Sunnanfari - 01.04.1898, Qupperneq 10

58
liggur þó eflaust nær slíkri meðferð, en lýrikin.
Ið episk-lýriska í sögunum fann sitt rétta form
á réttum t-íma í sagnstýl þeirra Snorra. Þó tókst
þeim Tegnér og Ohlenslæger furðu-vel. Þetta fundu
Porngrikkir snemma. Flest þeirra dramatisku lista-
verka eru sögur og sagnaIjóð frumaldanna, framsett
í veglegum harmsagnaleikum. Svo eru og nálega
allar tragedíur til orðnar. Menn sem lítið hafa
kynt sér sögu fagurra fræða, sem er mikil og tor-
skilin, skyldu vara sig að ala ekki sérvizku manna
og fáfræði á dómum út í bláinn, og á sú bending
ekki fremur heima hjá Guðmundi Friðjónssyui en
ýmsum öðrum. Þó eru persónulegir hókadómar
verstir, og eru hreint og beint skrælingjamerki hjá
hverri þjóð, sem þeir finnast.
Að endingu vil ég bróðurlega benda Guðm.
Friðjónssyni á helzta gallann, sem ég þykist finna
á hans ljóðasmíð — ekki í metnaðarskyni, heldur
í beztu meiningu. Kveðlingar hans eru flestir
frumlegir bæði að efni, orðfæri og „stýl“, og
„kenningar11 hans eða samlíkingar víða fyndnar
og allskáldlegar, enda oftlega svo ramm-íslenzkar
að þær ganga vestur í Grænlands-óhygðir, norður
í Hafsbotn og austur í Jötunheima. En gallinn
þykir mér einkum vera hans íburður og írekstur
af samlíkingum; vil ég kalla það kenningar eða
kenningarhugmyndir, því sá skáldskaparbragur
„kennir“ og „rekur“ og „bindur“ alveg á tilsvar-
andi hátt og kenningar hirðskáldanna gömlu gerðu
— að minsta kosti upphaflega. Þetta formskrúð
er afturfara rnerki í lýriskuin skáldskap, sem smá-
saman kæfir tilfinning skáldanna og setur höfuðið
í hjartans stað, o: formið deyðir efnið, og eðli list-
arinnar og jafnvægi raskast. Svo er varið eftir-
mælinu „Jón gamli“ i sama hefti „Sf.“, þar sofnar
öll sampíning lesandans bak við rósatjöld formsins,
þ. e. samlíkinga-vefsins. Sumt af samlíkingunum
er hnyttilegt og á vel við (er skáldleg symbolik),
en höf. leikur sér, og leikslokin verða, að lesarinn
gleymir gamla manninum, ogsegir: „Skratti yrkir
Gvendur laglega, en þó er óg ekki ánægður“.
Eg er braglistarvimu', en ekki þeirrar sem fer
sveit úr sveit og lifir á því að stæla annara íþrótt,
og það er listin, sem ég sagði, að orðin væri allra
gagn — og almenningur. En heldur kýs ég fædd-
an listamann samt, heldur en eingöngu „lærðan“.
Sannir listamenn hafa það einkenni, að formið
kæfir aldrei hjá þeim eldinn (andríkið, efnið).
Hinir, sem ekki eru búnir að ná í þann eld — það
þarf að sækja hann upp í himininn! — þeir hrasa
aflir um formið. Og af því kemur það, að flest
fyrnist, týnist og gleymist, sem ekki var „af and-
anum fætt“.
Matth. Jochumsson.
Hvernig á að komast til norður
heimskautsins.
Eftir Friðþjóf Nansen.
Margar eru getgáturnar, sem gerðar hafa verið
um það, hvernig umhorfs væri f kring um norður-
heimskautið, og hefir það örvað ímyndunarafl manna
um margar aldir.
Nokkur hundruð ár eru liðin síðan hollenzkir
landfræðingar héldu, að auður sjór og hlýtt lofts-
lag hlyti að vera í kring um norðurheimskautið.
Voru skip send þessa leið til að komast skemstu
leiðina til Indlands og Kína, en urðu jafnan frá
að hverfa, því órjúfanleg ísviðri urðu á vegi þeirra.
Það eru jafnvel ekki nerna fjörutiu ár síðan
ameríkski sæfræðingurinn Maury reyndi að sanna
það á vlsindalegan hátt, að til væri íslaust heim-
skautshaf.
En er það sannaðist, að íslaust heimskautshaf
væri ekki til, varð sú kenuing ofan á, að heim-
skautshafið hlyti að vera grunt. Þar væri alt fult
af ókuunum löndum og eyjum, og þykkur óhreyfan-
legur ís lægi yfir sjálfu heimskautinu.
Þessar fyrri hugmyndir verða þó að víkja fyr-
ir inum nýrri ransóknum, því þær hafa leitt í ljós,
hvernig ástatt væri þarna lengst norður frá. I
ferðinni með „Fram“ var það sannað, að ástandið í
grend við sjálft heimskautið er að mestu ið sama,
sem í þeim hluta heimskautshafsins, sem betur er
kunuur. Það var hvorki autt haf né óhreyfanlegur
ís, heldur víð og djúp renna, þakin hreyfanlegum
is, sem stöðugt er ýmist að bráðna eða frjósa sam-
an á ný, og er á ferð frá Síberíu til Grænlands.
Vér fundum, að renna þessi var að meðaltali 2000
faðma djúp á öllu því svæði er „Fram“ fór yfir,
og er hún augljóstframhald af djúpi Norður-Atlants-
hafsius, sem nær inn í ókannaða svæðið milli Græn-
lands og Spitzbergen.
Haf þetta er að tiltölu hlýtt, í djúpinu, hlýrra
en i norðurdjúpi Atlantshafsins. Er auðsætt, að
þetta hlýja haf kemur úr Atlantshafinu, fyllir heim-
skautsrennuna, kólnar þar smámsaman og rennur