Öldin - 01.01.1894, Blaðsíða 13

Rnhus fntcticosus voni ekki fæi'ri cn 200
tegundir. Alveg áþekt á sér stað með
niiirgar inar lægri vesningar dýrakynsins.
Eitt kennimerki töldu fræðimenn lengi
óbrigðult, að því er dýraríkið snerti, til að
skera úr, hvort um tegund væri að gera
eða að cins um afbrigði. Ef skepnur tvær
gátu eðlað sig sannin (getið afkvæmi sam-
an), þá heyrðu þær til sömu tegund; ella
vóru sitt af hvorri tegund. En sauðfé og
geitfé, hvað á að segja um það ? Hrútr og
geit geta ekki tímgazt, en liafr og ær geta
tímgazt Er þetta þá ein eða tvær tegund-
ir? Hér komast menn í ógöngur með
þetta kennimerki.
Ef satt skal segja, tjáir eidvi móti því
að bera, að alt deilikerfi náttúriisögunnar,
jafnvel ið allra-“náttúrlegasta,” með öllum
sínum tegundum, kynjum og ættum, röð-
um og flokknm, er þó enn ekki nema
manna-tilbúningr, handahófs-verk, sem
meun liafa gert sér til yflrlits-löttis. Vér
búum oss til þessi skifti-hólf og stingum
þar svo inn flokkum, röðum, kynjum, teg-
undum og afbrigðum eftir því sem oss virð-
ist handhægast til minnis eða yflrlits. En
alt er þctta manna-tilbúningr, en ekki nátt-
úrunnar eðlilega verk.
Það er lika eins og þcir náttúrufræð-
jngar, sem lialdið hafa fast við óbreytileik
tegundanna og sjálflr hafa samið ný deili-
kerfl (ijistem), hafi óljó^fundið til þess, að
tcgundirnar væru skyldar. Linné skifti
jurtaríkinu í 23 flokka á mjög óeðlilegan
liátt, en fiokkunum skifti hann aftr í ættir,
kyn og tegundir, eftir þvl sem honum virt-
ust þær meira eða minna fjarskyldar. En
merkilegast er það, að þessi undirskifring
eftir ytri líkindum og- lögun kemr furðu-
vel heim við þá skifting, sem frarn kemr,
ef menn hugsa sér tegundirnar í jurta og
dýra ríkinu komnar af fáum sameiginleg-
um frumættum.
Að öllu samtöldu má þá telja þaö víst,
að villidýr og villijurtir taka breytingum
alveg á sama hátt sem alidýr og ræktaðar
jurtir.
Merkilegt er það, að þær tcgundirnar,
sem útbreiddastar eru — með öðrnm orð-
uin þær tegundir, sem þola eða geta vanizt_
við breytilegust ytri lifsskilyrði,— þær eru
líka breytilegastar sjálfar. Og- þær teg-
undir, sem heyra til stórættum í dýrarík-
inu eða jurtaríkinu, þær eru breytilegri en
aðrar tegundir. Það þarf ekki neina að
nefna liaukjurtar ættina, Ilieracinm; um
það hafa menn aldrei getað orðið ásáttir,
hvað sé tegundir og hvað ekki tegundir af
því, sem undir hana hevrir.
Af liverju kemr nú það, að tegundirn-
ar af þessum ættum eru broytilegri en aðr-
ar tcgundir ?
Það kemr af haráttunni fyrir tilver-
unni. baráttunni fyrir matnum. En þessi
barátta er það sama sem vér í daglegu tali
köllum samkepni (eompetition).
Því að þessi samkepni, þessi barátta,
sem Malthus prestr sýndi fram á að ætti
sér stað hjá mannkyninu, á sér engu síðr
stað lijá dýrunum og jafnvel hjá jurtunum.
[Fiíamii. síbah'J
RITSTJ(')RA-SPJALL.
Kvæðin, sem hirt eru í þessu blaði, eftir
hr. Stephan G. Stephanson, eru merkilegr
bálkr, alveg einstök í íslenzkri ljóðagerð. l>au
eru bergmál—ekki af ljóðum annara skálda,
heldr af röddu náttúrunnar. f3au eru frum-
legfi, einkennilegri cn nokkuð samkynja, sem
nú or ltv’eðið á vora tungu. Stundum bregðr
fyrir einhverju undarlega þunglainalegu á
köflum hjá honum, svo að hugsunin, sem að
vísu er ætíð vel hugsuð, verðr myrk, torskil-
in, eða búningr hennar öllu fremr, eins og t.
d. í síðasta erindi VIII. kvæðisins. En sr o
slær hann sér aftr stundum niðr á þá skeið-
spretti, sem fáir mundu leika honum eftir, t.
d. í VII. kvæðinu. Onnur eins snildarverk
og IX. og X. kvæðið tala ég nú ekki um.*
llvað margar samtíða-þjóðir geta nú sýnt
sjálfmentaðan alþýöumann, sem standi fram-
ar í Ijóðaskáldskap ? — Meöan “Öldin” .getr
flutt kvæði eins og þessi, oða kvæðið “Asta-
göngur” (eftir Kristinn Stefánsson), 3. bl. f.
á., þurfa vorar 16 000 \’estr-íslendinga okki
að bera kinnroða. fyrir inum 70 00.1 frænda
vorra lieima.
:i:) X. kvæðið hefði ég viliað láta euda
á orðunum : “örðugri’ og jafnlengri ferö.”
Með þeim hefir tilfinnlngm náð svo áhrifa-
miklum dimair, að þar verðr engu við bætt,
sem ekki dragi úr áhrifunum. Það sem á
eftir fer, er vel orkt. En það eru hug-
leiðingar (reHcction) og færi því betr sem
sjálfstæð stef.