Alþýðublaðið - 27.10.1959, Blaðsíða 10

Sjötugur í dag
Páll Árnason á
í DAG ei" Páll Árnason bóndi
á Litlu Reykjum í Flóa sjö-
tugur. Um leið og ég óska hon-
um til hamingju á afmælis-
daginn, vil ég að nokkru minn
ast hans hér í blaðinu, þó það
verði að öllum búningi langt-
um fátæklegra en honum er
samboðið.
Páll á Reykjum, eins og
hann er nefndur af sveitung-
um og sýslungum, er í tölu
þeirra bænda í árneskum
byggðum í dag, sem verður
lengi minnzt af komandi kyn-
slóðum og ber margt til þess
og verður Páls minnzt sökum
dugnaðar hans og framúrskar-
andí greiðasemi við nágranna
og samferðamenn.
Páll er fæddur að Hurðar-
baki 27. október 1889. Hann
ólst upp í hópi margra syst-
kina, sem öll hafa gert garð-
inn frægan af dugnaði og at-
orku, og mun vart til sá Sunn-
lendingur, sem ekki kannast
við þau systkini. Páll varð
snemma atorkumaður og sótti
til fanga jafnt til sveita og
sjávar. Hann var lengi sjórnað
ur, fyrst á skútum og síðar
lengi á togurum. Og lengi eft-
ir að hann varð bóndi, fór
hann til sjós á vetrum. Var
hann ágætur sjómaður og góð-
•ur félagi. Ég hef heyrt gamla
félaga hans minnast glað-
værðar hans og félagslyndis,
en það erp einkenni hans, sem
öllum eru og verða minnis-
stæð, sem kynnast honum. —
Enda finnst öllum gott að ver.a
með Páli, hvort heldur er við
starf eða í leik.
Páll byrjaði búskap árið
Í918 í Svarfhóli og bjó þar
eitt ár. Hann var síðasti bónd-
inn þar. En vorið eftir byggði
Stefán bóndi Eiríksson á Litlu
Reykjum honum hluta af jörð
sinni. Hafði hann fengið til-
boð frá um tuttugu mönnum,
sem vildu fá að komast að
Reykjum, og voru það allt
efnilegir menn. En Stefán
valdi Pál úr hópnum. Ég efast
ekki um, ao nann hefur gert
val sitt af mjög athuguðu máli
og hann varð ábyggilega ekki
fyrir vonbrigðum með ungu
hjónin, sem hann byggði jörð
sína, því að þau reyndust
gömlu hjónunum á Revkjum
í alla staði sem bezt. Síðan
keypti Páll jörðina af Stefáni
og býr þar enn áasmt Þórarni
syni sínum.
Páll á Reykjum hefur kom-
ið mjög við sögu ýmissa mála
r héraði sínu á langri lífsleið.
Til hans hefur gjarnan verið
leitað, þegar bændur hafa
þurft á að halda dugnaðar- og
kjarkmanni til stórræða. T. d.
fór hann mörg vor inn á af-
rétt til þess að gera við af-
réttargirðingu Flóamanna. —
Var það oft á tíðum erfitt verk
og lenti Páll oft í ævintýrum
við þau störf. Einnig var hann
mikill og góður fjallamaður
og stundum f jallakóngur í for-
föllum Magnúsar bróður síns.
í mörg ár fór Páll í eftirleit á
Flóamannaafrétt. En sú leit
var erfiðust allra fjallaleita
og ekki valdir til hennar
nema hraustustu og dugmestu
menn. Reynir mjög á karl-
mennsku og kjark leitar-
manna og ekki sízt foringjans,
en það hlutverk hafði Páll á
hendi. Páll lenti í mörgum
ævintýrum í fjallaferðum og
hefur hann sagt að nokkru frá
því í bókinni Göngur og réttir.
