Morgunblaðið - 19.02.2000, Page 56

MORGUNBLAÐIÐ
56 LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 2000
.....■■■.i i
UMRÆÐAN
Salan a hluta-
bréfum
Samherja
ÞAÐ vaktí þjóðarathygli, þegar
Þorsteinn Vilhelmsson seldi hluta-
bréf sín í Samherja. Þetta fyrirtæki
hefur með margvíslegum hætti fallið
íslendingum vel í geð. Það kom
glöggt fram fyrir tveim eða þrem ár-
,um, þegar hlutafé í Samherja var
'’boðið fram á almennum verðbréfa-
markaði og fólk gat hvergi nærri
fengið það keypt sem það hafði skrif-
að sig fyrir. Hluthafar urðu milli 6 og
7 þúsund.
Eftir 1980 átti útgerðin erfitt upp-
dráttar og fólk frá sjávarplássunum
sat á biðstofum ráðherra til þess að
biðja um fyrirgreiðslu. Það voru öm-
urlegir tímar. Samherji, útgerðarfyr-
irtæki í Grindavík, átti pólskan tog-
ara, Guðstein, og hafði hann legið og
ryðgað við bryggju á annað ár, þegar
þeir frændur að norðan keyptu hluta-
félagið og breyttu togaranum í frysti-
togara. Það var Akureyrin og stendur
sérstakur ljómi af þvi skipi. Margir af
áhöfninni á Kaldbak fylgdu skip-
stjóra sínum á hið nýja skip. Þeir
þekktu dugnað hans og harðfylgi og
trúðu á það, sem hann var að gera,
þótt mörgum þætti það fífldirfska.
En þeir frændur lögðu allt undir. Og
þeir voru vel undirbúnir: Bræðumir
Þorsteinn og Kristján Vilhelmssynir,
skipstjórinn og vélstjórinn, og Þor-
steinn Már Baldvinsson skipaverk-
fræðingur.
Sjávarútvegur
Til þess að sjávarútveg-
urinn geti blómstrað,
segir Halldór Blöndal,
verður hann að búa við
starfsöryggi og ekki
verri rekstrarskilyrði
en önnur fyrirtæki
í landinu.
Á þessum tíma var sjófrystingin að
ryðja sér til rúms. Þeir Samherja-
frændur náðu góðum tökum á henni
og tóku markaðsmálin í sínar hendur
og færðu brátt út kvíamar. Þá kom í
Ijós, að þeir höfðu meiri yfirsýn yfir
þá möguleika, sem fólust í nýjum út-
gerðarháttum og nýjum viðskipta-
háttum, en flestir eða allir aðrir. Þeir
Vatnsmýrin,
Reykjavík o g
Kyoto
SAMKVÆMT Kyoto-bókuninni
era aðildarþjóðunum sett þau mörk
að meðallosun gróðurhúsaloftteg-
unda á fyrsta skuldbindingartímabil-
inu, á áranum 2008 til 2012, verði
ekki meira en 10% umfram losunina
á árinu 1990. Þær þjóð-
ir sem hafa undirritað
bókunina fara ýmsar
leiðir til að ná þessu
markmiði en flestar
eiga þær það sameigin-
legt að kosta veralega
fjármuni.
fslendingar fá vissa
undanþágu
íslendingar hafa
ekki undirritað Kyoto-
bókunina en vísað til
sérstöðu sinnar í notk-
un á náttúruvænum
orkulindum. Við viljum
halda áfram að byggja
hér upp orkufrekan
iðnað og skjóta fleiri
stoðum undir einhæft atvinnulíf. Við
virðumst hafa mætt vissum skilningi
með þessa afstöðu okkar. Sam-
kvæmt spám er gert ráð fyrir að út-
^olástur gróðurhúsalofttegunda auk-
ist á íslandi á næstu árum. Um 25%
af þeirri aukningu mun stafa af meiri
bifreiðanotkun, en það era margir
þættir sem ákvarða hve mikið við
notum bílana okkar og einn þeirra
era umferðar- og skipulagsmálin. Ef
við ætlum á komandi árum að draga
úr aukinni notkun bifreiða þá kallar
það á aðrar lausnir í skipulagsmálum
en þær sem við höfum notað undan-
fama áratugi. Olíukreppan lagði
stóra amerísku bílana með V8-vél-
inni að velli. í staðinn komu léttari
diílar og eyðslugrannar vélar. Kyoto-
’mókunin kallar með sama hætti á
nýjar lausnir.
