Heimskringla - 28.07.1948, Blaðsíða 4

4. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. JÚLÍ 1948
Hljetmskringla
tStofnuB 188«)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur; THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
VerO blaösins er S3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viOskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
Tlie Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til rítstiórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
■'Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 28. JÚLf 1948
íslendingadagurinn á Gimli
Stærsti íslendingadagurinn af öllum þeim sem haldnir eru hér
vestra, fer nú í hönd. Vér eigum við þjóðhátíðardag Winnipeg
íslendinga, sem annan ágúst n. k., verður haldinn á Gimli, eins og
mörg undanfarin ár.
Frá fyrirkomulagi öllu á deginum og því er þatr fer fram, hefir
ritari íslendingadagsnefndar Davíð Björnsson skýrt mjög vel, svo
við það er ekki nauðsynlegt að bæta. Eitt af því stóra og athyglis-
verðasta, sem þar fer fram, teljum vér ræðu séra Valdimars Eylands
vera, er víst er talið, að þá verði kominn vestur, eftir ársdvöl, sem
þjónandi prestur á íslandi. Frá svo langri dvöl heima og með góðri
aðstöðu, til að kynnast þjóðlífinu heima, eins og það nú jer, getur
han eflaust frá mörgu sagt, sem okkur verður ánægja að hlýða á.
Séra Valdimar var fæddur og uppalinn heima og er kunnur háttum
og högum öllum og íslenzkri menrtingu frá þeim tímum, einmitt
þeim tímum sem fjölda margir af Vestur-íslendingum þektu, en
hefir í millitíðinni, verið hér vestra nægilega lengi til þess, að líta
á hlutina svipuðum augum og margir hér mundu gera. Ræðu hans
munu margir hér bíða með mikilli eftirvæntingu.
Góða sókn að degnium þarf aldrei að efa, ef veður ekki hamlar.
Útiskemtanir eru ávalt því háðar. En það hefir ekki til þessa orðið
til neinnar tálmunar og vonum vér að út af því bregði ekki í þetta
sinn.
Það undursamlega tækifæri sem á þjóðhátíðardegi þessum hefir
ávalt gefist til þess fyrir íslendinga að finnast, er í sjálfu sér
mjög mikilvægt. Og þar sem dagurinn er þess utan þjóðhátíð vor,
haldin í minningu um fsland og íslenzka þjóð, sem við höfum erft
alt það frá, sem okkur er kærast, ætti það eitt að vekja nægilega
hvöt hjá okkur til að koma einu sinni á ári saman og eiga sameigin-
lega glaðan dag.
Það hafa ýmsir merkir menn, þar á meðal dr. Sig. Júl. Jóhannes-
son, minst á það við þann er þetta ritar, að óviðkunnanlegt sé, að
Winnipeg íslendingar færi ekki þjóðminningardag sinn nær hinum
löggilta þjóðhátíðardegi íslands, 17. júní, og að halda að sér hönd-
um hér þann dag, sé ekki eins og það eigi að vera. Víst er um það,
að þetta mál er þess vert að því sé gaumur gefinn. Nokkrar ís-
lenzkar bygðir hafa fært sinn dag nær 17. júní nú þegar. Sérstakan
minningardag í Winnipeg sem nokkrir hafa hó«r minst á væri
heldur ekki úr vegi að halda. Og einn vorra góðu öldnu íslendinga,
Finnbogi Hjálmarsson, atyrti ritstjóra íslenzku blaðanna fyrir, að
gera ekki svo mikið sem að draga íslenzka fánan að hún, 17. júní,
svo ekki þyrfti að fara niður til Winnipeg Free Press, til að sjá
fánann, sem hverjum sönnum fslendingi væri ánægja að þennan
dag. Þetta er alt í fylsta máta umhugsunarvert. En að því er við-
kemur íslendingadeginum í ár, er ekki um þetta að ræða. Hann
hefir nú verið ákveðinn eins og venjulega á Gimli annan ágúst. Og
bæði mælir veður hér og helgidagur þessa bæjar (Civic Holiday)
auk venjunnar mikið með þessum degi. En um það er tími síðar,
en ekki nú, fyrir Winnipeg-fslendinga að ræða. Gimli hátíðin er í
anda þjóðminnnigardags heimaþjóðarinnar haldin, alveg eins og
hún byrjaði hér vestra 1874 í tilefni af minningarhátíðinni heima
það ár um þúsund ára bygð fslands, er Kristian IX heimsótti og
færði þjóðinni stjórnaskrána. Minning dagsins hér er í sama skyni
nú haldin og heima, eða í minningu fullveldisins, er reist var fyrir
fjórum árum.