Stefán á Reykjum var þjóð-
hagasmiður, bæði á tré og
já-rn. Nyrzt í bæjarröðinni á
Reykjum var smiðja, þegar ég
var að alast upp. Hún var í
fornum stíl. Þar smíðuðu þeir
Stefán og Páll margt fyrir
sveitunga sína. Þeir voru báð-
ir afbragðs smiðir á hestajárn.
Ég hef engan vitað né séð, sem
er jafnfljótur og Páll að járna
hesta. Á stundum, þegar ná-
grannarnir komu með hest til
Páls til Þess að láta hann
járna, smíðaði hann fyrst skeif
urnar og járnaði síðan, þó
hitt væri tíðara, að búið væri
að panta þær áður. Páll var
sérstaklega laginn að járna
ótemjur og hrekkjótta hesta.
Var' það hvorttveggja í senn,
að hann var fljótur við járn-
ingarnar og hitt að hann var
mjög laginn.
Ég held, að Páll á Reykjum
geti smíðað flest, sem hann
vill og hin frumstæðu tæki
'hans leyfa. Ég man einu sinni,
að bílstjóri var staddur
skammt frá Reykjum, hafði
það óhapp viljað til, að hann
týndi sveifinni, sem bílnum
var snúið í gang með. Kom
hann því bílnum ekki í gang,
þegar hann ætlaði að fara af
stað. Datt þá einhverjum í
hug að leita til Páls og freista
— hvort hann gæti ekki smíð-
að sveif, og tókst það svo vel,
að bílstjórinn kom bílnum í
gang.
Páll á Reykjum er alveg sér
stakur greiðamaður og hjálp-
samur til hvers sem var. Hann
getur ábyggilega ekki synjað
neinum um það sem hann hef-
ur. Og gestrisni á Reykjum er
svo mikil, að á fáum bæjum
veit ég hana meiri. Eftir að
vegur kom upp í Reykjahverfi
og mjólk af næstu bæjum var
flutt að Reykjum, fannst Páli
það hrein móðgun, ef þeir sem
fluttu mjólkina kæmu ekki
heim og drykkju kaffi.
Ég hef þekkt Pál frá því ég
man fyrst eftir mér. Ég hef
alltaf haft af honum sömu
góðu kynnin, jafnt sem barn
og fullorðinn. Ég man, þegar
við systkinin vorum við leik,
að þegar Pál bar að garði var
hann fús til þess að leiðbeina
okkur og söng, spil'aði við
okkur og tefldi. Og alltaf var
hann sami félaginn, jafn létt-
ur í lund og sannur í leik og
gleði. Með slíkum manni er
gott að vera.
Páll er kvæntur Vilborgu
Þórarinsdóttur Öfjörð, hinni
ágætustu konu. Eiga þau sex
börn öll 'hin efnilegustu. Ég
vil að lokum óska Páli og
Bréf:
UPPSPRETTU LINDI
í BLÁÐINU Þjóðviljinn birt-
ist 1. okt. smágrein um útlent
heimspekirit nýútkomið, og
er greinin eftir mann, sem
kallar sig ,,alter ego“, — ann-
að sjálf en hans eigið. Fæst
rit þetta, eftir því sem segir
í greininni, við hina fyrstu
grísku heimspekinga, Miletos-
menn, sem ásamt nokkrum
öðrum Grikkjum þeirra tíma
(600—400 f. Kr.) hafa af sum-
um verið taldir hinir vitrustu
menn, sem uppi hafa verið, og
frumhöfundar vísindalegrar
hugsunar. Greinarhöfundur
tilfærir meðal annars þessi
orð bókarinnar: „Mikilfeng-
leiki heimspekinganna í Mile-
tos er fólginn í því, að þeir
settu fram í nýju formi, óháðu
og hlutlægu, þau grundvallar-
sannindi, sem þröngvazt höfðu
inn í vitund frumstæðra
manna, en höfðu áður verið
sett fram í hlutbundnu og
huglægu formi þjóðsögunnar.“
