Lögberg - 09.01.1936, Blaðsíða 5

Lögberg - 09.01.1936, Blaðsíða 5
LÖGrBERG, FIMTUDAGINN 9. JANtíAR, 1936 5 We’re All Nutty Here and There By P. N. BRITT rJ' HEY work in the same place. Two old cronies, together there for many moons. Have seen a lot of sunshine, and some sorrow. Ups and downs. Days hum drum, and days hectic. Victories and defeats. They were well up in years when they íirst came together—haven’t very far to go. The old fellows are disappear- thg. Just a few left now. Maybe they had been thinking of that. It was New Year’s eve. They were getting ready to go—and call it a year. Bill walked over and put out his hand. It had lots of life in it. You know the kind—a hand that gives one the feeling that there’s a man behind it. He’s one of the best human, honest, understanding — guinea gold, is Bill. “Happy days for 1936,” he said. “A year’s a long time for either of us how, and we may be gone before another New Year’s Day.” A tone of sadness, maybe. “But,” he added, we’ve had a lot of happy days, a lot to be thankful for.” ’ , “May everything that’s good be yours, old boy. Cheer up, there may be lots of good days ahead,” was the reply. Might have had some doubt about it, too. Had to say something, even with throat-fag bothering a bit. * * * HE girls in the office, who resent casual remarks about being miss- ing some morning, had been looking on. One of them walked over. “Be- have yourselves,” she said; “this goes for each of you”: I would flood your path with sunshine, I would fence you from all ill, I would crown you with all blessings, If I could but have my will. Aye! but human love may err, dear, And a Power all wise is near, So I ever pray, “God bless you,” And, “God .keep you through the year.” Shook hands all round, and went out into the crisp atmosphere, light- hearted and cheerful. Those girlish gloom-killers give old folks quite a lift, off and on. * * » A NE gets some hope out of such ” as this, a paragraph, from a New Year’s letter from a Western business man of long acquaintance: “By the way, we don’t owe the bank as much as we did this time last year, the crop outlook is very satisfactory, conditions are good. So, cheer up, the whole West will soon be smiling again.” That’s the way I like to hear a person talk. In a dozen weeks April will be here, with bright sunshine, walm rain, and blossoms—the flow- ers that bloom in the Spring, tra la! This cheerful, friendly person came west long ago, from a neighbor- ly place in Ontario, called “Cow Town,” because every home had a cow. There were no sidewalks in the place, they walked on the cow- paths, made smooth and nice by the cows going out to grazing patches and coming home at night. Only the odd time was any shovelling neces- sary. It was a good old town. * * * IV OT many people can train a fur- nace to do its stuff properly, though most amateur coal shovellers are ready to tell you that they can make the old furnace talk. Their fires are out just as often as other fires. She was telling me that their fire is out every second morning, and he’s never annoyed about it. If it’s out—why worry? he reasons. Things would be a lot better if we did not let this ^nd that annoy us. An old friend of mine keeps on tell- ing me this. He’s a very placid sort of person, and he does not seem to let anything upset him. It’s a pleas- ure to meet and chat with him. Sev- eral times I have tried