Morgunblaðið - 29.09.2000, Blaðsíða 16

16 C FÖSTUDAGUR 29. SEPTEMBER 2000
BÍÓBLAÐ
MORGUNBLAÐIÐ
K V 1 KMYNDAHÁTÍÐ
í R E Y K J A V í K
Sex Pistols færöi Bretum anarkisma og bakaöi íhaldssömum
öflum í þjóöfélaginu vandræði. Var þaö til nokkurs? Pétur
Blöndal talaði viö Julien Temple, leikstjóra heimildarmyndar
um Sex Pistols, sem segirfrá þessari umdeildu pönksveit og
hræringunum bakviö trommusettiö.
Julien Temple með kleenex-mynd um Sex Pistols
Minnir á harm
SEX Pistols hristi upp í menningar-
lífinu í breska konungsveldinu um
miðbik áttunda áratugarins svo um
munaði. I hugum sumra var það
. vegna fyrstu blótsyrða í beinni út-
sendingu á BBC-sjónvarpsstöðinni,
sem urðu til þess að yfir pönksveit-
ina reið hneykslunaralda og EMI
rifti við hana útgáfusamningi, aðrir
rifja efalaust upp óheflaða sviðs-
framkomu þar sem meðlimir sveit-
arinnar ældu á sviðið og spýttu á
áhorfendur, enn aðrir minnast
óreglunnar og eiturlyfjaneyslunn-
ar, sem átti eftir að draga bassaleik-
arann Sid Vicious til dauða, þá hafði
hann hugsanlega myrt eiginkonu
sína Nancy Spungen.
Svo eru þeir sem eru áhangendur
Sex Pistols enn þann dag í dag og
setja einu breiðskífu sveitarinnar á
fóninn við hátíðleg tilefni, „Never
Mind The Bollocks - Here’s The Sex
Pistols." Ef til vill eru þeir í virðing-
arstöðum, en luma á byltingar-
kenndum minningum frá pönktíma-
bilinu, gaddaólum og hanakömbum,
vel má hugsa sér að þeir hnýti bindið
um ennið á sér, rífi ermamar af
jökkunum, fari úr buxunum, greiði
hárið upp í Ioft með skóáburði, hoppi
í leðursófasettinu og öskri af öllum
lífs og sálar kröftum: „Mamma!“
Þeim líður betur á eftir.
Julien Temple, leikstjóri heimild-
armyndar um Sex Pistols sem nefn-
ist Ogeð og ofsi, er ekki í neinum
vafa um að pönksveitin eigi enn er-
indi við almenning. „Það hefur eng-
in hljómsveit slegið Sex Pistols við
og haft viðlíka áhrif á samfélagið á
jafn skömmum tíma,“ segir hann.
„Hún hélt uppi áköfum og ofsa-
fengnum vörnum fyrir einstakling-
inn, sem sótt er að úr öllum áttum
og af svo miklu kappi að það er
virkilega ógnvekjandi. Vissulega
eigum við að hafa áhyggjur af því að
fílar og nashyrningar deyi út, en við
verðum líka að gera okkur grein
fyrir að manneskjan er í útrýming-
arhættu."
Hvernigþá?
„Það er unnið að því markvisst að
eyða meðvitundinni um að maður
hafi sjálfstæða tilvist. Næsta skref
verður að gramsa í erfðavísum og
kvikmynda allar ferðir manna. Það
sem George Orwell skrifaði um í
1984 hefur löngu ræst og fer versn-
andi, en almenningur hefur ekki
hugmynd um það. Fólki er uppálagt
að hugsa ekki; ókosturinn við lýð-
ræði er sá að almenningur hefur
engan samtakamátt og rís ekki upp.
Enginn hugsar lengur. Það er
hættulegt framtíð mannkynsins.
Svo allt sem vekur til umhugsunar,
sérstaklega ungt fólk sem getur
enn aðhafst eitthvað, er af hinu
góða. Sex Pistols höfðu slíka rödd
áður fyrr. Núna kann engin hljóm-
sveit lykilnúmerið að þeim skáp. Ef
fólk horfir á myndina vonast ég hins
vegar til að hugdjarft fólk sjái mis-
tökin sem hljómsveitin gerði og geri
betur, láti jafnvel til skarar skríða á
öðrum vettvangi en í tónlistinni."
Einhverjar hugmyndir?