Ég býst við, að margir, sem
þetta lesa, styrkist við það í
þeirri trú, að heimspeki sé
eitthvað mjög óaðgengilegt og
torskilið. En þó held ég, að
það sé misskilningur. Demo-
kritos og Leukippos, sem uppi
voru á 5. öld f. Kr., settu fyrst-
ir fram frumeindakenninguna,
atómkenninguna, sem hverju
barni er auðskilin. Demokrit-
os sagði, að allir hlutir væru
gerðir af atómum, frumeind-
um, og að geijnur sá, sem þau
hýsir, sé óendanlegur, — og
að annað sé ekki til. Eða ná-
kvæmar tiltekið: frumeind-
irnar eru það sem er, en hinn
tómi geimur eða rúmið það,
F ORSETI neðri málstofu
brezka þingsins var kjörinn
s. 1. þriðjudag eftir harðar
deilur flokkanna. Hugh Gait-
skell foringi Verkamanna-
flokksins sagði, að forsetann
ætti ekki að kjósa eftir póli-
tískum línum ('Verkamanna-
flokksþingmaður hefur aldrei
verið forseti neðri málstof-
unnar), og íhaldsmenn kváð-
ust geta fallizt á að sir Frank
Soskice, fyrrverandi ríkissak-
sóknari, yrði kjörinn en hann
gaf ekki kost á sér. Þá buðu
íhaldsmenn fram sir Harry
Hylton-Foster og var hann
kjörinn gegn mótmælum þing
manna Verkamannaflokks-
ins.
Hinn nýji forseti málstof-
unnar, sir Harry Hylton-Fos-
ter, mótmælti kjörinu mjög
harðlega og varð að draga
hann með valdi í hið virðu-
fjölskyldu hans til hamingju á
þessum tímamótum og jafn-
framt þakka löng og góð kynni
og vona að gæfa og gengi fylgi
honum og fjölskyldu hans um
alla daga.
Jón Gíslason,
sem ekki er. Þetta er kenning
Demokritosar:
„Allt, sem til er, er á sí-
felldri hreyfingu. Til eru ó-
endanlega margir heimar
(hnettir) og eru þeir misjafn-
ir að stærð. í sumum er sól
og tungl (sjáanlegt), í mörg-
um heimum erú þau stærri
en sólin og tunglið hjá oss,
og sums staðar eru þau fleiri
en hér. Mislangt er milli heim-
anna, á sumum svæðum í
geimnum eru fleiri heimar en
á öðrum svæðum. Sumir heim
ar eru að vaxa, aðrir standa
í stað, enn aðrir eru að
minnka. Sums staðar eru þeir
að verða til, annars staðar að
leysast upp. Endalok þeirra
verða með þeim hætti, að þeir
rekast á. — Til eru heimar,
sem snauðir eru að dýralífi
og plöntulífi og algerlega
vatnslausir.“
Ekki get ég annað sagt en
að þessi senn 2500 ára gömlu
orð séu ólíkt auðskildari en
hin nýsögðu orð Englendings-
ins heimspekilærða, en einnig
stórum meira undrunarefni.
Hvernig stendur á því, að
Demokritos, sem uppi var
löngu áður en vitað var, að
fastastjörnurnar eru sólir, og
áður en nokkúr sjónauki var
til, skyldi hafa það rétt, að
á sumum hnöttum má sjá
fleiri en eina sól og fleiri en
eitt tungl? Hvernig stendur á
því, að hann veit, að til eru
vatnslausir hnettir og snauð-
ir að lífi, auk hinna mörgu,
sem lífið þróast á? Hvernig
stendur á því, að Demokritos
talar um þessa hluti, sem svo
lega sæti. Englendingar eru
fastheldnir við fornar venjur
og samkvæmt gamalli hefð
neitar hinn nýkjörni forseti
að taka við embættinu og
draga þingmenn hann í sætið.
