Lögberg - 20.12.1951, Blaðsíða 11

11
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 20. DESEMBER, 1951
eða fyrirhyggja um hæfilega
takmörkum stofnsins væri ráð-
andi.
☆
Um skeið, þegar útbreiðsla
stofnsins var mest, voru hrein-
dýrin fyrst og fremst um Reykja
nesskaga og í fjallgörðunum
vestast og nyrst í Árnessýslu og
allt til Borgarfjarðar. Þá var
nokkuð af þeim austan Eyja-
fjarðar í báðum Þingeyjarsýsl-
um og svo í Múlasýslum, en þó
fyrst og fremst á hálendinu upp
af Þingeyjar- og Múlasýslum,
norðan Vatnajökuls, enda hefir
hið síðastnefnda svæði verið
eina heimkynni hreindýranna
hina síðustu áratugi.
Hvernig á því stendur, að þeim
er nú gjöreytt á Suð-Vestur-
landi, í Suður-Þingeyjarsýslu og
nyrstu hlutum Norður-Þingeyj-
arsýslu, skal ekkert um sagt hér,
en þegar þess er minnst, að á
ýmsum tímum hafa landslög
heimilað eða jafnvel hvatt til
þess að skjóta hreindýrin, þá er
auðskilið mál, að næst manna-
byggðum var sízt friðland þegar
byssukúlan var annars vegar.
Það má auðsætt vera, að á
þeim 180 árum, sem liðin eru
síðan fyrstu dýrin voru flutt
hingáð, hefði hjörðin getað vax-
ið gífuríega, ef viðkoman hefði
alltaf verið ör og eyðingaröflin
verið takmörkuð eða lítilvirk.
Það má vera, að frjósemin hafi
alltaf verið nokkur, en jarðbönn,
vorharðindi og veiðimenn hafa
einatt fast að sorfið, svo að stofn-
inn hefir einatt orðið veikur og
visinn, þó að aldrei hafi öfl þessi
klippt hann við rót og að engu
gert.
Auðskilið er það og, að tak-
mörk eru nokkuð þröng, á ör-
æfum uppi, fyrir því, hve stór
hjörð getur gengið þar án þess
að í örtröð stefni. Hins vegar
eru engin gögn, sem segja neitt
um það, hvort land hafi blásið
þar eða gróðurlendi minnkað af
því að þar hafi gengið of stórar
hjarðir hreindýra. Til þess að
fyrirbyggja ofsetu eru hömlur á
hjarðarstærð eðlilegar, en eitt er
að ganga að hjörðinni með morð-
hug sem veiðiþjófur eða að
landslögum, hæfa það sem hæft
verður og fella það er fellt verð-
ur, og annað er að stilla hjarðar-
stærð í hóf með því að fella á
vissum árstíma þá einstaklinga,
sem eðlilegt er að felldir séu og
geta að gagni komið sem aðrar
búfjárafurðir, framleiddar á
landnytjum um víðlendi öræf-
anna. Hreindýrahjörðin hefir á
ýmsum tímum verið mjög mis-
jöfn að stærð. Stundum hafa ein-
staklingarnir a ð e i n s skipt
nokkrum hundruðum, en á viss-
um tímum hefir fjöldinn numið
þúsundum.
☆
Hreindýrið hefir aldrei verið
nytjað .hér sem búfé. Þegar
harðnað hefir á dalnum, og til-
vera þess orðið döpur á öræfum
uppi, þá hefir hreindýrahjörðin
einatt leitað þangað, sem betur
hefir blásið og til jarðar hefir
náð, jafnvel þó að í návist manna
væri. Annars er hreindýrið
mjög mannfælið og skilningar-
vit þess svo skörp, að talið er, að
það skynji nærveru manna um
hundruð metra, þó að á milli
beri hæðir, svo að sýn sé lokuð.
Um vetur fara hjarðirnar ein-
att um sveitir austanlands og
staðnæmast þá skammt frá
byggð, stundum tímum saman.
