Heimskringla - 30.07.1947, Qupperneq 4

4. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 30. JÚLl 1947
soocoooooðoooeðooosooooocioeðeeeccccocr
Heimskringia
fStofnwO ÍSM)
Kemui út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
SQCcoðOosecðeoecccoeoooðoecooeoeoðcocod
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 30. JÚLl 1947
IslendÍDgadagurinn á Gimli
Islendingadagur Winnipeg íslendinga verður haldinn 4.
ágúst í Gimli Park, eins og mörg síðari árin.
Dagurnin verður með sama hætti og áður, en er þó ávalt nýr
að því leyti, að þar skemta nýir menn ár hvert, nýir ræðumenn
og ný sbáld eða önnur en næstu árin áður, ný fjallkona, nýr for-
seti og yfirleitt alt sem áhorfendum gefst að heyra og sjá. En
snið dagsins er auðvitað hið sama, enda er þessi hátíð sem nú fer í
hönd hin fimtugasta og áttunda. Það var 2. ágúst 1890, sem Win-
nipegbúar héldu sinn fyrsta Islendingadag. Það sem um þann
dag var sagt, á við flesta Islendingadaga, er síðan hafa verið
haldnir. En um þennan dag segir okkar sögufróði maður Þor-
steinn Þ. Þorsteinsson þetta meðal annars:
“'Hátíðin fór hið bezta fram og hepnaðist vel, enda var góðum
mönnum á að skipa. Hún vakti ekki einungis Islendinga, stilti
hugi þeirra saman og magnaði þá nýjum íslenzkum eldmóði,
heldur vakti hún einnig innlendu þjóðina til fulls athyglis og
kynningar á Islendingum, sögu þeirra, þjóðemi og ættlandi. Diag-
blöð bæjarins, Manitoba Daily Free Press og Winnipeg Daily
Tribune, fóru lofsamlegum orðum um hátíðáhaldið.--------Free
Press gat þúsund ára menningarsögu Islendinga, landafundanna
fomu, bókmenta, þjóðskipulags o. s. frv.----Tribune sagði, að
skrúðgangan hefði verið hin stærsta, er enn hefði sézt í Winnipeg.
— — Það sagði fróðleikshneigð þjóðarinnar hafa borið þann
árangur, að hún væri jafnmentaðri, en nokkur önnur þjóð í heimi.
Það er nú auðvitað nýja brumið farið af þessu, efir nærri
sextíu ár, en það mun enn hið sannasta um íslendingadaginn að
segja, að hann sé góð þjóðræknishvöt íslendingum sjálfum og
veki athygli hérlendra á mörgu, sem geri þá í augum þeirra að
virðulegum borgurum.
Ræðumenn Islendingadagsins í ár eru séra Eirákur Brynjólfs-
son, maður nýkominn að heiman, sem við ölum þrá í brjósti að
hlýða á, rifja upp fyrir okkur margar skemitlegar minningar
frá ættjörðinni. Annar ræðumaðurlnn er Heimir Thorgrímsson,
sem framarlega má telja í hópi ræðumanna hér vestra. Skáld
dagsins eru Ragnar Stefánsson og Guðmundur Stefánsson, báðir
hinir listrænustu menn.
En frá skemtiskrá dagsins er sagt ger á öðrum stað á þessu
blaði.
Heimskringla óskar deginum til heilla með veðrið og væntir
þess, að hann verði eins fjölmennur og nokkru sinni fyr. Með deg-
inum minnumst við endurreisnar lýðveldisins fyrir þremur árum,
sem öllum sönnum Íslendingum hvar sem eru, er og verður ávalt
sérstíikt fagnaðarefni.
HEKLUGOSIÐ
Svo lítur út af blöðum að
heiman að dæma, sem ekki sé
enn séð fyrir afleiðingarnar af
Heklugosinu. Það heldur enn á-
fram og gerir ávalt nokkur
spjöll, jafnvel þar sem þeirra
varð ekki áður vart. Á annað
hundrað bæja eru eyðilegging-
unni háðir að minsta kosti í eitt
ár, þrátt fyrir allar aðgerðir, og
kanske lengur. Það er vonandi,
a.ð við það eigi ekki eftir að
bætast. En hver má við þeim
náttúruhamförum, og enn er of
snemt að spá nokkru um hvað
skeður.