íslendingar! Sækið íslendingadagnin á Gimli 2. ág. n. k.,
stærstu þjóðminningarhátíð vora vestan hafs.
TVÖ AFMÆLISRIT
Eftir prófessor Richard Beck
1.
í tilefni af sjötugsafmæli dr.
phil. Halldórs Hermannssonar
prófessors og bókavarðar þ. 6.
janúar s. 1., gaf Landsbókasafn
fslands út Afmæliskveðju hon-
um til heiðurs, myndarlegt rit
(fullar 10 arkir að stærð í stóru
broti) og vandað að sama skapi.
Var það vel gert og drengilega,
enda stóð engum nær heldur en
safninu að minnast hins mikil-
virka fræðimanns, sem unnið
hefir stórvirki í íslenzkri bók-
fræði og verið um margt braut-
ryðjandi á því sviði.
Ritið hefst á eftirfarandi á-
varpi: ”Dr. phil. Halldóri Her-
mannssyni bókverði og prófess-
or, sem um nærfellt hálfrar aldar
skeið hefir unnið ómetanlegt
starf í þágu íslenzkra fræða,
fornra og nýrra, og framar öllu
íslenzkrar bókfræði, er þessi af-
mæliskveðja send sjötugum 1
þakklætis og virðingar skyni”.
Er ávarpið undirritað af nærri
150 mönnum, körlum og konum,
og eru meðal þeirra margir kunn-
ustu fræðimenn þjóðarinnar og
aðrir forystumenn hennar, svoj
sem vænta mátti. En þó að það séj
stór hópur og glæsilegur, þá
hefðu vafalaust margir fleiri
gjarnan viljað fylla þann flokk,
svo vinamargur og virtur er hinn
aldurhnigni fræðiþulur og ágæt-
ismaður,
Eins og ágætlega sæmdi, er
afmælisritið einkum bókfræði-
legs efnis, en þetta er innihald
þess:
Björn Sigfússon: “Sálmar Kol-
beins Grímssonar undir Jökli”:
Guðbrandur Jónsson: “fslenzk
bókasöfn fyrir siðabyltinguna á
fslandi”; Jakob Benediktsson:
“íslenzkar heimildir í Saxo-skýr-
ingum Stephaníusar”; — Jón
Helgason: “Bókasafn Brynjólfs
biskups”; — Sigfús Blöndal:
“Frönsk skáldsaga með íslenzk-
býzantínsku efni”; — Sigurður
Nordal: “Frá meistaraprófi
Gríms Thomsens”; Stéfán Ein-
arsson: “Safn Nikulásar Otten-
sans í John Hopkins Háskólaé
bókasafninu í Baltimore”; Stein-
grímur J. Þorsteinsson: “Pétur
Gautur. Nokkrar mókfræðilegar
athuganir”, og Þórhallur Þorgils-
son: “Um þýðingar úr ítölskum
miðaldaritum”.
