afbrigðum. Ég átti
því láni að fagna að geta heimsótt
hann reglulega síðustu æviárin, en
hann dvaldi þá á Skjóli. Það voru
ógleymanlegar stundir sem ég mun
búa að.
Mér varð starsýnt á stóra mynd
sem hann hafði á skrifborðinu hjá sér,
gömul kona á peysufötum, festuleg á
svip. „Þetta er fóstra mín úr Dölun-
um,“ sagði hann og Ijómaði allur. Ég
hygg að þessi kona hafi verið örlaga-
valdur í lífi hans og vemdarengill alla
tíð. Enda segir hann í þætti sem hann
skrifaði um Sigurrósu Hjálmtýsdótt-
ur á Hörðubóli: „Þetta var konan sem
var mér allt meðan ég var að vaxa úr
grasi. Það geislaði af henni hlýjan.
Hún reyndist mér slík að ég á engri
manneskju meira að þakka. Henni á
ég það að þakka að ég þurfti ekki á
bernskuárum mínum að flækjast milli
manna.“ Ágúst var 17 ára þegar hann
missti fóstru sína. Hann orti eftir
hana þessa vísu:
Hjá þér fann ég alltaf yl,
æddikuldahrina
þá urðu döpur þáttaskil
þegar þú kvaddir vina.
Það þarf ekki að fara mörgum orð-
um um þann heillandi vitnisburð sem
hann gefur fóstru sinni. Þetta lýsir
manninum sjálfum með heitar tilfinn-
ingar, hlýju og trygglyndi sem fylgdi
honum alla ævi, málsvara lítilmagn-
ans. Ágúst minn mátti aldrei aumt
sjá. Enda vitnaði hann oft í orðræður
og lífsspeki fóstru sinnar sem hann
hafði að leiðarljósi.
Það var ekki heiglum hent fyrir
munaðarlausan ungling að brjótast til
mennta á þessum kreppuárum dofa
og deyfðar. Hann gat ekki leitað til
neins um hjálp og engin voru náms-
lánin þá. Frá sautján ára aldri gerðist
hann vinnumaður í sveitinni og fór
síðan í vegavinnu. Hann eignaðist
nokkrar kindur og hest. Ágúst seldi
nú fénaðinn og hestinn og með fyrir-
hyggju og sparsemi hafði hann aurað
saman einhveiju fé. Með þetta í pok-
anum, nítján ára gamall, bjartsýnn,
með trú á lífið og framtíðina, sat hann
einn vetur í Alþýðuskólanum á Laug-
arvatni. Síðan lauk hann kennara-
prófi árið 1934.
Nú var brautin lögð. Lífsstarf hans
varð kennsla. Það var ekki hlaupið að
því að fá stöðu á þessum árum. Hann
var heppinn. Um haustið fékk hann
strax stöðu í Bolungarvík. Ágúst festi
þar rætur. Og þar festi hann ráð sitt,
kvæntist yndislegri blómarós, Aðal-
heiði Haraldsdóttur. Hann sá ekki
sólina fyrir henni, enda var hún
glæsileg og listræn og hafði skapandi
lámnigáfú.
Hann missti hana árið 1992 eftir 57
ára hjónaband.
Ágúst kom sér vel í Víkinni. Hann
var frammámaður í öllu því sem
mætti skapa fólkinu betra og bjartara
líf. Hann var í stjóm Pöntunarfélags
verkamanna, sem barðist gegn versl-
unareinokun kaupmanna; í stjóm
Byggingarfélags verkamanna og
Verkalýðsfélags Bolungarvíkur og
stuðningsmaður Góðtemplai'aregl-
unnar. Oft var hann fenginn til að
flytja hátíðarræður á skemmtunum
Bolvíkinga. Brást aldrei mælskulist
hans og flutningur. Hann hafði djúpa
og tilbrigðaríka rödd.
Það var unun að hlusta
á hann.
Fyrir tæpri hálfri öld
var ég þess aðnjótandi,
ásamt fyrri konu minni
og elsta bami, að eiga
nokkra sæla sumardaga
í Víkinni vestra hjá
þeim hjónum, Aðalheiði
og Ágústi. Það voru
ógleymanlegar stundir.
