Lögberg - 20.12.1951, Blaðsíða 10

KtCWKtCtCW
10
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 20. DESEMBER, 1951
HREINDYRIN
Landnemarnir á öræfum Islands
Þar sem mannaferðir eru fá-
gætar og búfé bænda er sjaldan
á ferli, langt fyrir innan allar
byggðir og uppi við jökuírendur,
í faðmi friðsælla fjalla á öræf-
um uppi, unir hreindýrið hag
sínum og lifir lífi sínu í blíðu
og stríðu, af fáum áreitt >fin síð-
ustu 11 ár síðan það var alfriðað
að landslögum.
Dýraríki Islands er fábreytt og
fjöldi einstaklinga lítill innan
hverrar tegundar. Að frátöldum
refnum munu öll þau spendýr,
spm lifa hér á landi, beint eða
óbeint vera hingað komin fyrir
tilstilli íbúa landsins. Og hreinn-
inn er eitt þeirra spendýra, sem
íbúar íslands hafa sótt til ann-
ara landa, en eigi, eins og aðrar
þjóðir, borið gæfu til að nytja
á sama hátt og þær.
Landnámsmenn fluttu með
sér búfé í öndverðu, en land
hafði hér verið byggt um nær-
fellt níu aldir áður en fyrsta
hreindýrið var flutt út hingað
yfir Atlanzhaf. Svo er sagt, að
árið 1771 hafi Thodal stiftamt-
maður látið flytja hingað 13
hreindýr frá Finnmörku, en
þau hafa verið hin fyrstu, er
hingað komu. Þó er talið að að-
eins þrjú hafi lifandi á land far-
ið. Voru það þá fyrstu landnem-
ar hinna íslenzku öræfa og námu
land í Rangárvallasýslu. Laust
fyrir 1780 var aftur fluttur
hingað allstór hópur frá Noregi
og er svo ságt, að 23 dýr hafi
korhist hingað lifandi. Þeim var
sleppt á Reykjanesskaga. Árið
1783 voru enn flutt hreindýr til
landsins og þeim sleppt í Þing-
eyjarsýslu og að lokum komu
hingað um 30 dýr árið 1787, en
þeim var landvist boðin á Aust-
fjörðum. í fernu lagi munu þess-
ir landnemar, og forfeður ís-
lenzku öræfanna, því hafa kom-
Megi hátíð Ijósanna vekja g
hvan/etna frið og fögnuð! *
Með þökk fyrir greið og
góð viðskipti.
GEO. D. SIMPSON
BOX COMPANY
Phone 54 339
MAIN and PARTRIDGE WEST KILDONAN
<e<ciete<c!eteic)ctcttEtc<ctc!«>c>etctcBC<ctc>c<ctcictc>c>c<cic<ctcictctc>c)c>c<C)c«
Stjórn og
starfsfólk...
The Canadian Fish Producers
Limited óskar öilum viðskifta-
vinum sínum og íslendingum
fjær og nær, gleðilegra jóla
og góðs og gæfuríks nýárs.
Talsími 26328
Canadian
Fish
Producers
L I M I T E D
311 Chambers Street
WINNIPEG MANITOBA
J. H. PAGE, jorstjóri
ið1 til landsins og verið valin
landvist í þrem landshlutum.
Hópar þessir eru því upphaf
þess stofns, sem nú er hér, því
að síðar hafa hreindýr eigi ver-
ið sótt út fyrir landsteina.
☆
Að sjálfsögðu hefir árferðið á
Islandi ráðið mestu um hve ört
stofninn óx og-hverjar sveiflur
hafa orðið á stærð hjarðanna á
tímibili því, sem hreindýrið hef-
ir átt hér heima. Það er í frá-
sögur fært hve ort stofninn hafi
vaxið hin fyrstu ár, einkum sá,
er settur var í land við Hafnar-
fjörð og gekk um Reykjanes-
skaga, en svo er mælt, að nokkr-
um árum seinna hafi hann skipt
mörgum hundruðum einstakl-
inga. Frá ýmsum öðrum slóðum
hafa sögur verið sagðar, er benda
til þess, að einatt hafi verið all-
margt hreindýra og þá einnig
þar, sem þau eru nú sjaldséð eða
hafa eigi komið um áratugi.
Eiginleg talning þeirra hefir þó
ekki verið framkvæmd, sem
vart er við að búast, því að illa
hefir einatt gengið að fá rétta
tölu á því búfé, sem landsmenn
höfðu undir höndum og á húsi,
en hreindýrið hefir ætíð lifað
hér villt og því skiljanlegt, að
ekki var það almennt áhugamál
að vita tölu viltra dýra úr því
talning búfjár skipti litlu máli,
frá sjónarmiði fjölda manna.
Að stærð hreindýrahjarðar-
innar hefir verið miklum breyt-
ingum undirorpin er vel skiljan-
legt og eðlilegt, því að-hún hefir
alla tíð átt í vök að verjast og
alls staðar verið ofurseld duttl-
ungum veðráttunnar, vályndi
annarra náttúruafla og svo mis-
indi mannanna. Harðfengi og
lífsþróttur hafa alla tíð verið
þau meðfæddu öfl, sem einum
hefir verið til að tjalda þegar
annað hefir brugðist, í barátt-
unni við köld örlög og nístandi
hörkur grimmúðugs vetrar, við
klakahjarta íslenzkra öræfa. Ör-
æfi og óbyggðir hafa löngum
verið heimkynni hreindýrsins,
en svo gat stundum að sorfið í
þessum heimkynnum þeirra, að
til mannabyggða varð að leita.