Fjölgun um 32.000 manns
Á árinu 1998 fjölgaði um 3.600
manns á höfuðborgarsvæðinu. Sam-
kvæmt spá Þjóðhagsstofnunar er
gert ráð fyrir að hér fjölgi um 32.000
manns á næstu 10 áram. Ekki er fyr-
4 irsjáanlegt að takist að stöðva þessa
fjölgun sem er bæði náttúrleg og
vegna flutnings fólks af landsbyggð-,
inni. Eðlilegt er að hlutur Reykjavík-
ur í þessari fjölgun verið um 20.000
manns. Ekki ætla Reykvíkingar að
leggja þetta allt á nágrannasveitar-
félögin? Auðvitað getur
Reykjavíkurborg dreg-
ið fætuma með því að
takmarka lóðaframboð
og snúið umræðunni að
þeim kostnaði sem er
samfara gerð nýrra
hverfa. En þessi hæga-
gangur er líka dýr.
Hann veldur hækkun
fasteignaverðs, lóða-
braski og erfiðleikum
þeirra sem eru að leita
sér að húsnæði.
Byggð á Álfsnesi
innan 10 ára?
Reykjavíkurborg er
að undirbúa í byggð á
Grafarholtinu. Svæðið
verður byggingarhæft að ári. Þar er
slegist um lóðirnar eins og aðrar lóð-
ir sem borgin hefur verið að úthluta
að undanfomu. Ef vilji er tíl að leysa
úr þessum málum þá þyrfti nú þegar
Loftmengun
Núverandi aðalskipulag
borgarinnar, segir
Friðrik Hansen Guð-
mundsson, kallar á
aukna bifreiðanotkun og
meiri loftmengun.
að gera byggingarhæf önnur svæði
borgarinnar sem samkvæmt skipu-
lagi era ætluð undir íbúðabyggð.
Þessi svæði, við Rauðavatn, við
Hafravatn, ásamt Grafarholtinu og
Hamrahlíðarlöndum, rúma hátt í
20.000 manns. Miðað við núverandi
lóðaúthlutanir borgarinnar endist
þetta land í 20 ár. Miðað við þörfina
Friðrik Hansen
Guðmundsson
stigu líka það skref að
alþjóðavæða fyrirtæki
sitt með góðum ár-
angri og eru nú með
rekstur í 5 þjóðlönd-
um beggja vegna Atl-
antshafsins. Menn
geta nærri, að þessi
árangur hefur kostað
mikil átök og mikla
vinnu, sem allir era
ekki reiðubúnir að
leggja á sig. Eg efast
um, að önnur fyrir-
tæki á Islandi greiði
hærri laun að meðal-
tali en Samherji.
Hér fyrir norðan
hefur Samherji sérstaka merkingu.
Akureyrin lagðist að bryggju í sama
mund og SIS lagði upp laupana og
það byrjaði að hrikta í KEA. Þess
vegna hefur mörgum orðið á að segja:
Hvar væri Akureyri stödd í dag án
Samherja?
Margir hafa séð ofsjónum yfir því
fé, sem Þorsteinn Vilhelmsson fékk
fyrir hlutabréf sín í Samherja. Mér er
þó nær að halda, að þau hafi verið
seld undir raunvirði. Og það sem líka
skiptir máli er, að engir peningar fóra
út úr sjávarútveginum. Þorsteinn
hefur þegar fjárfest í öðram sjávar-
útvegsfyrirtækjum og Bónus-sam-
steypan hefur keypt hlutabréf fyrir á
2. milljarð í Samherja. Ég held það sé
ekki nema gott að verslunareigendur
hætti fé sínu líka í þeirri atvinnugrein
í staðinn fyrir nýjar kringlur og nýjar
kauphallir í Kópavogi og Reykjavík.
Og svo er kannski líka hollt að
spyrja sig: Af hveiju kostar kvótinn
svona mikið? Svarið er tvíþætt. Ann-
ars vegar hafa menn trú
á, að kvótakerfið skili því,
sem það á að skila, nefni-
lega að tryggja að ekki sé
gengið of nærri fiskstofn-
unum. Ef það bregst,
hrynur verðið, eins og við
sjáum á rækjukvótanum
núna. En þar stöndum
við líka frammi fyrir því,
að með meiri þorskgengd
hverfur rækjan. Það
verður ekki bæði sleppt
og haldið.
Hins vegar hefur af-
raksturirm í sjávarútveg-
inum verið góður en þó
misjafn milli einstakra
greina. Það kemur að sjálfsögðu fram
í verði kvótans og fyrirtækjanna, eft-
ir því hvemig reksturinn gengur.
