Öldin - 01.03.1896, Side 20

52
ÖLDIN
hét Lobenguela, réttu nafni Loben. Var
bann herskár mjög og átti ætt til þess að
rekja. Faðir ha.ns, Mziligazi konungur,
liafði árið 1830 gert uppreist gegn hinum
nafntogaða Zulumanna-konungi, Chaka, en
er hann varð ofurliði borinn flúði hann
burt úr Zululandi með flokk mikinn með
sér. Settist hann þá að í norðurhluta
Transvaalhéraðsins og dvaldi þar nokkur
ár. Loks stöktu Boarnir þeim út yflr tak-
mörk ríkisins, yfir fljótið Limpopu. í Mata-
belalandi voru svertingjaflokkar margir
fyrir, en máttu ekki á móti hinum nafn-
frægu Zulu-stríðsmönnum. Lagði því
Mziligazi héraðið alt undir sig og gerði
frumbyggja þess að þrælum sínum. Að
föður sínum látnum tök Loben við ríkis-
stjórn og lagði alla stund á að æfa menn
sína í vopnaburði, byggja vígi, eða “kraals”
um þvert og endilangt ríkið og auka í sí-
fellu liðsafla sinn. Svo nafntogaður varð
hann, að þó Bourunum væri illa við hann
á Undamærum sínum — fljótið eitt á milli,
og þó þeir gjarnan vildu ná umráðum hér-
aðsins, treystu þeir sér ekki að herja á hinn
svarta Lobenguela. Þessi höfðingi fagnaði
þeim frtimherjum Suður-Afríku félagsins
alls ekki, þessum óboðnu gestum, sem fóru
um alt í gullsleit, og “reistu sér bygðir og
bú” í gróðursælum reitum niðri á slöttlend-
inu. Áttu þeir nýbyggjar og Lobenguela
sífelt í brösum, en stór áföll urðu engin
fyr en í Júlí 1893. Ilmhverfis Fort Vic-
toria var nú kominn upp allmikill bær og
þar voru Matabelamenn ærið nærgöngulir
og tóku til að drepia hina svörtu þjóna ný-
byggjanna á strætum úti, en þeir svert-
ingjar voru aðfluttir sunna.n úr Mashona-
landi. Dr. Jameson hafði aðalból sitt í
Salisbury og var sent eftir honum, er víga-
ferlin jukust. Iíann samdi svo um við
Matabelamcnn að gleymd skyldi skuld
.þessi, ef þeir færu út yfir ákveðin takmörk
og héldu sig þar. Þessi loforð voru rofln
óðar en þau voru gerð. Fréttir f'rá ná-
grannabygðum bárust til bæjanna þess efn-
is, að Matabelamenn rændu fénaði og
dræpu menn í sifellu. Nýbyggjarnir skor-
uðu á félagið að vernda sig og eignir sínar
og afleiðingin varð sú, að Dr. Jameson
kallaði út her sinn. En her félagsins er
þannig til orðinn, að hver maður sem fær
leyfi félagsins til að leyta eftir máimi og
nema hann, skrifar undir skuldbinding
þess efnis, að hvenær sem þurfi skuli hann
tilbúinn að ganga fram og berjast undir
merkjum félagsins og verja nýbygðina.
Með þessu móti fær félagið ráð á sívaxandi
flokki af harðsnúnum mönnum og góðum
skyttum, sem þekkja hvert leyti og hverja
hæð í héraðinu, en það eru beztu hermenn-
ifnir til að eiga við svertingjana, sem hafa
hérnaðaraðferð líka og Indíánar. Þegar
þess vegna Dr. Jameson sendi út herboð
sitt, komu saman (í September 1893) um
600 öflugir menn, er biðu eftir framgöngu-
leyfl frá stjórn Breta, því án þess leyfis má
félagið ekki halda í hernað. Þessum her-
mönnum launaði fölagið þannig: 1. Ilver
einstakur stríðsmaður skyldi fá til eignar
bújörð cr sa.manstæði af 3000 “morgen”
eða rúmlega 6000 ekrum. 2. Stríðsmenn-
irnir allir tíl samans skyldu eiga óskiftan
helming alls herfaiigs, að því er kvikfénað
snerti. 3. Ilver um sig skyldi hafa rétt
til að helga sér tuttugu námalóðir, með
öðrum sérstökum hlunnindum og var þar
fyrst og fremst að telja, að ura næstu fjöra
mánuði áttu engir aðrir en stríðsménn
þessir að fá að leita eftir gulli í öllu hérað-
inu.
Framgönguleyfið frá stjórn Breta kom
í lok September og 4. Október var hergang-
an gegn Lobenguela hafin. Og 15. Des.
va.r sigurinn unninn og þeir sem eftir lifðu
af stríðsmönnunum komnir heim aftur. í
.Janúar (1894) var fulltrúi sendur til að
semja við I/)benguela, sem fyrir löngu var
flúinn úr höfuðborg sinni Buluwayo, en er
til- kom - frétti hann að konungurinn var
dauður. I Marzmánuði hafði Dr. Jameson
fund mikinn með öllum helztu flokkshöfð-