Öldin - 01.10.1896, Blaðsíða 8

152
ÖLDIN.
sér, bannað jafnvel að kvarta um þján-
ingar sínar, hafa þeir varið stórfé til að
halda uppi blöðum og tímaritum í útlönd-
um,— í Bandaríkjunum, á Frakklapdi og
víðar. Þeir hafa jafnvel gefið út blöð í
Madrid þegar kringumstæðurnar hafa
leyft. I þessum blöðum hafa þeir svo
reynt að draga athygli heimsins, en þú sér-
staklega stjórnarinnar á Spáni, að ástæðum
sínum og raunum. Og þegar svo heflr
borið við, sem sjaldgæft er, að Cubamönn-
um sjáifum hefir verið leyft að flytja mál
sitt fyrir stjórninni, hafa þeir farið hægt og
stillilcga í sakirnar, en reynt með óhrekj-
andi rökum að sýna að það væri hagur
stofnþjóðarinnar, ekki síður en nýlendun-
ar, ef ákveðnar umbætur væru veittar.
Þeir hafa þá rækilega sýnt, hve miklar
framfarir gætu átt sér stað á eyjunni, ef
stjórnarbót væri veitt. Að náttúran hefði
gert eyjuna svo úr garði, að þar gæti ver-
ið framhaldandi velgengni, ef menn fengju
að njóta sín, og að af þeirri vaxandi vel-
megun leiddi, að tekjur Spánarstjórnar
yrðu meiri en nú, en gjöldin þó hvergi
nærri eins tilfinnanleg fyrir Cubamenn
sjálfa. En alt slíkt heflr verið árangurs-
laust, — ekki sýnilegur minsti ávöxtur.
Stjórnin og hin spænska þjóð í lieild sinni,
hefir gengið með þögn fram hjá öllum
þeim ástæðum.
Arið 1805 sáust íyrirboðar yflrvofandi
uppreistar svo greinilega hvar sem til var
iitið á eyjunni, að stjórninni þótti vænleg-
ast að fá saman nefnd til að ræða mál eyj-
armanna. Og svo sendi hún út boðskap
þess efnis, að kvaddir skyldu menn í nefnd,
er þegar skyldu halda til Spánar til að
ræða um alment ástand á eyjunni og á-
kveða þær umbætur, sem þeir álitu að nægt
gætu kröfum upplýstra manna á eyjunni.
Sextán hinir nafnfrægustu Cubamanna
voru kosnir og ásamt þeim, sem stjórnin
sjálf kvaddi í nefndina, héldu þeir til Spán-
ar cjg mættu á fundi í Madrid árið næsta
eftir. Ótal spurningar voru lagðar fyrir
nefndina, sem athugaði þær með gaum-
gæfni og svaraði þeim síðan. Að lyktum
skilaði nefndin áliti sínu og að því fengnu,
sagði stjórnin þegar nefndarstörfunum lok-
ið. Tók þá stjórnin nokkurt tillit tif þess-
ara ráðlegginga ? Ekki hið allra minsta.
Nefndarálitinu var bara stungið í hólf í
skjalasafninu til að falla í gleymsku. Alt
þetta umstang var bara fyrirfram hugsað-
ur leikur Spánarstjórnar og trúnaðarmanna
hennar á Cuba. En tilganginum var náð
að því leyti, að Cubamenn höfðu leyft sér
. að biðja um stjórnarbætur og fyrir það
áttu þeir hegningu skilið ! Það stóð held-
ur ekki á henni. Árið eftir voru skattar
auknir í sumum héruðum eyjarinnar og
það svo, að landeigendur gátu ekki goldið
skattinn. 0g þá var það að flokkur þeirra
fór á fund undirkonungsins í einum hóp og
buðu að afsala sér landinu, heldur en borga
skattinn. Þetta grimdaræði flýtti fyrir
uppreistinni 1808. En þá voru Cubamenn
illa undirbúnir. Þeir áttu ekki vopn, ekld
skotfæri, engan herbúning,— í stuttu máli,
þeir áttu ekkert sem til hernaðar heyrðL
Einu vopnin sem þeir áttu, voru fugla-
byssur og sykur-sveðjur (Machete). En
sveitafólkinu var órótt. Það reyndist ó-
mögulegt að halda því í skefjum og upp-
reystin var hafln. Af því leyddi tíu ára
styrjöld, sem tók líf 45 þúsund Cubamanna
og sem kostaði í peningum um eitt þúsund
miljónir dollars og — alian þann kostnað
máttu Cubamenn greiða. Að loknu stríð-
inu, voru sum héruð gersamlega eydd í-
búum og landeign öll í rústum. Af Spán-
verjum féllu í því stríði yflr ltíO þúsundir
hermanna (mannfall alls á áratugnum yfir
235 þús.) en í peningum kostaði styrjöldin
Spánverja ekki einn eyri, af því, sem sagt,
að Cubamenn máttu borga allan reikning-
inn. Spánverjar þvert á móti græddu stór-
fé á styrjöldinni, — margur yfirmaður
þeirra á eyjunni rakaði þá saman miljónst