Fréttablaðið - 02.11.2001, Blaðsíða 10

10
FRÉTTABLAÐIÐ
2. nóvemer 2001 FÖSTUDACUR
FRE T Í ABLAÐIÐ
Útgáfufélag: Fréttablaðið ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjóri: Einar Karl Haraldsson
Fréttastjóri: Pétur Gunnarsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Þverholti 9, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Simbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.ís
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Fréttablaðíð ehf.
Plötugerð: ÍP-prentþjónustan ehf.
Prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Fréttaþjónusta á Netinu: Vísir.is
Fréttablaðinu er dreift ókeypis til allra heimila á höf-
uðborgarsvæðinu. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins (stafrænu formi og (gagnabönkum
án endurgjalds.
| BRÉF TIL BLAÐSINS |
ANTHONY NELESSEN
Unnið með hjálp skýringarmynda að
skipulagi í samræmi við það sem fólk ósk-
ar sér og sínum.
Borgin stœkki
innávið
Hilmar Pór Björnsson skrifar:
skipulac Ný umræða um skipu-
lagsmál hófst í tengslum við kosn-
ingarnar um Reykjavíkurflugvöll
og náði held ég málefnalegu há-
marki með fyrirlestri bandaríska
skipulagsfræðingsins Anthony
Nelessen í síðasta mánuði.
Nelessen sagði meðal annars
að í hvert sinn sem fjölgar í bíla-
flota landsmanna um eina einka-
bifreið þarf að útvega um 7 ný bif-
reiðastæði. Hvert skipti sem einni
akrein er bætt við stofnbraut
eykst umferðarþunginn. í hvert
sinn sem byggð eru mislæg gatna-
mót aukast líkur á að byggðin
dreifist og að fjarlægð til þjónust-
unnar verði meiri. Þegar fjar-
lægðin eykst þarf að fjölga bif-
reiðunum. Ekki er hægt að gegna
erindum í borginni nema með
hjálp einkabifreiðar. Einkabif-
reiðin er forsenda fyrir búsetu í
borginni. Borgin er skipulögð
þannig að almenningsvagnakerfið
á erfitt uppdráttar og getur ekki
staðið undir sér. Þetta eru allt af-
leiðingar ákvarðana sem teknar
eru í borgarskipulagi. Allir eiga
að eiga bíl, einn bíl, og það ætti
helst að vera jeppi til þess að geta
ekið til fjalla í frítímanum, en
einkabíll ætti ekki að vera nauð-
synlegur til þess að sinna erindum
innan borgarinnar. Kostur við að
búa í borg er að þá á allt að vera
„við hendina". Því var haldið fram
að borgin ætti að stækka inn á við
í stað þess að þenjast út upp um
allar sveitir. Skipulagshugmyndir
þær sem unnið hefur verið eftir
eru ekki skynsamlegar. Við á ís-
landi erum að gera hluti sem
Bandaríkjamenn eru búnir að sjá
að eru skipulagsleg mistök. Skipu-
lagið er ekki í samræmi við þá
þekkingu um skipulagsmál sem er
fyrir hendi. Og síðast en ekki síst
eru hugmyndir þær sem unnið er
eftir ekki þær sem fólk, óskar sér
og sínum, sé það spurt meðvitað
með hjálp skýringamynda í þrí-
vídd.
Þetta voru ekki nein smáskila-
boð sem bandaríski prófessorinn
sendi okkur, sem sóttu fyrirlestur
hans. ■
Glópaglaðir í góðœri en klárir í kreppu
Iupphafi ráðstefnu Viðskipta- og
hagfræðideildar Háskóla ís-
lands, sem haldin var á Grand
Hotel í fyrradag, rifjaði deildar-
forsetinn Ágúst Einarsson það
...♦ upp, að á Kristpín-
„Þávarðtil armessu sex dög-
hugtakið um áður árið 1415,
glópagleði." hefði Hinrik
fimmti flutt her-
hvöt sína fyrir orrustuna við
Asinkurt. „Öldungar gleyma;
gleymist allt um síð; og þó man
hann, og það með nokkrum vöxt-
um, sín afrek daginn þann,“ eins
og segir í þýðingu Helga Hálfdan-
arsonar á leikriti Shakespeares.
Stjórnendur íslenskra fyrir-
tækja voru allir miklir snillingar
á öldufaldi góðærisins 1998 - 2000.
