Alþýðublaðið - 05.07.1961, Blaðsíða 2

f Rltstjórar: Gísli J. Ástþórsson (áb.) og Benedikt Gröndal. — Fulltrúi rit-
■tjórnar: Indriði G. Þorsteinsson. — Fréttastjóri: Björgvin Guðmundsson. —
6ímar: 14 900 — 14 902 — 14 903. Auglýsingasími 14 906. — Aðsetur: Alþýðu-
húsið. — Prentsmiðja Alþýðublaðsins Hverfisgötu 8—10. — Áskriftargjald
kr. 45,00 á mánuði. í lausasölu kr. 3,00 eint. Útgefandi Alþýðuflokkurinn. —
Fra kvæmdastjóri Sverrir Kjartansson.
Lækkun fiskverðsins
f ÞAÐ ER nú að koma æ betur í ljós, að það var
í ekki af velvilja í garð verkalýðshreyfingarinnar,
: að Samband íslenzkra samvinnufélaga reið á vað
| ið og samdi um miklar kauphækkanir við verka
: lýðsfélögin. Þau frystihús Sambandsins á Norður
I og Austurlandi, sem sömdu um kauphækkun, hafa
! þegar lækkað fiskverðið og þannig velt kauphækk
‘ uninni yfir á útvegsmenn og sjómenn. Þegar fisk
! verð til útvegsmanna er lækkað þá lækkar um leið
kaup sjómannanna, þar eð þeir fá hlut af aflaverð
! mætinu. Þannig ætlar Sambandið að lækka kaup
I sjómanna til þess að geta staðið undir auknu
■ kaupgjaldi til landverkafólks. Slíkar æfingar eru
! enginn greiði við verkalýðshreyfinguna.
! Sjómannasamband íslands hefur mótmælt harð
i lega fiskverðslækkuninni. í bréfi, sem Sjómanna
; sambandið sendi aðildarfélögum sínum um málið
| sdgir svo m. a.:
„Þegar kiarasamningarnir voru gerðir
fyrir bátasjómenn á sl. vetri milli sjómanna
samtakanna innan ASÍ annars vegar og LÍÚ
hins vegar, var jgengið út frá umsömdu verði
þótt því væri mótmælt af hálfu sjómannasam
takanna, að fiskverðssamningar væru gerðir
án þess að sjómannasamtökin væru þar aðili
að. Lækkað fiskverð þýðir lækkað kaup fyrir
hátamennina og hljóta því sjómannasamtökin
sem heiid og hvert félag fyrir sig að mótmæla
!• og vinna gegn því, iað þessi fiskverðslækkun
komi til framkvæmda. Stjórn Sjómannasam
I bandsins treystir ykkur til að vera á verði og
reyna að koma í veg fyrir, að kjör bátamanna
verði rýrð á þennan hátt frá því, sem um var
samið. Við hjótum að mótmæla því harðlega,
að kauphækkun sú, sem landverkafólkið hefur
fengið á einstökum stöðum og hlýtur að fá yfir
allt, sé á kostnað fiskimannanna, þeirra kjör
eru ekki of góð, þótt þeir haldi því sem um var
! samið.“
í Alþýðublaðið tekur undlr mótmæli Sjómanna
sambandsins gegn fiskverðslækkuninni. Ef frysti
i húsin ígeta ekki sjálf tekið á sig þá kauphækkun,
sem þau höfðu forustu um að koma á, geta þau
ekki búizt við, að útgerðarmenn og sjómenn geti
tekið hana á sig. Afkoma fryst'húsanna mun yfir
j leitt vera betri en afkoma útgerðarfyrirtækj
1 anna. En frystihúsin hafa samt lag á því að velta
liinum aukna kostnaði yfir á útvegsmennina. Er
hér um stón'vítaverð vinnubrögð að ræða hjá frysti
húsunum, þar eð þau höfðu fallizt á umsamið fisk
verð og því verði má ekki breyta nema með sam
jþykki útvegsmanna.
Lögfræði fyrir almenning
HVERÁ
TALA óskilgetinna barna er
hlutfallslega afar há á íslandi.
Af því leiðir, að barnsfaðernis-
mál eru hér mjög tíð. Enda þótt
dómsmál þessi fari að megin-
stefnu eftir reglum um al-
menna meðferð einkamála í
héraði, sbr. lög nr. 85/1936,
sæta þau þó allmikilli sérstöðu.
Sú sérstaða byggist á því, að
sönnunaratriði slíkra mála eru
oft erfið viðfangs og með sér-
stökum hætti. Um þau er fjail
að í XVIII. kafla nefndra laga.
Það er barnsmóðirin, sem yf
irleitt er sóknaraðili þessara
mála. Þó getur annar einstakl-
ingur átt þessa aðil'd, ef barnið
er komið á framfæri hans sam
kvæmt lögum eða samningi.
Sama gildir og um sveitarfélag,
ef það hefur tekið að sér fram-
færslu barnsins að nokkru eða
öllu.
Varnaraðili er sá maður eða
þeir menn, sem taldir eru hafa
haft samfarir við barnsmóður
á getnaðartímanum. Sé varnar
aðili látinn, má höfða mál á
hendur dánarbúi hans eða erf
ingjum.
