Ný félagsrit - 01.01.1869, Síða 174
174
Um fjárhagsmálið.
þaS sem Íslendíngar liafa misst í vi& þa&, a& þá hefir
áður vantað verzlunarfrelsi, ver&a þeir a& bæta upp me&
því, að nota þa& frelsi, sem þeir nú hafa fengið, á réttan
hátt, og ef þa& er þeim únóg, verða þeir a& reyna a&
láta rýmka um þa&. Hafi tekjur hins opinbera rýrnað
vi& það, að nokku& af konúngs og kirkna jör&um hefir
veri& selt, þá eru þa& Islendíngar sem keypt hafa, e&a
a& nokkru leyti fengi& þa& a& gjöf, því menn hafa veri&
a& klifast á, a& selt hafi veri& fyrir gjafvirði. það er
þannig laridsmönnum í hag, a& eignir þessar eru or&nar
sjálfseignir, og komnar úr dauðri hönd í hendur lifendra,
og menn ver&a að bæta upp rýrnun á landstekjunum me&
því, a& nota skynsamlega hin frjálsu umráð, sem menn
hafa fengið yfir jör&unum, me& því a& auka skattana. Á
hinn bóginn er þa& vitaskuld, a& þa& sem enn er óselt af
þjó&jör&unum og þa& sem eptir stendur af andvir&i hinna
seldu jar&a, og hinir sérstöku íslenzku sjó&ir, er íslands
eign. Eptir skýrslum dómsmálastjórnarinnar eru sjó&ir
þessir — auk 6,700 dala, sem leiga gengur af til upp-
bótar á .jiokkrum fátækum brau&um, og 31,000 dala, sem
er ætlað til uppheldis fátækum börnum: — styrktarsjó&ur
sá, sem eptir konúngs úrskur&i 25. júlí 1844 var talinn
28,165 rd. 24 sk., og sem nú er eptir af 14,200 rd.,
eptir a& af honum hefir verið tekife til ymsra þarfa, og
hinn svokalla&i læknasjóður, sem á fjórar af hinum gömlu
konúngsjör&um og 56,067 rd. 7 sk. í peníngum; og er
þessu fé ásamt nokkrum tekjum, sem þar til heyra, varið
til læknaskipunarinnar. þessir sjóðir, þjó&eignir og þa&,
sem ekki er inn komife fyrir hinar seldu jar&ir, er án efa
eign íslands. En þegar skipta á, þá ver&ur í þessu sem
öðru a& eins farið éptir því ástandi sem nú er, og þó
þa& geti verið fró&legt a& rannsaka, hvernig a& hefir verið
farið á&ur, þá ver&a þó engar réttarkröfur á því bygg&ar.
þar á móti geta rannsóknir þessar sýnt, a& misferli á
stjórn fyrri tímanna hefir komið har&ara ni&ur á íslandi