„Mér fannst kvikna vonarneisti í
óeirðunum í Seattle og ekki síður
þegar einhver felldi út vefsíður
stórfyrirtækja eins og Yahoo.com
og Amazon.com. Það virðist hægt
að spyrna við fótum. Það er ánægju-
legt að fólk mótmæli og sé meðvitað
um fortíðina. Ef fólk veit ekki hvað-
an það kemur hefur það ekki hug-
mynd um hvert á að halda. Það sem
stakk mig mest við gerð Ógeðs og
ofsa var hversu fljótt veður hafa
skipast í lofti. Mér líður eins og
sjöundi áratugurinn hafi verið fyrir
stríð; það er ótrúlegt hversu tíminn
líður hratt og breytingarnar eru ör-
ar.“
Giuseppe Tornatore afhjúpar þjóðsögu sem ekki er til
í CINEMA Paradiso tjáði ítalski
leikstjórinn Giuseppe Tornatore
heimi kvikmyndanna ást sína og
virðingu með eftirminnilegum hætti
og túlkaði um leið æskuminningar
sínar einkar fallega á tjaldinu. Fyrir
hlaut hann Óskarsverðlaun og mikl-
t ar vinsældir um heim allan. I mynd
þeirri sem nú er sýnd á Kvikmynda-
hátíðinni í ReykjayQj er það tónlistin
sem fær ástarjátriihguTörhatorés.
Þjóðsagan um 1900 dregur nafn
sitt í senn af ártali og persónu. 1900,
leikinn af breska leikaranum Tim
Roth, er laumufarþegi sem ftnnst á
fyrsta degi síðustu aldar á fyrsta
farrými millilandaskipsins The Virg-
inian. 1900 verður smám saman
sjálflærður tónlistarsnillingur og
tónleikar hans um borð í skipinu laða
að fleiri farþega en nokkurt annað
skip fær á millistríðsárunum. Sjálfur
+'neitar 1900 staðfastlega að fara í
land.
Tomatore segir söguna í röð aft-
urhvarfa, þar sem trompetleikari
skipshljómsveitarinnar rifjar löngu
síðar upp kynni sín af þessum sér-
kennilega snillingi. Meðal helstu
kafla þeirrar fi-ásagnar er eins konar
i personur
„Vinna mín með leikurum,"
segir Giuseppe Tornatore,
„felst aöeins í því sem ég
þarf að gera og segja til að
sannfæra þá um að taka að
sér hlutverk sem mér finnst
henta þeim. Um leiö og þeir
hafa þegið hlutverkið breyt-
ast þeir úr fagmönnum kvik-
myndageröar yfir í þær pers-
ónur sem ég hef falið þeim að
leika og vil að þeirveki til lífs-
ins."
tónlistareinvfgi 1900 og Jellys Roll
Morton (Clarence Williams III), sem
á að hafa heyrt þjóðsöguna um tón-
listargetu hans. Jelly Roll var til í
raunveruleikanum, öfugt við 1900,
og er því Tomatore hér á ekki ósvip-
uðum miðum og Woody Allen í
Þjódsagan um 1900: Tónlistarsnill-
ingur á hafí úti.
Sweet And Lowdown. Það er Ennio
Morrecone, sem leggur Þjóðsögunni
um 1900 til tónlist og þykir hafa tek-
ist vel upp.
Myndin þykir fagurlega gerð,
rómantísk í besta máta og er óður
Tomatores til listarinnar; skipið
verður tákn fyrir þörf listamannsins
fyrir einangran frá veraldarvafstr-
inu svo hann geti einbeitt sér að því
að skapa fegurð. Sjálfur hefur
Tornatore ekki alltaf notið þeirra
forréttinda. Hann vann fyrir sér sem
ljósmyndari ungur að aldri, fékkst
við heimildamynda- og sjónvarps-
þáttagerð áður en fyrsta bíómyndin
sá dagsins ljós árið 1986. Þjóðsagan
um 1900 er sú sjötta í fullri lengd.
Tornatore er Sikileyingur, 44 ára að
aldri.
Listam
I olgu
Ógeð og ofsi: Heimildarmynd um Sex Pistols.
Þú hefur verið viðloðandi Sex
Pistols frá því þú rambaðir fram á
sveitina í vöruskemmu í hafnar-
hverfi Beaconsfield í Hertfordshire
árið 1975. Ertu nú loks búinn að
tæma kvótann?
„Ég átti þetta eftir,“ svarar hann.
„Ég er ánægður með að hafa fengið
tækifæri til að rýna í innviði hljóm-
sveitarinnar, því áður [í heimildar-
myndinni Stóra rokksvindlinu] var
sem ég guðaði á glugga eins og í
hafnarhverfinu forðum. Sagan í
Ógeði og ofsa er mun manneskju-
legri. Ég vona að það komist til
skila hvernig hljómsveitin þeyttist
eins og halastjarna um sólkerfi fjöl-
miðla og frægðar. Það var eins og
meðlimir sveitarinnar væra að
stökkva í gegnum logandi hring;
þrír smugu í gegn en einn festist og
varð eldinum að bráð.“
Er myndin búin að veralengi í
bígerð?
