Alþýðublaðið - 25.08.1959, Blaðsíða 5

; . ;
■■

% V ‘ >. *ý''$é: - "-,

>*

/ . ;;■
ÍHMÉ

''■'."'■ ■■'•■' '•' ''•■'■ ": ■■.•■■;.• '';''•,.■, "-V
íf/, ííj#.;
■}///////
LUDERITS, S.V.-Afríku. —
Leurits stendur við Atlants-
hafið á strönd Vestur-Afríku
og í Atlantshafinu er mikið
vatn eins og kunnugt er. En
í. Luderits og nágrenni er
ferskt vatn sjaldgæfara en
hvítir hrafnar og gróður ná-
kvæmlega enginn. Ársur-
koman er aldrei meiri en
hálfur’ þumlungur og allt
neyzluvatn verður að vinna
úr hafinu.
Luderits er á útjaðri Nam-
ib-eyðimerkurinnar, og jafn-
vel í „rigningartímabilinu“
vex þar enginn gróður og
alla fæðu, mjólk og græn-
meti verður að flytja frá
Transval, 1800 kílómetra
vegalengd,
Á fyrstu árum aldarinnar
var Luderits miðstöð gim-
steinaiðnaðarins, en gim-
steinanámurnar í grenddinni
voru tæmdar fyrir 30 árum.
VIÐ erum staddir uppi á
Vaðlaheiði, og Fnjóskadalur-
inn blasir við, áin hlykkjast
eftir botni hans eins og
blár saumur á grænu
fati. Einu sinni botnaði
ég vísu með vetrarmynd af
veginum yfir. Vaðlaheiði, en
nú er surnar, og ferðin geng-
ur eins og í sögu. Vaglaskóg-
ur fellur mér ekki í geð frem-
ur en bræður hans, og húsa-
kosturinn þar minnir á eyði-
jörð frammi til dala. Þetta
ætti þó að vera tilvalinn gisti-
staður, og sízt myndi verra að
dansa. hér en í rándýru fé-
lagsheimili. En Fnjóskadalur-
inn tekur rnann þægilega í
faðm sér. Furðulegt, að odd-
borgarar Akureyrar skuli ekki
eiga hér marga og fallega
sumarbústaði, en hvað um
það, hver er ég að setla að
leggja slíkum og þvílíkum
heilræði? Og nú erum við
komnir í Ljósavatnsskarðið,
sem er eins konar vasaútgáfa
af Grafningnum, en vinaleg
sveit, ef ekki væri allt þetta
skógarkj arr, það fer landinu
illa eins og of mikill fatnaður
grönnum konum. Sigurður
Þórarinsson fræðir mig á því,
að eldstorka Bárðardals sé
næstlengsta hraun í heimi, og
hún er einhvers staðar í ná-
mundanum á hægri hönd. Ég
læt mér fátt um finnast, þó
að góður sé nauturinn að
kennslunni og fræðslan at-
hyglisverð. Lengsta hraun
veraldar er meðfram Þjórsá
á Suðurlandi, og þar er mitt
ríki. Svo fæ ég að vita, að
Hrifla sé þarna úti í mýrinni
eða hvað maður á að kalla
þetta norðlenzka landslag. í
austri blánar fyrir Mývatns-
fjöllunum, Vindhelgi, Búrfelli,
Bláfjalli Og Sellandafjalli.
Vindbelgur er einkennilegt
fjallsheiti, en varla trúi ég,
að Þingeyingur hafi skírt það
nema þá af tilviljunarkenndri
gamansemi. Skjálfandafljót
er naumast réttnefni, og ein-
hver annar skal vegsama Goða
foss en ég, hann minnir helzt
á væna gusu í bæjarlæk sunn-
an fjalla. Þetta er Fosshóll,
en við ökum framhjá Sigurði
Lúther að þessu sinni.
NÆST fer ég að skoða mig
um hjá Laugum, en hér er
lítið að sjá. Hins vegar er mér
minnisstætt, að Sigur-
jón Friðjónsson lifði og
starfaði á þessum slóð-
um. Hann var miklu betra
skáld en flestir samtíðarmenn
gerðu sér Ijóst, kvæði hans
ljóðræn og kliðmjúk, en lit-
rík um leið og heit af skapi
og tilfinningu þessa skeggj-
aða bónda. Þai' var symból-
isti, hvað sem Hannes Péturs-
son segir í þvermóðsku sinni.
Vandvirknislegustu ljóð Sig-
urjóns Friðjónssonar ættu
HELGI SÆNUNDSSON:
Vesfan og
ausfan
heima í snotru úrvali. Þau
mega ekki falla í gleymsku.
ÞETTA verður ekki ferða-
saga í venjulegum skilningi
heldur upptalning þess, sem
ég man helzt að leið-
arlokum. En Auðnir
minna mig á fátækan
mann, sem gerðist andlegur
leiðtogi Þingeyinga og kenndi
þeim að hugsa út í heim, þar
sem þeir bjuggu í lágum og
þröngum bæjum að gömlum
sið, þegar aðrir íslendingar
unnu moldarverk hörðum
höndum ár og eindaga. Bene-
dikt á Auð'num stofnaði til.
merkilegrar félagshreyfingar
og var svipmikill og persónu-
legur uppreisnarmaður gegn
smásálarskapnum og fásinn-
inu. Hann lét ekki baslið
smækka sig og þorði að vera
heimsborgari norður í Þing-
eyjarsýslum áratugum áður
en Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga færði út kvíarnar
undir forustu Vilhjálms Þór.
En auðvitað þegi ég yfir
þessu við Sigurð Þórarinsson.
Honum skal ekki verða það
að gamanmáli, að ég sé far-
inn að tala eins og Framsókn-