to fqllow his advice, but have not been able to get very far before some crabbing creature comes along. and gets me annoyed, upset and a nuisance to myself. I have started again to see what I can do about it. Every time I get a hunch that there’s an annoyance looming up, I look the other way or walk around or out on it. You try it. Eldurinn Uppruni hans og notkun. Eldur uppi! Eldur uppi! Ótti og skelíing grípur mann, þeg. ar eldurinn er leystur úr læðingi þegar hann er orðinn húsbóndi og hæstráðandi í stað þess að vera hafs og án enda, en öllu hefir því samt verið raðað í flokka og kerfi. Sömu tilhögun hefir vísindamaður- inn notað pð niðurröðun efnis uir. líkamlegan og andlegan þroska frumstæðra þjóða, sem lifa og lifað hafa ’.il og frá á hnettinum alt írá fyrstu tímum. Á óraleið vísindanna gegnum þau voru einmitt hæfilega þung til þess að brjóta skurnið án þess að skemma kjarnann. Og þekkja ekki allir besta og hunda, sem notað hafa verkfæri til þess að koma vilja sín- um fram: Opna hurðir o. fl. — Þó dýrið geti ekki gert sér hugmynd um óhlutdræg efni, eins og maðurinn, þá hefir það vit, minni, vilja og til- finningar. — En þá óviðjafnanlegu yfirburði hefir maðurinn fram yfir dýrin, að hann þekkir eldinn og hef- ir larrt að hagnýta sér hann, það hefir dýrið aldrei lœrt. Ekkert at- vik á þroskabraut mannsins um þús. undir ára hefir haft jafnmikla þýð- ingu fyrir hann eins og uppgötvun eldsins og hagnýting hans, ekkert sem hefir gerbreytt sVo öllu lífi hans og lifnaðarháttum. Hvernig fann þá maðurinn eld- inn? Að því hafa vísindin leitt margar getgátur, mismunandi sennilegar. Ein þeirra er þessi. Þrumur og eldingar geysa, eld- ingu slær niður, það kviknar í skóg- inum, eldurinn breiðir sig um stór svæði. Menn og skepnur flýja ótta. slegin og skriða í fylgsni sín. — Þegar veðrinu slotar og eldurinn fölskvast, skríða menn og skepnur úr fylgsnum sínum, þau finna á hinu herjaða svæði dýrin steikt og ávexti og hnetur bakað. Þetta smakkast villimanninum vel, sem er vanur hráætinu einu saman, sérstak- lega er það lostætt börnum og gam- almennum. Og eldurinn, sem áður lagði alt í eyði og skelfdi íbúa skógarins, hann lifir enn, en hefir nú hægt um sig, \ hann lifir í risavöxnu skógartrján- um, þar getur hánn lifað vikum, jafnvel mánuðum saman. Þessi brennandi risi dregur athygli mann- anna að sér, í nálægð hans er hlýtt og notalegt í kvöldkulinu eftir regn. ið og líklega réttast að hafa þar náttstað. Ef eldurinn skyldi fölskv- ast, er hægurinn hjá að draga að eldsneyti, nóg er af að taka. Það varð að samkomulagi, að konur, börn og gamalmenni voru kyr þarna, meðan karlmennirir fóru í herferð- ir eða veiðiferðir. Eldurinn var fundinn! Það mátti hlýðinn og viljugur þjónn, þarfasti þjónninn í allri lífsbaráttunni. Óratimi er siðan þessi trylta höf- uðskepna æddi um jörðina og um- myndaðjjiana. Óratími síðan mað- urinn tók hana í þjónustu sína, fékk tamið hana og gert sér hana undir- gefna. Vísindin hafa sannað af fornleifa. íundum, að maðurinn hefir notað eldinn um margar þúsundir ára, það hefir tekið langan tíma að hafa elds- >ns full not, það hafa ekki allar frumstæðar þjóðir jarðarinnar enn h'ert, því sumar þeirra sjóða ekki niatinn, heldur steikja á teini og niýkja milli heitra steina. Vísindin komast æ betur og betur að raun um það af rannsóknum sín- um, að maðurinn á sér afar langa og merkilega þroskasögu, bæði and- lega og líkamlega. Þau gera engan- veginn