Talið er, að nú séu hér á landi
tæplega 2000 dýr. Það er ekki
stór hópur eftir því nær tveggja
alda tilveru við frjálsræði um
víðáttur fslands. En þess er að
minnast, að tilveran hefir einatt
verið döpur og ofsóknir miklar.
Þessi hópur þætti ekki sérleg
hjörð einstaklinga á þeim slóð-
um, sem hreindýr eru nytjuð
sem búfé, svo sem er hjá Löpp-
um. En vel má vera, að hér gætu
þrifist mun fleiri hjarðir en hér
eru nú, því að aðeins er eitt
heimkynni þeirra, öræfin norð-
an Vatnajökuls, en víðar eru ó-
byggðir, svo sem hinar víðlendu
heiðar norðan Hofsjökuls og
Langajökuls, allt vestur í Dali.
Á þessum slóðum munu hrein-
dýr lítt hafa staðnæmst, enda
er þar varla eins veðursælt og
milli Jökulsánna eystra. En ekki
er óhugsandi að þau gætu lifað
góðu lífi á þessum slóðum, ekki
sízt ef þau væru það sem kalla
mætti hálf-tamin, þ. e. a. s. ef
þau væru vön mannaferðum og
nytu aðstoðar þegar illa árar,
svo að barátta þeirra fyrir til-
verunni væri þá létt til þess að
komizt yrði yfir örðugasta hjall-
ann. Síðan 1940 hefir verið eftir-
lit með hjörðinni og er talið að
hún hafi spekst mikið á þessu
tímabili jafnframt og hún hefir
kynntzt ferðum manna í frið-
samlegum erindum.
Á hinum víðlendu öræfum og
afréttum er fóður fyrir fjölda
skepna og mundi þar ekki sum-
arbeit þrjóta þó að þar væri
langtum þéttar setið en raun er
á. Hitt getur aftur á móti verið
rétt að athuga gaumgæfilega,
hve margt búfé, eða hreindýr,
má nytja land til vetrarbeitar,
því að alkunna er, að landspjöll,
vegna ofbeitar, verða að vetri,
en örsjaldan eða aldrei að sumri,
nema þar sem þurrviðrasamt er
og jarðvegsmyndanir af mó-
bergsdusti eða álíka efni, svo að
úr börðum brýtur.
Hreindýrið lifir af öllum há-
fjallagróðri og er eigi ástæða til
að ætla, að einn hluti öræfanna
henti þeim betur en annar vegna
gróðurfars. Hitt er annað mál,
að veðráttan er misjöfn á hinum
ýmsu stöðu hálendisins og vetr-
arríki að sama skapi. Ætti að
útbreiða landnám hreindýranna
væri þess vegna ástæða til að
gera sér grein fyrir skilyrðun-
um til vetrargöngu sérstaklega.
Varla gæti það talist fjar-
stæða að efla útbreiðslu þessa
eina fulltrúa kvíslhyrninga, sem
lifir hér á landi, úr því að 180
ára reynsla hefir sýnt og sannað,
að jafnvel í harðindum, og þrátt
fyrir ágengni mannanna, hefir
hann haldið velli. Hvað þá ef
hann nyti nokkurrar aðstoðar í
baráttu sinni fyrir tilverunni?
Svo er sagt, að hreindýrunum
\ Gleðileg jól |
| og farsælt |
I' r I S
nyar! \
0 i
Föt hreinsuð, pressuð og «
allar viðgerðir fljótt og |
vel af hendi leystar.
» §
i *
i Cngltéf) |
IŒatlor é>fjop |
795 SARGENT AVENUE |
hafi fjölgað verulega hin síðustu
ár, eða þennan áratug, sem þau
hafa verið alfriðuð. Mætti ætla,
að þau gætu gefið þjóðinni
nytjar, ef skynsamlega væri að
farið um vöxt og viðgang stofns-
ins.
'<>c>ci«cictctc<ctcic<ctctctctc«ct<tctctct<tctctctctc<ctctctctctctctctctctctc<ctctctcicictcic<ctctetc«
Megi hátíð Ijósanna vekja
hvarvetna frið og fögnuð!