Ritgerðir þessar eru, eins og
gengur, all misjafnar að fræði-
gildi, en hafa þó allar nokkurn
fróðleik að flytja. Merkum þætti
1 íslenzkri prentlistarsögu kynn-
ist lesandinn t. d. í grein Hall-
björns Halldórssonar um letra-
val í fyrstu íslenzkum prent-
smiðjum; mjög fróðlegt er að
lesa um bókasafn Brynjólfs bisk-
ups í hinni ítarlegu ritgerð Jóns
Helgasonar um það efni; og
grein Steingríms J. Þorsteins-
sonar um þýðingu Einars Bene-
diktssonar á Pétri Gaut varpar
merkilegu ljósi á vinnubrögð
skáldsins, að vikið sé nokkrum
%
orðum að ítarlegustu ritgerðun-
um í bókinni.
Verður eigi lengra farið út í þá
sálma. En þökk sé Finni Sig-
mundssyni landsbókaverði fyrir
það að eiga forgöngu að því, að
efnt var til þessa afmælisrits ,og
öðrum þeim, sem þar eiga hlut að
máli.
II.
Haraldur Björnsson leikari í
Reykjavík átti nýlega 30 ára leik-
listarafmæli. í tilefni þeirra
tímamóta í margþættri og gagn-
merkri starfsemi hans í þágu ís
lenzkrar leiklistar gáfu nokkrir
vinir hans og velunnarar út sér-
staklega vandað og fallegt af
mælisrit, Haraldur Björnsson —
1915 — 1945, sem virðingar- og
þakklætisvott fyrir þann mikla
skerf, sem hann hefir lagt ti!
menningarlífs þjóðarinnar. í á-
varpi því, sem fylgir ritinu úr
hlaði, er ennfremur farið þessum
réttmætu viðurkenningarorðum
um Harald Björnsson og starf
hans:
“Hann á að baki mikið og
merkilegt brautryðjanda starf á
ýmsum sviðum leikhúsmenning-
ar á íslandi og hefur gengt þar
forystu um langt skeið. Haraldur
er einn af fyrstu leikhúsmennt-
uðu mönnum hér á landi. Hann
hefur alla tíð unnið ótrauður fyr-
ir leiklist þessa lands og beitt
kröftum sínum og þekkingu til
þess að lyfta henni á það stig,
sem henni ber”.
Undir ávarpið rita ýmsir af
þjóðkunnum listamönnum, rit-
höfundum og leikurum þjóðar-
ínnar ásamt öðrum forvígismönr.-
um í menningarmálum. Margir
aðrir myndu einnig heilum huga
taka í sama streng og votta hin-
um áhugasama og athafnasama
leiklistarfrömuði, er ótrauður
hefir barist fyrir áhugamálum
sínum, hvernig, sem í seglin blés,
þökk sína og virðingu.
í afmælisritið skrifa þessir
menn, sem allir eru gagnkunnug-
ir ferli Haraldar Björnssonar og
starfi:
Sigurður E. Hlíðar: “Harald-
ur Björnsson á Akureyri”; Gunn-
ar M. Magnúss: “Leiknám er-
lendis” og “Sögulega sýningin
1930”; Sigurður Grímsson: Braut
ryðjandinn”; Freymóður Jóh-
annsson: “Leikferðir”; Sturla
Sigurðsson: “Útvarpsþjónusta”;
Bjarni Bjarnason: “Óperetturn-
ar”; Gísli Ásmundsson: “Leik-
húsmál” og Lárus Pálsson: “Sam-
vinnan við Harald Björnsson”.