armaður!
MIKIÐ er búið að dásama
Laxá, og satt er það, fallega
rennur sú elfur um landið.
Ehún á víðinum og hólm
unum skáldlegt yfir-
bragð sitt að þakka, og
hraunið fellir hana í ógleym-
anlega umgerð. Ég áræði ekki
að nefna Sogið til samanburð-
ar, en spyr, hver'sé munur-
inn á vatnsmagni þess og Lax-
ár. Þar hefur Suðurland meira
en helmingi betur, en vita-
skuld set ég hvorki ást mína
né traust á fallhæð og orku,
Laxá er yndisleg, Þingeying-
ar hafa ekki ofmetið fegurð
hennar í ljóðum sínum og þó
stundum kveðið fast að orði.
Svipað er að segja um Mý-
vatn. Það heilsaði okkur vind-
gárað þennan fagra sumardag,
en mikið þykir mér vænt um,
að Þingvallavatn skuli vera
helmingi stærra.
Ég reika 'aftur í huganum
að Grafningnum. Helzt getur
hann keppt við Mývatnssveit-
ina af byggðum mínum á Suð-
urlandi.
HVER einn bær á sína sögu.
Framundan er Arnarvatn, býli
Sigurðar Jónssonar og Jóns
Þorsteinssonar. Þing-
eyingar mega vera
stoltir af þjóðsöng sín-
um, sem Sigurður á Amar-
vatni lagði af mörkum forð-
um daga. Ég veit ekki aðra
stælingu betri á Dalvísum.
Jónasár, nema þjóðsöng Vest-
mannaeyinga eftir Sigurbjörn
Sveinsson: Yndislega eyjan
mín. En snilldarlega blessaði
Sigurður þessa sveit sína.
Jón Þorsteinsson var víst
aldrei leiddur til sætis hjá
stórskáldum Þingeyinga, en
góðar eru vísurnar hans. Þess-
ari gleymi ég aldrei:
Vorið dregur eitthvað út
undan frosnum bakka,
hefur geymt þar grænan kút.
Gef mér nú að smakka.
LEIÐIN liggur framhjá
Helluvaði og Arnarvatni, og
þá munu Gautlönd skammt
undan. En mér er
Litlaströnd hugstæðust
af öllum bæjum á þess-
um slóðum. Þorgils gjallandi
var einn af ævintýramönnum
íslenzkrar alþýðumenningar.
Kannski er Heimþrá eina full-
komna listaverkið, sem eftir
hann liggur, en allur skáld-
skapur þessa norðlenzka smá-
bónda var fagur óður um átt-
hagana og eggjandi hvöt til
samtíðar og framtíðar að una
ekki ranglætinu, en hjálpa
olnbogabörnum jarðarinnar
og rækta líf og gróður. Grein-
arnar hans í Bjarka Þorsteins
Erlingssonar vitja mín í hlýrri
og sterkri endurminningu.
Guð gæfi, að blaðamennirnir
okkar nú á dögum skrifuðu
eitthvað í líkingu við Þorgiis
gjallanda!
Og svo minnist ég þjóðsög-
unnar um kvöldið, þegar Þor-
gils gjallandi dó. Skáldið seg-
ir, að þá hafi náttúran tárfellt
og þagnað. En Þorgils gjall-
andi er ekki dáinn á sama hátt
og danski selstöðukaupmaður-
inn á Húsavík eða nízki stór-
bóndinn vestur í Akrahreppi.
Hann situr á þingi með Sig-
urði Breiðfjörð og Bólu-Hjálrn
ari. Mér er ekki grunlaust um,
að vinátta hafi tekizt með
þeim og Jónasi Hallgrímssyni.
FRÁ Reykjahlíð ökum við
upp á öræfin og ræðum urn
landsins gagn og nauðsynjar
þangað til Jökulsá ligg-
ur fyrir fótum okkar,
grett og skítug byltist
hún fram, ljótari en nafna
hennar á Sólheimasanöi,
Blöndu nefni ég ekki af til-
litssemi við Guðmund Frí-
mann. En landið handan fljóts-
ins er engan veginn sú eyði-
mörk, sem ætla mætti. Sauð-
kindin er talin heimsk, en hún
hefur vit á að láta sér líða vel
á þessum víðlendu flesjum,
þar sem grasrótin er meiri og
betri en augað grunar í fljótu
bragði. Grímsstaðir á Fjöllum
eru víst síðasta mannabyggð
í Þingeyjarsýslum. Svo langt
teygjast sveitirnar, sem Gísli
Guðmundsson hefur verið
fulltrúi fyrir á alþingi. 8'vip-
mót Grímsstaða verður sama
og áður eftir kjördæmabreyt-
inguna, en hér mun þörf á
liðveizlu samfélagsins. For-
sjónin vill áreiðanlega, að hér
sé þorp, svo að fólkið uni þess-
um mannabústað, sem stend-
ur einangraður og afskekktur
á krossgötum tveggja lands-
f jórðunga. Sigurður Þórarins-
son rifjar upp kvæði Haildórs
Kiljans Laxness. Hann er
sýnu úthaldsbetri en ég í
ræktarseminni við íslenzkartf
skáldskap. _
Vegir á íslandi munu greiS-
færastir í auðn og öræfum.
Bæjarleiðin frá Grímsstöðum
Helgi Sæmundsson — 4
að Möðrudal er drjúgur spöl-
ur, en akbrautin minnir á
hvolsvöll eða hlemmiskeið.
Og loksins sjáum við síðasta
áfangastað dagleiðarinnar.
Við erum komnir að Möðru-
dal á Fjöllum.
JÓN í Möðrudal er lands-
(Framhald á 10. síðu.)
Alþýðublaðið — 25. ágúst 1959 Jg,