í sambandi við umhugsunina
um þetta, hófust nokkrir menn
hér handa, að senda Heims-
kringlu fé í samskotasjóð til
þeirra héraða, er harðast voru
leikin af eldgosiiju. Þeir kváðu
það minna en hugur biði, en von-
uðu samt, að ef alment yrði gert
hér, fylti komið mælirinn. Því
er heldur ekki að neita, að það
hefði verið skemtilegt, að sem
flestir Vestur-lslendingar hefðu
tekið þátt í þessu, bæði að því
er upphæð samskotanna áhrærir
og sem vott þess, að ættjörðin
væri okkur enn fersk í minni og
kjör hennar, blíð og stríð, snertu
strengi tilfinninga vorra, til
gleði eða hrygðar. En þátttakan
hefir ekki orðið eins almenn og
æskilegt var. Að menn hafi
spurt sem svo hvort þörfin væri
brýn, vitum vér ekki. En lák-
lega hefir vasafé oft verið eytt í
meiri óþarfa. Það mun óhætt
að segja.
Það verður nú farið að senda
það, sem Heimskringlu hefir
borist. Þeir sem á annað borð
hafa ætlað sér, að taka þátt í
samskotunum, eru því vinsam-
legast beðnir, að draga það ekki
lengi úr þessu. Og munið, að
engin skerfur er svo lítill, að
ekki komi að liði.
að dómi Þ. Þ. Þ. hinir fyrstu
eiginlegu landnemar vestra. —
Þeir brutu ísinn og fyrst í stað
héldu ýmsir einstaklingar að
ráði þeirra vestur. Þar sé byrj-
un útflutnings til Vesturheims.
Til Canada er ekki haldið fyr en
1872, með bæði Akureyringum
og fleirum Eyrarbakka vestur-
förum. Og frá þeim yrði þá bú-
seta íslendinga hér talin.
Um þetta 75 ára afmæli væri
gaman að heyra álit manna og
eins, að fara að vinna að undir-
búningi þess, ef búsetu Islend-
inga í Canada skal sérstaklega
minst. Um það er ekki ofsnemt
að fara að hugsa eitthvað ef al-
vöru skal úr þvtí gera.
BRÉ F
UM 75 ÁRA BÚSETU ÍS-
LENDINGA I CANADA
í tilefni af greininni á fyrstu
síðu þessa blaðs úr Morgunblað-
inu, á vel við að Vestur-íslend-
ingar fari að gera sér grein fyrir
75 ára afmæli komu sinnar til
Canada. Verði niðurstaðan sú,
að það sé á komandi ári, er ekki
oflangur tími til stefnu, þó strax
sé byrjað á að hugsa um undir-
búning þess.
En hér kemur fleira til greina.
Er viðeigandi að afmæliB sé
bundið við Canada, með allan
þann fjölda vesturfara, sem í
Bandaríkjunum býr?
Og þá ruglast rímið, því ferð-
ir Islendinga til Bandaríkjanna
hófust tveim árum fyr en á Can-
ada, þó fyrstu Utah-vesturför-
inni sé slept, sem vel mætti, þar
sem trúmál lágu henni til
grundvallar, en ekki beint land-
nám.
Eyrarbakka-félagamir, sem
vestur fóru 1870, og sem á
Washington-eyju settust að, eru
25. júlá 1947.
Hr. Stefán Einarsson,
Rtistjóri Heimskringlu,
Winnipeg, Manitoba.
Kæri vinur Stefán:
1 allri einlægni og með mestu
vinsemd til þín persónulega, vil
eg mega gera dálitla athugasemd
við grein þína í síðustu Heim-
skringlu sem þú nefnir “Vegna
Gróusagna”. Sem skrifari kirkj-
félagsins verð eg að tilkynna þér
að þær staðhæfingar sem þú ger-
ir í sambandi við stjórnarnefnd
kirkjumélagsins verða einnig að
skoðast sem “gróusagnir”, sem
eekkert hafa við að styðjast og
þurfa þess vegna leiðréttingar
við. Eg vona að þessar leiðrétt-
ingar nái til þeirra sem útveguðu
þér þær upplýsingar sem þú
fórst eftir.
Þú segir í grein þinni, “Á-
stæður fyrir því að nefnd pred-
ikun hefir ekki enn verið birt í
Heimskringlu, er sú, að forráða-
menn eða stjórn kirkjufélagsins
hefir ekki enn orðið sammála
um það; vilja sumir ekki viður-
kenna hana sem stefnu kirkju-
félagsins, en hún var í nafni
þessarar nefndar flutt”.
Átt er við útvarpsræðu séra
Alberts Kristjánssonar, sem
hann flutti í Fyrstu Sambands-
kirkjunni í Winnipeg sunnudag-
inn 29. júní, í sambandi við 25
ara afmælisþing hins Samein-
aða Kirkjufélags Islendinga.
Athugasemd við þessa skýringu
er sú, að þetta mál hefur ekki
verið rætt á neinum fundi stjórn-
arnefndar kirkjufélagsins, og
engar samþyktir gerðar í sam-
bandi við það. Það er þess vegna
ekki rétt að segja að “stjórn
kirkjufélagsins hefur ekki enn
orðið sammála um það.”