Þess vegna er það rétt hjá Samfylk-
ingunni, að ef farið yrði að tillögum
hennar um stjórn fiskveiða, félli kvót-
inn í verði og fyrirtækin sömuleiðis,
af því að afrakstur sjávarútvegsins í
heild sinni versnaði. Það er líka auð-
velt að sýna fram á, að þessi litlu fyr-
irtæki víðs vegar um landið, sem hafa
verið að þjónusta útgerðina, hefðu
ekki rekstrargrandvöll, ef skrap-
dagakerfi eða sóknarmark yrði tekið
upp í stað aflakvóta. Söm yrði niður-
staðan, ef kvótinn mætti ekki ganga
kaupum og sölum og ef ekki rnætti
leigja hann. Það er augljóst, af því að
kvótinn er ekki ákveðin og óbreytan-
leg stærð, heldur gengur hann upp og
niður frá ári tíl árs eftir ástandi fisk-
stofnanna. Við slík skilyrði gæti engin
framþróun orðið í greininni. Það sjá-
um við m.a. vel í landbúnaðinum, þar
sem rekstrareiningamar era of litlar
og allt of oft óhagkvæmar. - í þessu
samhengi gleymist oft, að langmest-
ur hluti kvótans kemur ekki á mark-
að, af því að fyrirtækin þurfa á honum
að halda. Þess vegna endurspeglar
kvótaverðið ekki raunvirði aflaheim-
ildanna.
Einn höfuðkosturinn við kvóta-
kerfið er, að það er hægt að skipu-
leggja veiðarnar innan ársins til þess
að ná betri tökum á vinnslunni. Það
er aftur forsendan fyrir því að hægt
sé að skipuleggja sölumálin fram í
tímann sem aftur er forsendan fyrir
hærra verði á afurðunum en ella
myndi. Það má ekki vanmeta þennan
þátt þegar menn era að rekja góða af-
komu sjávarútvegsins.
Að síðustu er rétt að hafa í huga, að
engin atvinnugrein getur þróast
nema þeir, sem í henni eru, geti selt
reksturinn. Annars velja menn sér
annan starfsvettvang. Það er aug-
ljóst. Það er mikið fé í vel reknu sjáv-
arútvegsfyrirtæki og það er áhættu-
fjármagn. Til þess að
sjávarútvegurinn geti blómstrað
verður hann að búa við starfsöryggi
og ekki verri rekstrarskilyrði en önn-
ur fyrirtæki í landinu.
Höfundur er forseti Alþingis.
Vaka eflir tengslin
Halldór Blöndal
við stúdenta
Baldvin Þór Þórarinn Óli
Bergsson Ólafsson
þyrfti að taka allt þetta land undir
byggð á næstu 10 árum. Innan 10 ára
mun borgin ekki eiga annars kost en
hefja undirbúning að því að fara með
byggðina upp í Álfsnes með þeim
gríðarlega kostnaði sem því fylgir. I
Alfsnesi er gert ráð fyrir 20.000 til
30.000 manna byggð. Kostnað við
væntanlegar vegtengingar má áætla
a.m.k. 10-15 milljarða. Bara skólp-
lögnin frá Álfsnesi með dælustöðv-
um og útrás mun kosta meira en
endurgerð Reykjavíkurflugvallar í
Vatnsmýrinni.
30 til 50 km til og frá vinnu
Áætlað er að auk íbúa miðbæjar-
ins sjálfs sæki 22.000 manns atvinnu
þangað. Má því segja að hann sjái
50.000 til 60.000 manna úthverfa-
byggð farborða. Með þeirri stefnu í
skipulagsmálum, sem nú er fylgt,
munu akstursleiðir þeirra sem
byggja framtíðarhverfi borgarinnar
og vinna í miðbænum verða milli 15
til 25 km. Þetta fólk mun búa við það
að aka 30 til 50 km á dag til og frá
vinnu. Þegar byggðin er orðin þetta
dreifð verður erfitt að halda uppi
góðum almenningssamgöngum
vegna kostnaðar. Þau markmið að
minnka notkun bifreiða og þar með
loftmengun verða að engu. Þvert á
móti kallar núverandi aðalskipulag
borgarinnar á aukna bifreiðanotkun
og meiri loftmengun.
Minnkum loftmengun
Flutningur innanlandsflugsins til
Keflavíkur og akstur flugfarþega
milli Reykjavíkur og Keflavíkur mun
auka notkun bifreiða frá því sem nú
er. Með flutningi innanlandsflugsins
til Keflavíkur erum við að taka
ákvörðun um að auka loftmengun.