lítið úr þeirri “menningu,” sem hinar frumstæðu þjóðir jarð- nrinnar hafa átt eða eiga, þjóðir, sé«i stundum hafa verið ’nenningarsnauðar. Til fri má rekja grundvöllinn að a legn og efnislegri þjóðm i°rra tíma. Það er, segja 1 varla nokkurt atvik í lífi n frá vöggunni til grafarinn þessi frumstæða menning e t'h alt frá einföldustu grur atriðum í sambúð manna, homnustu þjóðfélagsbygginj nieí5 taldir aðaldrættir um 1 truarbrögg. I eim vísindamönnum, s 1 við rannsókn á amannCUegrÍ J’fúunarsögu ’llans °g mannsandans, h að * i ,m^0g hugstætt, þeir f|.!!Ska °S virfa hin„ ( Þ,0ti,r þeirra ■ egir merkur visindamaðut f hta blómum strf ...r eru sl<rautblóm, ilman °gur, 0g önnur tilkomui engu siður fögur og eftirtc Matmi sýnist þetta blómaha r tíma og rúm hafa þau komist að ; raun um hvaða verkfæri og verjur steinaldarmaðurinn hefir notað, áð- ur en málmar þektust, til að lengja arminn og þyngja höggið, til að geia sér einfaldasta skýli yfir höfuðið í hellum og trjábolum, til að skafa og mýkja skinn og húðir, sem not- aðar voru til skýlis. — Hundrað þúsundir ára eru síðan frumþjóðir jarðarinnar risfu myndir sínar í hella á Indlandi o víðar, styrkir það vís- indamanninn í joeirri trú, að enginn þjóðflokkur hafi nokkuru sinni verið gersneyddur listrænni tilhneig- ingu. , Margt er svo náskylt í fornleifa- fundum og frumverjum þjóðanna, að full ástæða er til að ætla, að heimsálfurnar hafi á fyrstun tímum mannkynsins verið ein heild, er hafi við jarðbyltingar klofnað hver frá annari. Á þessari framfarabraut manns- ins gegnum þúsundáraraðir hefir það ekki verið lítilsvert atriði, er hann fékk gert sér dýrin undirgefin, gat látið þau létta undir með sér í lifcbaráttunni. Hundurinn hefir fylgt manninum frá ómunatíð sem tryggur förunautur, hjá frumbyggj. um Ástralíu er hann enn eina hús- dýrið. — Það hefir vakið undrun og aðdáun vísindamanna, sem valið hafa sér rannsókn þeirra að við- fangsefni, hve mikið hugvit og hve næmar tilfinningar dýrin hafa til að bera. Munurinn á lægstu mönn- um og fullkomnustu ^ýrum er eftir þeirra skoðun ekki svo ýkjamikill. —“En málið hafa mennirnir þó fram yfir dýrin,” er sagt. “Gerið ekki of mikið úr því, vinir rnínir,” segir vísindamaðurinn, “lægstu menn komast af með 300 hljóð, en bæði hjá öpum og hjá sumum dúfnateg- undum hafa verið greind 30—40 hljóð.” — “En verkfærin, ekki nota dýrin verkfæri.” — “Jú,” segir apa. fræðingurinn, “eg hefi séð apa í dýragarði brjóta hnetu með steini, og hann hnitmiðaði höggin svo að heita að hann kæmi upp í hendurnar á manninum fyrirhafnarlaust og af tilviljun. En hann þurfti að fæða sem annað húsdýr. Það varð hlut- verk konunnar, því karlmennirnir voru í veiði og herferðum, en það var nógu notalegt að koma heim að bálinu, mýkja og rétta úr þreyttum limum í ylnum, og steikta kjötið fór að þykja lostætara en hráætið. Öll- um fór að þykja vænt um eldinn, hann mátti ekki deyja, hann var ó- missandi og óbætanlegur, því mað- urinn kunni ekki að kveikja eld. Hans varð að gæta með mikilli ná- kvæmni. Það var engan veginn létt verk. En það er einmitt þessi nýja skyldukvöð, sem eldurint\ lagði á manninn, þessi umhyggja og ná- kvæmni er með þurfti, sem þrosk- aði hann og ummyndaði alla tilveru hans og varð undirrót að öllu félags. lífi han^. Þessu nýja húsdýri var líka hætta búin bæði af vætu og vindi, það varð að hlúa að því, það varð að skýla þvi, og það varð líka konunnar hlut- verk. Heimilið var