Önnur athugasemd er sú, aö,
það hefur ekki verið rætt eða
komið til mála hjá nefndinni
eða hjá einstökum nefndar
mönnum, hvort að ræða séra Al-
berts sé eða sé ekki “stefna”
kirkjufélagsins. Það hefur aldrei
verið skoðað nauðsynlegt að
menn fluttu aðeins það, sem
væri í samræmi við “stefnu”
okkar, að öðru leýti en því að
stefna okkar er frelsi fyrir hvern
einstakling til að hugsa og trúa
og tala samkvæmt samvizku og
skilningi, hindrunarlaust, án
banns presta, kirkjuvalda eða
blaðaeigenda. Kirkjufélagið hef-
ur aldrei sáðan að eg varð einn
af forráðamönnum þess, dæmt
læður presta sinna eftir því
hvort að þær væru “stefna”
kirkjufélagsins. Kirkjufélagið
hefur aldrei, að mig minnir
bezt, lagt neinn dóm á þær, en
haldið því heldur fram, að hver
maður hefði fullan rétt til að
láta skoðanir sínar í ljós, sam-
kvæmt samvizku og skilningi.
Þvlí hefir einnig verið haldið
fram að ræður sem fluttar eru,
eru á ábyrgð ræðumannsins
sjálfs, en einskis annars. Þess
vegna, þó að ræða séra Alberts
hafi verið flutt eftir tilhlutuú'
kirkjufélagsins, er engin þörf á
því að kirkjufélagið í heild, né
einstaklingar innan þess bindi
sig við hana sem “stefnu” sína,
eins og sera Albert tók skýrt
fram í upphafi ræðunnar. Þess
er ekki krafist, hefir aldrei verið,
og eg vona verði aldrei í sam-
bandi við nokkra stólræðu né
aðra, sem flutt verður í kirkjum
okkar í Winnipeg eða annar-
staðar.
Og enn er ein athugasemd um
birtingu ræðunnar í Heims-
kringlu. Ekki veit eg til þess að
nokkur nefndarmanna kirkjufé-
lagsins hefði verið á móti því að
hún birtist í Heimskringlu. En
þeir nefndarmenn eru: séra
Eyjólfur J. Melan, Bergthór E.
Johnson, Páll S. Pálsson, Jón
Ásgeirson, séra Philip M. Pét-
ursson, Jakob F. KristjánSon,
Mrs. S. E. Björnson.
Eg vona að þú birtir þessar
athugasemdir og skýringar í
r.æstu Heimskringlu.
Með mestu vinsemd og virð-
ingu, eins og altaf,
þinn einlægur,
Philip M. Pétursson,
Ritari Hins Sameinaða Kirkju-
félags íslendinga í Norður
Ameriku
Aths. Hkr.: — Eg vil í allri
vinsemd, benda á mikinn mis-
skilning, sem í ofanskráðri grein
felst. 1 Hkr. greininni er haldið
fram, að ræða séra Alberts hafi
ekki enn verið birt í Hkr., vegna
þess, að forráðamenn kirkjufé-
lagsins hafi ekki komið sér enn
saman um það, eða stjóm
kirkjufélagsins. Höfundur virð-
ist skilja þetta sem svo, að hald-
ið sé fram, að stjómarnefnd
kirkjufélagsins hafi haft fund
um málið og orðið ósammála.
Við ekkert af þessu er í Hkr.
greininni átt. Það töluðu menn
við blaðið og æsktu sumir að
ræðan væri birt, en aðrir ekki.
Eg áleit báða aðila jafn réttháa
sem formælendur kirkjumála og
held að þeir séu það alveg eins,
sem á móti birtingu hennar
höfðu og hinir. Hér var úr vöndu
að ráða, en eins og ljóst er tekið
fram í grein minni, er einlægast
er svona stendur á, að þeir sem
ræðurnar láta fyrir sig flytja,
hvort sem eru kirkjuþing eða Is-
lendingadagsnefndir, að þeir
skeri úr um það hvort prenta
skuli, og það var þetta, sem eg
fór fram á við þessa menn er
ósammála voru um birtingu ræð-
unnar. Eg vildi að stjórnarneínd
kirkjutfélagsins skæri úr því, en
kaus ekkert með það hafa að
gera sjálfur. , Þessu heilræði var
ekki fylgt. Eg gat því ekki ásak-
að hana um nein afskifti. Að þér
skilst það fæ eg ekki ráðið í.