Hér er því um að ræða þátta-
marga lýsingu á merkisstarfi
Haraldar Björnssonar í þarfir ís-
lenzkrar leiklistar og íslenzkrar
menningar í heild sinni, því eng-
inn mun verða til að neita því,
hve mikilsvægur þáttur leik-
menntin er í menningarlífi þjóð-
arinnar. Skrá Lárusar Sigur-
björnssonar yfir leikhlutverk
Haralds Björnssonar. sem orðin
voru 70 talsins fram til ársins
1945, og mörg bæði umfangs- og
vandamikil, gefa einnig góða
hugmynd um afrek hans á leik-
sviðinu. Verður það lesandanum
einnig drjúgum ljósara af hinum
mörgu og ágætu heilsíðumyndum
af honum í ýmsum hlutverkum,
sem ritið prýða; en þær eru flest-
ar teknar af Lofti Guðmundssyni
ljósmyndara, en aðrar eftir Jón
Kaldal, Vigni og Óskar Gísla-
son. Gunnar M. Magnúss rithöf-
undur hefir annast ritsjórn rits-
ins, sem er honum og öllum öðr-
um hlutadeigendum til sóma.
Við lestur þessa afmælisrits
glað-vöknuðu í huga mínum
minningarnar um þær stundir
er eg hefi séð Harald Björnsson
á leiksviði. Minnist eg hans þá
fyrst sem hins skörulega Úlfljóts
í sögulegu sýningunni á Þing-
völlum á Alþingishátíðinni 1930,
en hann stjórnaði þeirri eftir-
minnilegu sýningu með miklum
ágætúm. Þá verður hann mér
ekki síður minnisstæður sem
Arnes í hinni áhrifamiklu hátíð-
arsýningu það sumar af “Fjalla-
Eyvindi”, en Haraldur var leik-
stjóri hennar. Síðast en ekki síst
i sé eg hann í anda í hlutverki
Balke þingmanns í leikriti
Björnstjerne Björnssons —
“Paul Lange og Tora Parsberg”
lýðveldishátíðarsumarið 1944, í
prýðilegri meðferð Leikfélags
Reykjavíkur undir stjórn norsku
leikkonunnar frú Gerd Greig.
Fyrir þær ánægjustundir, sem
Haraldur Björnsson hefir veitt
mér á leiksviðinu, þó færri væru
en eg hefði kosið, vil eg þakka
honum um leið og eg óska honum
sem lengstrar starfsemi í þágu
íslenzkrar leiklistar og nýrra
sigra. .
NÆSTA BLAÐ 11. ÁGÚST
Vegna aðkallandi helgidaga
verkamanna, kemur ekkert blað
út af Heimskringlu næstu viku,
eða 4. ágúst. Starfsmenn hennar
verða að hafa sína hvíldardaga
sem aðrir. — Þetta tölublað er
helmingi stærra en vanalega og
er svo ætlast til að það bæti nokk-
uð úr skák.
Á skrifstofu blaðsins verður
tekið á móti bréfum og þeim
svarað, þennan tíma, svo um-
boðsmenn og aðrir þurfa ekki að
láta neitt verk niður falla í því
efni. Skrifstofan verður opin og
eru allir, sem erindi eiga við
blaðið í bænum beðnir að minn-
ast þess.
ÚTI Á FLUGVELLI
Á Stevenson flugvellinum var
hópur af fslendingum saman
kominn á fimtudags morguninn,
22. júlí. Ekki voru þeir þangað
komnir til þess, að njóta skemt-
unarinnar, sem af því er að vera
þar og horfa á flugförin koma og
fara. Slíkt er í raun og veru eitt
af því ánægjulegasta að sjá
hvernig einn merkilegasti draum-
ur mannkynsins, draumurinn um
að svífa um loftin blá, hefir ræst.
Þar er um einn mesta sigur í allri
framfarasögu mannanna og und-
ursamlegasta og töfarfylsta að
ræða.