Nú er líklegt að þeir vilji frekar
gleyma afrekum sínum þessi ár,
enda eru fallin á þau nokkrir
refsivextir. Tryggvi Þór Her-
bertsson prófessor sagði að á
þessum árum hefði orðið til í hag-
fræðideildinni hugtakið „glópa-
gleði“ um andrúmið í atvinnulíf-
inu og á verðbréfamörkuðunum.
Nýbakaður doktor í vinnumarkaði
á umbrotatímum, Árelía Guð-
mundsdóttir, lektor við Háskólann
í Reykjavík, hélt því fram í máli
sínu að stjórnendur á íslandi
væru klárari í kreppu en í góðæri.
Óðaverðbólgan á íslandi eftir
síðari heimsstyrjöld útilokaði fag-
mennsku við stjórnun. Það var
fyrst með þjóðarsáttinni, stöðug-
leikanum, EES og ró á vinnumark-
Máljnaaaa.
Einar Karl Haraldsson
hlýddi á prófessora og doktora
aðnum í upphafi síðasta áratugar,
sem hægt var að koma við fag-
legri stjórnun, áætlanagerð og leit
að leiðum til þess að nýta vinnuafl
og framleiðslutæki á hagkvæm-
asta hátt. Svo brá þó við að þegar
góðærið komst í topp hættu fyrir-
tækin að auka framleiðni sína og
þjónustustig þeirra datt niður.
Stjórnendur fyrirtækja sofnuðu á
verðinum og héldu að velgengnin
stafað af snilli þeirra en ekki af
hagstæðum skilyrðum. Glópa-
gleðin greip um sig - jafnvel á
bestu bæjum - og það gleymdist
að spyrja hvað starfsfólkið hefði
fyrir stafni. Nú eru stjórnendur
vaknaðir til kreppunnar og vænt-
anlega farnir að bretta upp erm-
arnir, enda klárir í kreppu. ■
Við töpum hlutdeild í
alþjóð aviðskiptum
Alþjóðavæðingin skemmra á veg komin en menn halda. Hlufall útflutnings af þjóðarframleiðslu
hefur farið lækkandi segir Ingjaldur Hannibalsson. Ekki hægt að fara langt með fulla vasa af ís-
lenskum krónum.
alþjóðavæðinc íslendingar hafa
verið að tapa markaðshlutdeild í
alþjóðaviðskiptum á síðustu ára-
tugum. Þetta kom fram í erindi
Ingjalds Hannibalssonar prófess-
ors á ráðstefnu Viðskipta- og hag-
fræðideildar sem haldin var á
í vikunni. Alþjóða-
væðing íslensks
viðskiptalífs er því
komin mun skemur
en menn gera sér
almennt grein fyrir.
Þannig er hlut-
fall útflutnings
vöru- og þjónustu
af vergri þjóðar-
Grand Hotel
—♦—
„Heimsvið-
skiptin jukust
um 60% en
útflutningur
frá íslandi að-
eins um 33%."
—♦—
framleiðslu um 35% á íslandi og
hefur farið heldur lækkandi yfir
langt tímabil. Til samanburðar má
geta þess að þetta hlutfall er 93%
á írlandi, sem vakið hefur athygli
fyrir mikla útflutnings- og vel-
sældarsókn eftir inngönguna í
ESB, og yfir 100% í Singapore og
Hong Kong.
Á árunum 1990 til 1999 jókst
heimsframleiðslan um 20% en
verg landsframleiðsla á íslandi
hækkaði meira,
eða um 23%. Á
sama tíma jukust
heimsviðskiptin
um 60% en út-
flutningur frá ís-
landi aðeins um
33%. Það þýðir að
við höfum verið
að tapa markaðs-
hlutdeild í al-
þjóðaviðskiptum.
Þegar litið er
til þjónustuút-
flutnings sérstak-
lega er hið sama upp á teningnum.
Þjónustuútflutningur er um þriðj-
ungur af gjaldeyristekjum íslend-
inga en hann er til samanburðar
um 50% í Danmörku. Þetta þýðir
INCJALDUR
HANNIBALS-
SON
Beinar fjárfesting-
ar útlendinga á
Islandi eru tiltölu-
lega litlar.
ÚTFLUTNINGUR
Útflutningur Islendinga byggist enn að miklu leyti á auðlindunum
að útflutningur okkar er enn fyrst
og fremst byggður á okkar nátt-
úruauðlindum, en það er ekki ein-
kenni háþróaðra og alþjóða-
væddra hagkerfa.