Heimskr. er vini sínum séra
Philip Péturssyni sammála um
þýðingu og frelsi Sambands-
kriknanna í trúmálum. Hún er
sú kirkja, sem heimurinn á mik-
ið upp að ynna og starfræksla
hennar á meðal Islendinga eitt
af því, sem ávalt verður þjóðar-
brotinu hér til menningarlegs
vagsauka talið. En þar sem á
írelsi hennar er minst, er það
auðvitað engum kvöðum háð, og
þeir, sem ekki álitu ræðu séra
Alberts neitt nær frelsisstefnum
tímans, en ófrelsisstefnum, eiga,
í nafni frelsisins, eins mikinn
rétt til sinna skoðana. Að telja
alt sem sagt er og gert í nafni
frelsisins, gott og gilt, getur ver-
ið svo mikil fjarstæða, að á ekk-
ert sé hægt að benda, sem tekur
því fram.
Heimskringla dregur ógjarna
nöfn manna inn í þetta karp. Og
hún skal fús játa, að söguburð-
urinn, sem á er minst, á ekki við
kaupmennina á Sargent, sem eg
mintist á, heldur aðra út í frá og
verður ekki lengra út í það farið.
Þeir menn koma hreint til dyra,
sem- glerharðir fylgjendur síns
máls. Að gera nokkuð á virð-
ingu þeirra, var ekki hugmyndin
og skal aldrei gert verða. Ástæða
mín fyrir að nefna þá, var ein-
göngu bundin við stríðni út af
ágreiningnum um birtingu ræð-
unnar. Ekkert annað var með
því meint, en ertni og vona eg
að þeir sem kunningjar rnínir
hafi ekki skilið það á ánnan hátt.
En mér finst í bróðemi sagt,
að þú hefir misskilið það sem í
Hkr. greininni segir um stjóm-
arnefnd kirkjufélagsins og í
raun og vem fara fram á að Hkr.
taki aftur það sem hún hefir
ekki sagt. Þar sem í grein minni
er minst á, að sumir hafi ekki
skoðað efni ræðunnar kirkjunn-
ar mál, átti eg beiniínis við þá,
sem á móti birtingu hennar vom,
en ekki stjórnarnefnd kirkjufé-
lagsins. En hitt veit eg ekki
hvort það er nokkur dygð af
stjórn kirkjutfélagsins að skoða
sig ekki neina ábyrgð bera á þvi
sem hún lætur lfytja. Það er
eitthvað óiíkt og er með blaða-
sneipurnar, sem sjálfar verða að
bera ábyrgð á öllu sem þau
flytja. Ytfirlýsingar greinarhöf-
unda um að þeir beri ábyrgðina,
em að engu metnar.
Þyki þér nú, kæri vinur, hér
bert mælt, veiztu fyrirfram, að
það er með sömu vináttu og virð-
ingu sagt, og þegar vio sitjum
saman og tökum stundum sína
hliðina hvor á málefnum okkur
til gagns og skemtunar.
S. E.
Saga íslendinga í Vesturheimi
þriðja bindi, er til sölu á skrif-
stofu Heimskringlu. Verð: $5.00.
Allar pantanir afgreiddar tafar-
laust.
Notice o£ Dividend No. 37
UNITED GRAIN GR0WERS LIMITED
CIoss "A" Shares
Notice is heretoy given that the
Board of Directors has deolared a
dividend at the rate of 5% on the
paid-up par value of Class “A” (Pre-
ferred) Shares (par value $20 each).
This dividend will be paid on or
about Ootober lst, 1947, to holders of
such shares of record at the close of
business on Thursday, July 31st,
1947.
By order of the Board,
CHAS. C. JACKSON, Secretary
—July 22nd, 1947.
Winnipeg, Manitoba.
&&aecccccGcccGcccccaccccccccaccccccacacccas</&yscciiBcccccccaBccas&Bcccc&y»»scccccsí
HEILLA ÓSKIR
til þjóðhátíðarvina og allra Islendinga sem búa í hinu
fornhelga landnámi að Gimli og víðar í Nýja Islandi.
Síðan á landnáms tíð hefir innflutningur íslendinga
til Canada og Bandaríkjanna verið viðburðaríkasti og
heilladrjúgasti þáttur, í sögu Islands.
Á þjóðhátíðardögum vorum eflumst við að styrk og
þrótt, sem fer vaxandi þegar árin líða.
Megi hið sjálfstæða föðurland vort lengi njóta þess
andlega og verklega stuðnings sem Vestur-Islendingar
geta veitt því á komandi tíð.
Blessunar óskir vorar verði Islandi til velferðar og
sigurs.
Lengi lifi ísland!
Sigurdsson, Thorvaldson
Company, Limited——
RIVERTON, ARBORG, HNAUSA, MAN., CANADA