En íslendingarnir voru nú
ekki þarna eins mikið vegna
þessa, eins og hins, að þá
stundina var þar séra Eiríkur
Brynjólfsson og frú hans stödd
og voru að leggja upp í ferðina til
fslands. Eins og kunnugt er,
hefir séra Eiríkur verið hér eitt
ár vestra og þjónað Fyrsta lút.
söfnuði í Winnipeg í fjarveru
séra Valdimars Eylands, er á ís-
landi hefir verið, en er nú aftur
að koma vestur. Hefir séra Ei
ríkur átt mikíum vinsældum hér
að fagna. Hann hefir tekið mik-
inn þátt í íslenzku félagslífi og
á þann hátt, að mörgum verður
ógleymanlegt. Hann er ekki ein-
ungis góður ræðumaður, heldur
jafnframt svo skemtilegur, að fá-
ir munu honum þar fremri. Hann
hefir með sinni stuttu dvöl hér
vestra, verið þjóðræknisstarfi
Vestur-fslendinga til ómetanlegs
heilla.
Á flugstöðinni voru vinir hans.
að kveðja hann, þögulir en fullir
góðhugs. Það leyndi sér ekki,
að séra Eiríkur hafði: komið, séð
og sigrað.
Frá New York var gert ráð
fyrir að fljúga til íslands 24.
júlí, svo skeð getur að næsta
fréttin af séra Eiríki verði sú, að
hann hafi messað á Útskálum
sunnudaginn 25. júlí (þrem dög-
um síðar).
Þó Vestur-íslendingum finnist
dvöl hans hér hafa verið stutt,
munu þeir um séra Eirík hafa
hugsað að skilnaði eins og St. G.
St. sagði um vin sinn einn:
“. . . skjaldan til vor skjótast mun
. . . skemtilegri drengur.”
17. JÚNÍ
Frh. frá 1. bls.
til sigurs. íslendingar sýndu það
vel í lýðveldiskosningunum 1944
að þeir geta staðið saman, en það
er ekki nóg að gera það öðru
hvoru, eða einu sinni á ári. Það
samstarf þarf alltaf að haldast og
á því mun framtíð þjóðarinnar
byggjast.
í dag eigum við íslendingar að
líta yfir farinn veg. Við eigum að
reyna að læra af henni. Við eig-
um að tileinka okkur það sem
við teljum gott og eftirbreytnis-
vert, en forðast það, sem skaða
hefur valdið. Skyggnast í kring-
um okkur og athuga á hvern hátt
við getum best fært okkur
reynsluna í nyt.
Tímar þeir er við lifum á eru
óvissir, enginn veit hvað.framtíð-
in ber í skauti sínu. íslendingar
verða fyrst og fremst að treysta
sjálfum sér og eftir því sem þjóð-
irnar eru smærri, hvílir þyngri
skylda á hverjum og einum.
í dag ber að þakka þeim er fyrr
og síðar hafa lagt krafta sína
fram þjóðinni til gagns og minn-
ast sérstaklega þeirra, er fremst-
ir stóðu í sjálfstæðisbaráttunni
og af óeigingirni fórnuðu sér til
þess að komandi kynslóðir mættu
njóta frelsis. Eg held að þjóðin
heiðri best minningu þessara
manna með að vinna nú í sama
anda og þeir unnu. G. H.
—Mbl. 17. júní.
ESTABLISHED 1897 — INCORPORATED 1912
Sveinn Thorvaldson, M.B.E.,
President
L. A. Sigurdsson, M.D.,
Sec.-Treas.
Sigurdsson
Thorvaldson
Co. Ltd.
GENERAL MERCHANTS
HEAD OFFICE — RIVERTON, MANITOBA
Branches: Arborg and Hnausa
BUILDERS SUPPLIES
Lumber Yards: Riverton and Arborg
WHOLESALE MERCHANTS
Cigars, Cigarettes, Tobacco and Confectionery
AGENTS IMPERIAL OIL PRODUCTS
WE WRITE FIRE & AUTO INSURANCE
Consult Our Managers Regarding Your Buying Problems
COMPLETE RETAIL SERVICE
*
Phones: Riverton Exchange 1 - Arborg 1 - Hnausa 51-14
SosðSðseoeeesoeQosoo60oeeei909se6Cððð90ðoosðsoðsð99K9sesoQOðOGosco9Q90soððð09ððí>