Þessi formlegu mótmæli stafa
frá því, að á tímabilinu frá
14.—17. aldar höfðu þingfor-
setar oft góða og gilda ástæðu
til þess að sækjast ekki eftir
embættinu. Á árunum 1376—-
1504 voru nefnilega sex for-
setar neðri málstofunnar háls
höggnir og margir þeirra létu
lífið á dularfullan máta. Þing-
ið hefndi þessara aðgerða kon
ungsvaldsins árið 164.9 er það
lét hálshöggva Karl I.
Einn frægasti atburður í
sögu enska þingsins gerðist
á árinu 1642 er Karl I. gekk
inn 1 þingsalinn með hóp her-
manna og heimtaði að fá fram
selda fimm menn, meðal
þeirra John Pym. Hann hróp-
aði nafn Pyms, en fékk ekk-
ert svar og sneri hann sér þá
að forseta málstofunnar, og
spurði hvort Pym væri í saln-
um. Svar forsetans er talið
hafa valdið aldahvörfum í
sögu brezka þingsins: „Ég hef
engin, augu til að sjá með,
eng'a túngu til að taía með
nema neðri málstofan, sem ég
þjóna,: gefi mér skipun um að
sjá og heyra. Ég get þess
vegna ekki svarað þessari
spurningu“.
ótrúlegt virðist, að hann
skyldi hafa nokkra hugmynd
um, eins og sá, sem séð hefur
og skynjað, enda hefði með
ályktunum einum ekki verið
hægt að komast svo langt,
jafnvel þótt ályktunargrund-
völlurinn væri góður. Þessu
hygg ég, að hinn lærði Eng-
lendingur hafi engin svör við.
En ég hygg, að sumir íslend-
ingar viti betur. Ég hygg, að
meðal íslendinga séu þeir til,
sem kunna að gera sér ljósa
grein fyrir þessari „upp-
sprettulind Demokritosar“,
sem hinir gáfuðustu meðal
málsvara trúarbragðanna hafa
furðað sig svo mjög á. Ég
hygg, að á íslandi hafi komið
fram merkilegri heimspeki en
í nokkru öðru landi, þekking,
sem sættir trú og vísindi og
gerir ljóst, að lifað er eftir
dauðann á öðrum stjörnum,
þekking, sem mun vísa mann-
kyninu og hverjum einstökum
leið til framfara, þegar allt
annað hefur brugðizt.
Þorsteinn Guðjónsson.
Kafbátar
Framhald af 12. síðu.
Stundum kemur það fyrir
að farþegar taka sér far með
kafbátum stutta leið. Það
gerðist í Norður-Atlantshafi
fyrir skömmu, að er skipstjóri
kafbátsins kom upp í stjórn-
pallinn einn daginn, að selur
lá í makindum á dekkinu og
horfði forvitnisaugum á
manninn.
é’ Féiagslíf
VALUR
Aðalfundur knattspyrnufé-
lagsins Vals verður haldinn
miðvikudaginn 4. nóv. næstk.
kl. 8,30 e. h. í Félagsheimil-
inu að Hlíðarenda. 'Venjuleg
aðalfundarstörf. Lagabreyt-
ingar. — Stjórnin.
Húselgendur.
önnumst allskonár ir&tas-
og hitalagnlr.
HITALAGNI* hJL
Símar 33712 — 35444.
5.
SKIÞA.mtítRB KIMSINS
___usganáfli
Baldur
fer til Sands, Gilsfjarðar og
Hvammsfjarðarhafna á mið-
vikudag. Vörumóttaka árdegis
sama dag.
austur um land til Bakka-
fjarðar hinn 31, þ. m.
Tekið á móti flutningi til
Hornafjarðar
Djúpavogs
Breiðdalsvíkur
Stöðvarfjárðar
Fáskr úðsf j arðar
Borgarfjarðar
Vopnafjarðar
og Bakkafjarðar
á morgun.
Farseðlar seldir á föstudag
10 27. okt. 1959 — Alþýðublaðið