Fram á miðjan síðasta áratug
voru hömlur á fjárfestingum er-
lendis, en með frjálsara viðskipta-
kerfi jukust fjárfestingar íslend-
inga erlendis verulega. Þær voru
hins vegar að verulegu leyti fjár-
magnaðar með erlendum lánum.
Beinar fjárfestingar útlendinga á
íslandi eru tiltölulega litlar, því
þegar þær eru skoðaðar ofaní
kjölinn kemur í ljós að þær eiga
rætur sínar að verulegu leyti í
eignarhaldsfélögum sem fslend-
ingar hafa stofnað erlendis.
Ingjaldur Hannibalsson telur
ekki miklar líkur á að alþjóðavæð-
ing og hlutur íslands í heimsversl-
un aukist mikið meðan aðild að
Evrópusambandinu og Evrunni
fáist ekki einu sinni rædd. Ekki
þyrfti annað en hugleiða það hve
íslenskur ferðamaður sem stadd-
ur er erlendis kæmist langt með
fulla vasa af íslenskum krónum,
til þess að átta sig á gagnsleysi
gjaldmiðilsins.
Niðurstaða Ingjalds var sú að
íslendingar, sem að sjálfsögðu
gerðu margt vel, ættu að hætta að
ofmetnast af ímynduðu ágæti og
byrja að alþjóðavæðast. í pall-
borðsumræðum á ráðstefnunni
sagði Baldur Þórhallsson rektor
að við værum þátttakendur í Evr-
ópusamstarfinu gegnum EES og
Schengen, yfir 70% af lögum og
reglum Eyrópusambandsins,
tækju gildi á íslandi, en samt sem
áður nýttu íslendingar ekki þau
tækifæri sem byðust í samstarf-
inu. Því til sönnunar nefndi hann
að í vikunni hefði runnið út um-
sóknarfrestur til þess að sækja
um styrki til uppbyggingar fjar-
náms, sem mjög væri í tísku á ís-
landi, en þótt milljónatugir væru í
boði frá Evrópusambandinu, hefði
aðeins borist ein umsókn.
cinarkarl@frettabladid.is
ORÐRÉTT
Ein stærsta pólitíska ákvörðun sögunnar
EVRAN „Hver eru helstu rök með
og á móti upptöku evru, ekki síst
ef evrusvæðið stækkar? Hinn
efnahagslegi ávinningur íslands
af upptöku evru yrði væntanlega
fyrst og fremst tvíþættur. í fyrsta
lagi líkur á lægri vaxtamun gagn-
vart útlöndum þar sem með aðild
að myntbandalaginu hyrfi vaxta-
munur sem tengist gengisáhættu.
í öðru lagi lægri viðskiptakostn-
aður í viðskiptum við aðila á evru-
svæðinu.
Hvaða rök mæla á móti upp-
töku evru? Aðildarríki mynt-
bandalagsins hafa ekki lengur
peningalegt sjálfstæði til að mæta
sérstökum efnahagslegum áföll-
um eða ávinningi, heldur mótar
einn Seðlabanki, Seðlabanki Evr-
ópu, og framfylgir peningastefnu
bandalagsins. Á móti ávinningi ís-
lands af myntbandalagsaðild
vegna lægri viðskiptakostnaðar
og vaxtamunar verður að meta
efnahagslegar afleiðingar þess að
ekki yrði lengur mögulegt að laga
hagkerfið með tiltölulega skjótum
hætti að ytri áföllum...“
..“Ef einhvers konar tenging
við evruna á eftir að þykja æski-
leg þarf að skoða hvort tenging í
einhverju formi sem ekki felur í
sér fulla aðild að myntbandalag-
inu er möguleg eða nægjanleg,
hvort heldur þar um ræðir ein-
hliða eða tvíhliða tengingu við
evru, myntráð eða notkun evru
sem lögeyris. Ef svo reynist ekki
mun valið standa á milli þess að
leita eftir aðild að Evrópusam-
bandinu til þess að geta síðan
gerst aðili að myntbandalaginu og
hins að standa áfram utan þess
með þeim kostum og göllum sem
því væru samfara. Val á milli
þessara tveggja kosta gæti þá orð-
ið einhver stærsta pólitíska
ákvörðun íslandssögunnar."
Úr vefriti fjármálaráðuneytisins,
fjr.is, 1. nóv. 2001
EVRAN UM ÁRAMÓT
12 af 15 aðildarríkjum Evrópusambandsins
taka upp evruseðla og evrumynt 1. janúar
2002