En þar mætti þá stundum lítil
vorkunn, svo að þegar flúð var
frá vá, var á feigðarslóð hafnað.
Var það því að vonum, að í sum-
um árum hefir hjörðin þynnst
Jólavenjur í Danmörku
Framhald af bls. 9
venja, að jólagjafir væru gefnar.
Þegar gengið var til náða um
kvöldið, las hver kvöldbænir
sínar í hljóði og sofnaði; en jafn-
skjótt sem kyrrð var á komin,
komst hreyfing á þau öfl, sem
hulin voru mannlegum augum á
daginn. Þegar klukkan sló tólf,
risu skepnurnar á fætur í gripa-
húsunum og veittu lotningu fæð-
ingu frelsarans með knéfalli, og
á þeirri stundu gátu þær mælt
manna máli; en engum leyfðist
að hlusta á þær, því að þá fór
illa fyrir honum. — Eftir mið-
nætti tíndust þöglar, hvítklædd-
ar vofar inn í kirkjuna, kveikt
var á alariskertunum og lágur
söngur barst út í næturkyrrðina;
prestvofa steig síðan í stólinn og
predikaði yfir þesum ömurlega
söfnuði. Fyrir kom, að lifandi
menn lentu í þessum vofuhóp og
sumir þeirra sluppu lifandi það-
an, ef einhver vofan gaf þeim
það ráð, að fleygja af sér ein-
hverri flík í kirkjudyrunum; þá
fannst flíkin þar um morguninn
öll táin og tætt.
Að morgni jóladags tók hús-
bóndinn til offurpeninga þá, er
hann ætlaði prestinum og djákn-
anum, vafði þá innan í bréf og
gekk til kirkju með þeim heima-
mönnum, sem farið gátu. Þar var
hlýtt messu og sálmar sungnir,
djákninn gekk um og safnaði í
fátækrapyngjuna, hringt var út,
menn buðu hver öðrum góðar
stundir og óskuðu gleðilegrar há-
tíðar, og svo var haldið heim
aftur.
Annar í jólum, sem kallaður
var Stefánsdagur, var haldinn
heilagur líkt og sunnudagur, en
um kvöldið fór unga fólkið ekki
af fötum, heldur gekk á milli
húsa og bæja og framdi ýmiss
konar hrekki og strákapör. Al-
gengt var að fela skóflur og
mykjubörur fjósamannanna, föt
stúlknanna, potta og kyrnur í
eldhúsum og búrum, loka fólk
inni, þar sem því var við komið,
byrgja glugga og reykhfáa o, s,
frv. Að vísu voru hrekkjabrögð
þessi svo meinlaus, að þau urðu
ekki neinum að tjóni, en þau
voru engan veginn samboðin
menningu píslarvottsins, sem
dagurinn var kenndur við. — Að
leikslokum fór hver heim til sín
og þá af húsfreyjunni ferhyrnda
„Stefáns-köku“.
ÍSLENDINGUR
mjög þegar á eitt lögðust harð-
ýðgi náttúrunnar og miskunnar-
leysi mannskepnunnar.
Það má vera, að stundum hafi
verið þörf á því að afla hrein-
læris til þess að forða mannanna
börnum frá sárum sulti þegar
harðæri svarf fastast, en stund-
um hefir sjálfsagt margur vænn
tarfur yerið felldur og mörg
hind eða kálfur að velli lagður
án þess að brýn þörf hafi knúð,
1 Langrill's Funeral Home
Ég óska íslendingum nær
I
og fjær gleðilegra_ jóla
góðs og gæfuríks nýórs.
W. P. LANGRIIJj, IJcensed by Department of Healtb
and Public Welfare. — Member Manltoba Ptmeral
Directors Associatlon.
Innilegustu óskir
um gleðileg jól, til allra
okkar íslenzku viðskiftavina
og allra íslendinga, og góðs
gæfuríks nýórs.
*13a/terie<f£imited
Framlag íslendinga . . .
Hin fámenna íslenzka þjóð, hefir framleitt mörg mikilmenni, menntamenn,
skáld og sagnritara, því á íslandi er ekki til einn einasti óbókfróður maður.
Það er sérstakt lán fyrir Sléttufylkin í Canada, að svo margir af afkomendum
þessara íslendinga hafa sezt þar að sem bændur og embættismenn, er getið
hafa sér alþjóðar orðstír.
Þeir fluttu hingað með sér frá heimalandi sínu, einlæga samvinnu þátttöku,
hrausta líkama og andlegt atgjörfi, þjálfað í hinum góðu skólum þeirra, ásamt
tryggð við hinar ágætu bókmenntir forfeðra sinna sem að þeir tóku að erfðum
í gegnum aldirnar.
Hveitisambandið í Canada telur það lán sitt að hafa svo marga ábyggilega
félaga af íslenzku bergi brotna.
CANADIAN COOPERATIVE WHEAT PRODUCERS LTD.
WINNIPEG CANADA
MAHITOBA POOL ELEVATORS SASKATCHEWAN COOPERATIVE PRODUCERS LIMITED ALBERTA WHEAT POOL
Winnipeg — Maniloba Regina — Saskaichewan Calgary — Alberta