Þar ríkti gleði og birta
yfir öllu og góður andi.
Glæsilegt heimili og ís-
lensk gestrisni, eins og
hún best getur verið.
Þótt Ágúst hafi fyrst og fremst ver-
ið Dalamaður í húð og hár, þá tók
hann ástfóstri við Víkina og væntum-
þykjan kemur ljóslega fram í eftir-
farandi kvæði sem hann nefndi Bol-
ungarvík:
VQdn kæra, víkin mín
við þig hef ég tryggðir bundið.
Hafið fríða, fjöllin þín
æ það hef ég betur fundið.
Víidnkæra,víkinmín
við þig hef ég tryggðir bundið.
Friðarreitur, fagra vík
fóstra gjöful bömum sínum.
Af sorg og gleði sagnarík
sífellt geymast minni slík.
Þegar ég er liðið lík
liggja vil í faðmi þínum.
Friðarreitur, fagra vík
fóstra gjöfúl bömum sínum.
Þetta var og er vinsælt söngva-
kvæði hjá Bolvíkingafélaginu í
Reykjavík.
Éftir 21 árs dvöl i Víkinni tekur
Ágúst sig upp, flytur suður með fjöl-
skyldunni og gerist kennari í Kópa-
vogi. Hann gegndi því uns hann lét af
störfum fyrir aldurs sakir.
Einn merkasti þáttur í lífshlaupi
hans finnst mér vera, þegar hann
kemur fram hálfsextugur að aldri
sem fullskapaður rithöfundur. Vitað
var hversu fljúgandi mælskur og af-
bragðs hagyrðingur hann var. En
hann var ekki að flíka hlutunum.
Ágúst var frekar dulur að eðlisfari og
hvergi að troða sér fram. En þama
komu út eftir hann tvær framúrska-
randi minningabækur, Mörg eru geð
guma (1976) og Dalamaður segir frá
(1978). Þessar bækur fengu sérlega
góða dóma og vöktu mikla athygli hjá
bókelsku fólki. Ég tel að þessar bæk-
ur séu með því besta af sínu tagi sem
ritað hefur verið á íslenska tungu.
Fyrir þessar bækur varð Ágúst
landsþekktur. Einnig var hann vin-
sæll útvarpsmaður fyrir sínar lifandi,
þjóðlegu frásagnir um menn og mál-
efni, ekki síst fyrir flutning sinn á efn-
inu.
Ágúst var hugsjónamaður, róttæk-
ur í skoðunum og ákaflega pólitískur.
Ég hef varla þekkt nokkum mann
sem hafði svo víðan sjóndeildarhring
á allar þjóðfélagshræringar. Aldrei
heyrði ég hnjóðsyrði af hans vöram
um nokkum mann. Hann lét alla
njóta sannmælis, þótt hann stæði fast
á sínu.
Nú er Ágúst minn allur. Ég sakna
hans. Mig langar að lokum að fella
hér inn vísu sem hann orti á efri ár-
um:
Finnst mér hrinan hvöss og köld
karliferðalúnum.
Enda bráðum komið kvöld
kólgaáíjallabrúnum.
Far í friði, fræðari minn og vinur.
Haukur Sveinsson
frá Baldurshaga.
Handrit afmælis- og minningargreina skulu
vera vel frá gengin, vélrituð eða tölvusett.
Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disk-
lingur fylgi útprentuninni. Auðveldust er
móttaka svokallaðra ASCII-skráa, öðru
nafni DOS-textaskrár. Ritvinnslukerfin
Word og Wordperfect eru einnig auðveld í
úrvinnslu. Senda má greinar til blaðsins í
bréfasíma 569 1115, eða á netfang þess
(minning@mbl.is) — vinsamlegast sendið
greinina inni í bréfinu, ekki sem viðhengi.
Nánari upplýsingar má lesa á heimasíðum.
Það eru vinsamleg tilmæli að lengd greina
fari ekki yfir eina örk A-4 miðað við meðal-
línubil og hæfilega línulengd - eða 2.200
slög. Höfundar eru beðnir að hafa skírnar-
nöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.