komið, listaverk konunnar. Þeir vissu það ekki karl- arnir, hvað þeir gerðu, er þeir gáfu sig undir vald konunnar á heimil- mu. — Smásaman varð meiri f jöl- breytni í matargerðinni, konan brendi leirker í eldi, þá voru matar. ílát fengin, sem þoldu eldinn. Brátt fór konan líka að flytja heimað ýms- ar bragðgóðar ilmandi jurtir og gróðursetja skrautblóm til prýðis. Það er umhygjunni fyrir hinu ó- sjálfbjarga húsdýri, sem við eigum arineldinn að þakka og það hlé, sem heimilið veitir, ættræknina, já, alt hið reglubundna líf, í stuttu máli sagt, alt það, sem menningarlíf get- ur heitið, og þflð sem gerir lífið nokkurs virði. Enginn maður veit hvílíkur óra- tími leið frá því að maðurinn lærði að nota eldinn og þangað til hann lærði að kveikja eld. En stórt spor var stigið frá því að vakta hann í skóginum og þangað til hægt var að geyma hann svo vel frá kynslóð til kynslóðar að það mátti flytja hann langar leiðir yfir lönd og höf. Það var ekki létt verk. — Það var furðu. legt, hve fundvísar þjóðirnar um heim allan hafa verið á alt þurt elds- neyti til að viðhalda eldinum og lífga hann, ef hann var að dauða kominn, og hve hugvitssamar þær hafa verið um geymslu á uppkveikjunni, þvi það var lífsskilyrði fyrir kynstofn- inn að láta ekki eldinn deyja, þess voru dæmi að um eldinn var bárist upp á líf og dauða, líf kynstofnsins var undir eldinum komið. — Auk þess sem heilar þjóðir, svo sem Persar hinir fornu, tilbáðu eldinn hreint og beint, .þá hefir um viða veröld verið hin mesta virðing og helgi á arineldinum og hann alt fram á vora daga alment verið talinn meira virði en sá, sem kveiktur var á annan hátt. Þegar Grikkir stofnuðu nýlendur til forna, tóku þeir eld frá heima- arninum með sér. En væri maður neyddur til að útvega sér eld, þá var hann ekki kveiktur með eldstáli, sem þá þektist, heldur sóttur langar leið- ir á merka staði a. m. k. þegar sér- staka virðingu þurfti við að hafa eða erfikenningum að fylgja. Konungar Spartverja höfðu jafn- an eldbera með sér á herferðum sín- um og sá eldur var frá heimaarni, á honum var helgi til sigurs. — Norð- menn fluttu eld frá heimaarni með sér til íslands og fóru eldi um land- nám sitt til að helga það. — Vestu- musteríð við Palatinarhæðina var miðdepill Rómaborgar hinnar fornu, þar var ríkisaltarið með ævarandi eldi brennandi, þar fóru fórnir fram, en Vestumeyjarnar héldu eldinum við. Árlega 1. marz var eldurinn endurnýjaður, en ekki mátti kveikja með eldstáli heldur með gömlu bor- unaraðferðinni, og prestarnir einir máttu framkvæma þá athöfn, allir eldar voru eftir það við þennan eld kveiktir. Nú er sá munur á, að katólska kirkjan kveikir eld á páska- dag. (“Hið eilífa Ijós”), við það ljós kveikja allir ljós sín. Allar þjóðir telja það skyldu þeirra sem eld eiga að gefa hann eða lána. (Eða ætli nokkrum nútíma- manni kæmi til hugar að neita, jafn. vel versta pólitíska andstæðingi sín. um, um eld í vindlinginn !). Cicerö segir í ræðum sínum um skylduna, að allir séu skyldir að gefa eld. Plató gengur jafnvel svo langt að segja, að maður eigi að gefa hann óvinum sinum. Hjá Rómverj- um til forna var það hin þyngsta hegning að svifta menn eldi og vatni, það var lagt að jöfnu. Vísindamenn, sem ferðast nafa milli frumstæðra þjcíða á vorum dögum, víðsvegar um heim, hafa all- ir sömu sögu að.segja: Eldurinn er mikilsvirtur, arineldurinn er vakt- aður með hinni mestu nákvæmni, það er vinarmerki að gefa eld af heimaarninum, heldur