Með þökk fyrir greið og
góð viðskipti.
Phone 89 7G7
G. K. STEPHENSON
P L U M B E R
1061 DOMINION ST. WINNIPEG
I
íslenzkir Byggingameistarar Velja
TEN-TEST í allar sínar byggingar
Þessl Insulatlng Board skara fram úr að gæðum . . .
Seld og notuS um allan heim—
FYRIR NÝJAR BYGGINQAR. svo og til atSgerCa
eCa endurnýjunar íullnægir TEN-TEST svo
mörgum kröfum, aC til stórra hagsmuna verCur.
Notaglldi þess og verC er ávalt eins og vera ber. Og
vegna þess aC þaC kemur 1 staC annara efna, er
ávalt um aukasparnaB aC rœCa.
TEN-TEST hefir margfaldan tilgang sem
insulatlng board. ÞaC veitir vörn fyrir of htta eCa
kulda, og tryggir jöfn þægindi hvernig sem
viCrar. Þessar auCmeCförnu plötur tryggja skjötan
firangur og lækka innsetningarverG. 1 sumarheimil-
um eCa borgarbýlum, skrlftstofum, fJölmennisibðC-
um, útvarpsstöCvum, samkomusölum og hötelum,
tryggir TEN-TEST lifsþægindi, ðtllokun h&vaCa, og
fylgir yfirieitt fyrirmælum ströngustu byggingar-
llstar.
ÚtbrelCsla og notkun um allan helm gegnum viC-
urkenda vlCskiptamiCla, er trygglng yCar fyrir skjötrl
persönuiegri afgreiCslu. R&Cglst viC næsta TEN-
TEST umboCsmann, eCa skrifiC oss eftir upplýsingum.
HLÝJAR
SKREYTIR
ENDURNÝJAR
TEN-TEST
LÆKKAR
KOSTNAÐ
VIÐ HITUN
INSULATING WALL BOARD
INTERNATIONAL FIBRE BOARD LIMITED, OTTAWA
WESTERN
DISTRIBUTORS:
Armsfrong Distributors Ltd. winnipeg. manitoba
FREYR
'ctetctctctctetctctctctctctctctetctctetctctetctctctctetctetetctctctctctctetctctctcietctctci
!
tetctetctctci
1
L
Megi hátíð Ijósanna vekja
hvarvetna frið og fögnuð!
Með þökk fyrir greið og
góð viðskipti.
Arlington Pharmacy
Prescription Specialists
SARGENT and ARLINGTON
Phone 35 550
iMiSiMiMai3i»aiaiiiai»3)9)>t3i3)3i3taiaa9>»i»%3)ai»»»>i3)Si>iaii
WANT TO 5AVE
ON FUEL
COSTS?\^
Heal your heme with aa íconomhal
FLUID HEAT ROTARY BURNER!
Yes, a Fluid Heat Rotary Oil Bumer in your home this
winter will make a big difference in your fuel costs—as
well as your comfort! An exclusive “Flameflex” Hearth
Ring in this bumer compels the flame to wipe the walls
of the heater, gets maximum heat from fuel oil! And it'g
elean, quiet and automatic, too.
Phone Us Today for full details and terms. Expert
installation. Dependable service. Nq obligation.
wfiuid lieab
OIL BURNER
"WORLD’S ECONOMY CHAMPION"
FURNASMAN ST0KER
WINNIPEC, LTD.
176 FORT ST. — PHONE 935 471
“Specialists in Automatic Home Heating”
\1
ro a mmoN a
B««IH
Fyrsfi Banki
Canada
m
r rá einni kynslóð til annarar hefir
traust Canadamanna farið vaxandi á
Montreal bankanum.
í dag kalla fleiri en hálf önnur miljón
manna, frá einum enda Canada til
annars, Montreal bankann, sinn banka.
Bank of Montreai,
er fyrsti og öflugasti bankinn í Canada
t SAMVINNU VIÐ AILAR STÉTTIR I C A N A I) A SIÐAN 1817