„Við vissum að til væri mun meira
efni og áhuginn var fyrir hendi, en
það rættist aldrei úr því. Við voram
komnir í samband við áhugasama
rappútgáfu árið 1992, en það var
ekki fyrr en Channel 4 tók fram-
kvæðið að ég gekk í málið. Það
þurfti einhvern til að ýta við mér,
því það er alveg nógu mikil óráðsía
að gera kvikmynd um rokksveit, en
að gera tvær myndir um sömu
rokksveitina er algjört brjálæði. Ég
komst fljótlega að því að það gæti
verið spennandi að gera kvikmynd
um það hvað gerðist bakvið tjöldin.
Fyrir vikið safnaði ég öllu því efni
sem mér fannst skemmtilegt og
lýsti tíðarandanum, án þess að hafa
handrit til að miða við. Ég bara fet-
aði mig áfram og það var dásamlegt
frjálsræði því ég gat klippt inn veð-
urspána, fréttir og jafnvel Ríkharð
III. Ég hafði ekki hugmynd um
hvort það myndi virka, en prófaði
það og komst að því að það var
bráðfyndið.
Uppbygging sögunnar er líka
áhugaverð því hún er sögð frá fimm
sjónarhornum. Ég leit aldrei á þetta
sem heimildarmynd; ég veit ekki
einu sinni hvað heimildarmynd er.
Ég lít á mig sem sögusmið og fór
með handritið eins og skáldskap.
Það vildi svo til að hann er sannur
en engu að síður minnir þetta á
harmleik Shakespeares, - í þremur
þáttum."
Þú þakkar Danny De Vito sér-
staklega. Af hverju?
„Góð spurning," svarar hann og
verður hugsi. „Tónlistarstjóri kvik-
myndaframleiðslufyrirtækis De
Vitos kom að gerð myndarinnar. Ég
hitti De Vito samt ekki fyrr en á
sviði á Sundance-hátíðinni þegar
hann kynnti myndina. Það var
spaugilegt því hann lést vera pönk-
aður náungi og hrópaði: „Mér
fannst þessi andskotans djöfulsins
mynd vera útfríkuð og gargandi
snilld. Mig langar til að kynna fyrir
ykkur þennan helvítis Julien
Temple.“ Þá gekk ég á sviðið,“ segir
Temple og gerir sér upp hógværð.
„Ég hafði aldrei hitt hann áður.
Ég sá lítið fyrir sterkri sviðslýsingu
nema að það glitti í dvergvaxna fíg-
úra. Og hann var að hvísla ein-
hverju mér þegar ég gekk til hans.
Ég heyrði það illa fyrir glymjandi
lófaklappinu og spurði: „Hvað ertu
að segja? „Þá hvíslaði hann milli
samanbitinna tannanna: „Faðmaðu
mig, faðmaðu mig.“ Svo hljóp hann
til mín og ég tók hann í fangið. Og
allir áhorfendur héldu eflaust að við
hefðum þekkst í áratugi, urðu
klökkir og hugsuðu með sér: „En
hvað þeir era miklir vinir Temple
og Danny De Vito.“ Ég held að
þarna hafi ég fengið ómetanlega
innsýn í hvaða háttur er hafður á
þegar óskarsverðlaunin era af-
hent.“
Johnny Lydon [sem áður gekk
undir nafninu Johnny Rotten] var
lítt áberandi í fyrri heimildarmynd-
inni sem þú gerðir um Sex Pistols
árið 1980, Stðra rokksvindlinu.
Urðu sárindi milli ykkar eftir það?
„Já,“ svarar Temple.
Hvernig leystuð þið það? Tók það
kannski tvo áratugi?
„Já, þar sem við reyndum aldrei
að gera upp sakirnar," svarar
Temple kæruleysislega. „Þetta
angraði mig ekki neitt. Allir í hljóm-
sveitinni lentu upp á kant og end-
uðu eins og hráviði í Löngufjöra.
Öllum var orðið mjög í nöp hverjum
við annan. Ég man eftir því að hafa
verið við pissuskálina á nætur-
klúbbi á miðjum níunda áratugnum,
litið upp, séð Johnny Lydon í spegl-
inum og hugsað með mér: „Helvítis
bastarðurinn." En hann er ágætur.
Ég held að hann hafi aftur skipt um
skoðun á mér eftir að hann las um-