fara menn langar leiðir til að lána eld en að kveikja hann á annan hátt, þótt þeir geti. “Hvergi hefi eg séð jafnmörg eldstæði og í Afríku,” segir ferða- maður nokkur,” en ekki var þeim um það að nota eldspýturnar okk- ar ” — Það er skamt á að minnast að á Vestur-Þýskalandi var sá siður almennur að hafa jafnan viðarkubb (Scharblock) brennandi í hlóðun- um, hann mátti aldrei kulna út. Og ætli við íslendingar könnumst ekki við það að fela eldinn í hlóðunum, hann var ekki látinn deyja árum eða áratugum saman á bæjum, þótti al- gerlega óhæfilegt að það kæmi fyr- ir. En það muna menn, sem nú eru uppi, að heldur var farið á bæi og sóttur eldur milli tveggja taðflaga en að kveikja hann öðruvísi. Allir kannast við orðtækið: “Það er eins og hann sé að sækja eld,” þegar einhver er að flýta sér. Við sjáum þannig, að aðferðin við að geyma eldinn er ekki ýlík meðal þjóðanna. Menn sáu hrátt, að tálguspænirnir af axarskaftinu var þur og góð uppkveikja, og bor- uðu í þurra spýtuna með steini eða beini til þess að fá þurt, gott duft til að kveikja upp með og geymdu það sem sjáaldur áuga sins, einkum í votviðrum. Grikkir segja reynd- ar, að titaninn Prómeþeifur hafi stolið eldinum frá guðunum, flutt hann í stöngli narktus-jurtarinnar og gefið mönnunum hann. — Ástr- alíubúar geyma eldinn í stöngli gras-. trésins og Indíánar geyma hann i sveppi frá morgni til kvölds á her- ferðum sinurn. Þannig mætti lengi telja. En einhverntíma, þegar eldurinn var rétt að dauða kominn og vand- rææði fyrir dyrum, enginn steinn eða bein að bora með, þá var tekin hörð spýta og borað með henni til þess að fá duft til uppkveikju. En hvað var þetta? Það kom ekki ein- ungis duft heldu-r líka reykur upp úr holunni og bráðum eldur! Upp- fyndingin var gerð---Um víða ver. öld, út og suður, austur og vestur. allsstaðar er þessi aðferð, eða mjög svipuð, notuð við að kveikja eldinn: Eldbor, eldbogi, eldsög. Villimenn eru alveg furðulega fljótir að kveikja eld, á þennan hátt, stundum ekki nema 1—2 núnútur, þeir kunna lagið á því. Það er ekki gott að hugsa sér mat. argerð án elds. — Nei, nei, sevja •,'isindi'i en hugsið vkkur matargerð frumy jcðanna ! — r Tm v:N- vcrold. fratn með öllum hö'.t' i hafa'iutidist dyngjur af skeldýrum. Haugar þessir (kjjökkenmöddinger) sýna, að mennirnir hafa mestmegnis lifað á ostrum, sem er ein hin löstætasta fæða. — Nú, vindþurkað kjöt og harðfiskur, ber, ávextir og jurtir, alt er þetta vel ætilegt, og o'ðið Eskimói þýðir hráæta, og hvernig var það. ekki við hirð Menekáks konungs í Afríku nú á vorum dög- um, hrátt átu þeir þar, þó þeir þektu eldinn, og varð gott af. Enginn er aftur kominn að segpi frá því, hve nærri heimskautunu.n menn hafa búið fyrir hundrað þús- undum ára, eða áður en menn þektu eldinn, en loðskinnin hafa þeir haít til að skýla sér með þá eins og nú, og enn þola frumþjóðir, t. d. Eld- lendinar, mikinn kulda, þær kæra sig alls ekki um hitann. Alísstaðar þar sem kalt er loft og lítið um eldsneyti, eru notuð þung og þykk föt, þykkir veggir, löng göng, íbúðin einangruð sem mest ntá. Við íslendingar þekkjitm það frá torfbæjunum með-löngu göng- unum. Og meðan bæirnir voru ó- upphitaðir, var ekki vanþörf á að klæða sig vel í hlý og þykk ullarföt. Um leið og maðurinn var búinn að komast upp á að kveikja eld hvar og hvenær sem hann vildi, gerði það honunt hægt um liönd að fara unt lönd og höf, færa heimilið með sér, vinna ný lönd og útbreiða