Búið er að benda á 4 til 5 staði á höf-
uðborgarsvæðinu þar sem vel færi
um nýjan Reykjavíkurflugvöll. í stað
þess að reisa 20.000 til 30.000 manna
byggð á Álfsnesi eftir 10 ár þá á að
reisa þessa byggð í Vatnsmýrinni.
Þá væram við að byggja íbúðir á
þeim stað þar sem langflest störfin
eru. Þá væram við, svo að um mun-
aði, að minnka væntanlega fólks-
flutninga innan borgarinnar í fram-
tíðinni og þar með bifreiðanotkun.
Með því að gera þétta miðborgar-
byggð í Vatnsmýrinni í stað dreifðr-
ar byggðar fjarri miðbænum þá vær-
um við að koma til móts við
Kyoto-bókunina. Eigum við ekki á
einhverjum sviðum að reyna að upp-
fylla kröfur alþjóðasamfélagsins um
að minnka loftmengun?
Höfundur er verkfræðingur.
í FÉLAGSLÍFI og
hagsmunastarfi er
nauðsynlegt að þekkja
hug og þarfír umbjóð-
enda sinna. Þetta er
sérstaklega vandasamt
verk þegar um stóra
hagsmunahópa er að
ræða eins og stúdenta
við Háskóla íslands.
Stúdentaráð Háskóla
Islands sinnir slíku
hlutverki. Vaka heldur
því til kosninga til Stú-
dentaráðs og háskóla-
ráðs með það að
markmiði að hlúa betur
að samskiptum við
deildarfélög og hags-
munafulltrúa stúdenta í deildum og
skoram.
Raunhæf stefna
Vöku skilar árangri
í kosningum til Stúdentaráðs ber
gjarnan mikið á háleitum loforðum
sem gjarnan era um málefni sem
Stúdentaráð hefur lítið eða ekkert
með að gera. Þetta vill Vaka forðast.
Við teljum eðlilegra að einbeita okk-
ur að þeim málum sem Stúdentaráð
getur í raun haft veraleg áhrif á og
framkvæmt upp á eigin spýtur. Vaka
leggur áherslu á endurskipulagn-
ingu og uppbyggingu Stúdentaráðs.
Þetta hljómar kannski ekki eins
spennandi og mörg önnur kosninga-
loforð. En þegar stúdentar skoða
málið í kjölinn sjá þeir vonandi að
slík uppbygging og endurskipulagn-
ing er einmitt það sem þarf til þess
að gera Stúdentaráð að þeim öfluga
bakhjarli hagsmunafulltrúa stúd-
enta og deildarfélaga sem þörf er á.
Vaka hlustar eftir
þörfum stúdenta
Vaka vill efla tengsl við hags-
munafélög stúdenta veralega. I vet-
ur hefur Stúdentaráð einungis tvisv-
ar haldið fundi með formönnum
deildarfélaga. Þau samskipti þarf að
bæta því annars öðlast forysta Stúd-
entaráðs ekki forsendur til þess að
forgangsraða verkefnum sínum á ár-
angursríkan hátt fyrir stúdenta.
Vaka mun hvergi spara krafta sína í
því augnamiði að tryggja að Stúd-
entaráð stefni ætíð í þá átt sem þarf-
ir stúdenta leiða það. Þess vegna
verður Stúdentaráð, undir forystu
Vöku, breiður farvegur fyrir málefni
stúdenta - en ekki uppspretta gælu-
verkefna forsvarsmanna þess. Vaka
vill sjá til þess að sívirkt og gagn-
virkt net upplýsinga verði hags-
munafulltrúum til halds og trausts í
starfi sínu.
Breytingar Vöku
eru nauðsynlegar
Vaka leggur áherslu á að framtíð
Háskóla íslands er að stóram hluta
mótuð af hugarfari og metnaði stúd-
enta. Við viljum fá tækifæri til þess
að gefa stúdentum samanburð á milli
þess Stúdentaráðs sem þeir þekkja -
Stúdentaráð
Við viljum fá tækifæri
til þess, segja Baldvin
Þór Bergsson og
“ + “ >
Þórarinn Oli Olafsson,
að gefa stúdentum sam-
anburð á milli þess
Stúdentaráðs sem þeir
þekkja - og þess
Stúdentaráðs sem
þeir eiga skilið
og þess Stúdentaráðs sem þeir eiga
skilið. Við hvetjum stúdenta til þess
að kynna sér málin og veita Vöku
umboð sitt í kosningunum nk. mið-
vikudag.
Baldvin skipar fyrsta sæti á lista
Vöku til háskólaráðs ogÞórarinn Óli
skipar fimmta sætið á lista Vöku til
Stúdentaráðs.