menning. una. (Samandregið úr náttúrufræðis- ritum). Halldóra Bjaruadóttir. —Hlín. Hátíð á Garðar Sunnudaginn 29. des. fór fram eftirnxfyinileg hátíð í kirkjunni á Gardar. Fyrst var hátíðleg ára- móta guðsþjónusta, en að guðsþjón- ustunni lokinni var gengið niður í hinn nýja og ágæta kjallarasal kirkj- unnar, sem bygður var i sumar, og þar veitti kvenfélagið öllum messu- gestum kaffi og hinar ágætustu veit. ingar. Þótti það eiga vel við að söfnuðurjnn kæmi saman til að láta í ljós ánægju sína og þakklæti út af þvi að sú viðgerð á kirkjunni var framkvæmd, sem nauðsynleg var orðin, og sem hafði það í för með sér, að söfnuðurinn og kvenfélagið eignaðist þenna ágæta kjallarasal, þar sem halda má fundi og samkom- ur, og setjast að kaffidrykkju þegar svo ber við. Hafði einmitt verið á- kveðið að hafa slíkt fagnaðarmót eftir messu hinn 29. dag janúar- mánaðar. Auk þess að fagna út af viðgerðinni átti sérstaklega að þakka Mrs. Ingibjörgu Wfllter fyrir henn- ar frábæru fórnfýsi og gjafmildi í sambandi við að koma verki þessu í framkvæmd, því hún hafði lagt fram meira en $1000 til verksins, af þeirri upphæð, er til þurfti. En það sem til þarf verður um $2000, þegar verkið er með öllu fullgjört. Fyrir hönd kvenfélagsins ávarpaði Mrs. J. K. Ólafson heiðursgestinn með hlýju og fögru erindi, og þakk- aði henni gjafir hennar stórar og höfðinglegar, bæði til kvenfélags og safnaðar nú og fyr. Einnig mintist hún hennar einlægni og áhuga i sam. bandi við kirkjuleg mál. Hún af- henti henni að lokum fagran blóm- vönd í silfurvasa; var það gjöf kvenfélagsins til Mrs. Walter, í minningu um þennan viðburð. Þá talaði Mr. T. K. Ólafson fyrir hönd byggingarnefndarinnar; skýrði hann söfnuðinum frá starfi nefndarinn- ar. Lauk hann lofi á yfirsmiðinn, Mr. G. B. Olgeirsson, en einnig á marga aðra, er svo vel og ágætlega höfðu aðstoðað við þetta verk. Á- nægja sagði hann að það hefði verið nefndinni hve vel menn tíku í þetta mál og lögðu fram gjafavinnu af góðum og fúsu mvilja. í lok ræðu sinnar vék hann máli sínu sérstak- lega að Mrs. Ingibjörgu Walter, og þakkaði henni sérstklega frá nefnd. inni fyrir fórnfúsar gjafir hennar, og færði henni lindarpenna að gjöf frá nefndinni, til minningar um þenna viðburð. Prestur safnaðarins tók svo loks til máls. Ávarpaði hann sérstaklega byggingarnefndina, fólkið alt, sem svo vel hafði unnið að þessu verki við kirkjuna, og Mrs. Walter, og þakkaði öllum störf þeirra og gjafir, fyrir hönd safnaðarins í heild. Kjallarasalurinn er hinn prýðileg. asti i alla staði. Þar er hátt undir loft og vel bjart. Salurinn er vel hit- aður ög raflýstur. Eldhús er þar stórt og vandað. Og auk þess aðal- salur, þar sem um 100 manns geta setið við borð og auk þess nokkrir til hliðar. Yerður þessi salur söfn- uðinum og kvenfélaginu frábærlega gagnlegur i sambandi við ýms fé- lagsstörf. Er þvi ekki að furða þó það væri safnaðarfólkinu fagnaðar. efni, er þessi þarfa viðgerð á kirkj- unni hafði komist í framkvæmd. H. S. \ ♦ BORGIÐ LÖGBERG! “Vanity Fair” Hose Are*Sheer asia^Film of Georgette Because the very fifie threads are specially treated to make them soft and dull. They’re the logical choice for dress wear—they’re practically unsur- passed for chic—in fact, they’re what you need for a successful 1936. Sizes 8þi to íoVi- Pair $1.50 Hosiery Section, Main Floor, Portage T. EATON C°u WINNIPEG CANADA LIMITCO I

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.