Barnsfaðernismál verður
höfðað í fyrsta lagi, þegar kon-
an hefur gengið 6 mánuði með
samkvæmt vottorði þjónandi
læknis eða ljósmóður, og í síð
asta lagi 2 árum eftir fæðingu,
ef móðir er sóknaraðili, en
annars einu ári eftir að barnið
kom á framfæri sóknaraðila.
Dómsmálaráðherra getur þó
lengt þessa fresti, ef sérstak-
lega stendur á.
Ef varnaraðili gengst við
samförum við móður á getnað
artíma barns (fósturs), verður
hann dæmdur faðir þess, nema
fram hafi komið í málinu, að
fleiri hafi á sama tímabili haft
samfarir við móður. eða líklegt
megi telja, að svo hafi verið.
Verður þá enginn dæmdur fað
ir, en allir verða þeir, eða báð-
ir, dæmdir in solidum (einn
fyrir alla og ailir fyrir einn) til
meðalgreiðslu og greiðslu á
barnsfararkostnaði, nema sann
að sé með blóðrannsókn eða
öðrum hætti, að einhver eða
einhverjir þeirra séu útilokað-
ir frá því að geta verið valdir
að þunganum.
Ef varnaraðili gengst ekki
við samförunum, og ekki fæst
með öðrum hætti full sönnun,
eru málsúrslit látin velta á eiði
eða drengskaparheiti aðila. —•
Hafi ekkert komið fram til
styrktar framburði konunnar
eða hafi hún líkur gegn sér, er
manninum dæmdur rétturinn
til eiðsins, svokallaður synjun-
areiður.. Sé hins vegar fram-
burður konunnar sennilegri,
fær hún eiðsheimildina, svo-
nefndur fyllingareiður.
Sækjandi í barnsfaðernis-
málum hefur ávallt þann rétt
að fá gjafsókn, þ. e. ríkissjóður
greiðir málskostnaðinn, of sókn
araðili tapar málinu.
Hér í Reykjavík hafa barns-
faðernismál þá sérstaöðu, að
sakadómari fer með þau, en
ekki borgardómari, sem þó fer
yfirleitt með öll dómsmál á
sviði einkamálaréttarins.
Það er sérstætt fyrir þessi
mál, að aðilum er fyrirskipuð
eiðsheimild, þegar viss skilyrði
eru fyrir hendi. Eiður aðila í
öðrum dómsmálum er mjög
fátíður. í sakamálum er hann
fyrir löngu gjörsamlega lagður
niður. í almennum einkamál-
um er hann að vísu leyfður, en
með miklum takmörkunum. Að
ildareiðurinn er heimilaður í
því tilfelli, að aðili hafi fært
nokkra sönnun fyrir máli sínu,
en ekki fullnægjandi, enda
verði frekari sönnun ekki við
komið. Hagsmunir aðila á máls
úrslitum eru svo miklir, að
ekki þykir rétt að veita þeim
hina freistandi eiðsheimild, —
nema öll önnur sund séu lok-
uð varðandi sönnun staðhæf
inga. Sönnunarerfiðleikar í
barnsfaðernismálum gera að-
ildareiðinn mjög oft nauðsyn
legan.
Enda þótt sannað sé, e. t. v.
með eigin játningu, að ákveð-
inn karlmaður hafi haft sam
farir við barnsmóður á getnað
artímanum, er hægt að færa
fulla sönnun fyrir því, að hann
sé ekki faðirinn. Getur slikt
átt sér stað með sönnun á al-
mennri ófrjósemi mannsins og
eins því, að blóðflokkur hans,
móður og barnsins hafi þá inn
byrðis afstöðu, að útilokað sé,
að barnið sé afkvæmi hans.
Það er alkunna, að vissir eig
inleikar fólks erfast. Þessir eig
inleikar berast með svokölluð-
um litningum, þegar frjófrum
ur karls og konu mætast. Arf
gengir eiginleikar koma því
beina leið frá föður, móður eða
þeim báðum. Læknisfræðilegar
rannsóknir á vissum eignleik
um rauðu blóðkornanna, sýna,
að þeir eru arfgengir. Þessum
eiginleikum er skipt niður í
þrjú flokkakerfi. Er þar fyrst
að nefna aðalflokkana eða
ABO-kerfið. Þar eru raunveru
lega aðeins tvær arfgengar
eindir, A og B. Er mönnum
þannig skipt í A eða B-blóð
flokka. Þeir, sem hvorugan
þessara eiginleika hafa, eru
hins vegar í O-flokki, en þeir,
sem hafa báða, eru í AB flokki.
Hér á íslandi er talið, að 54%
séu í 0-flokki, 32% í A flokki,
10% í B flokki og 4% í AB-
flokki.
Eiginleikarnir A og B eru
ríkjand'i, en með því er átt við,
að fái afkvæmi eiginleikann frá
öðru foreldri, þá kemur hann
ávallt fram. Eiginleikinn O get
ur ekki komið fram, nema
hann sé kominn frá báðum for
eldrum. '
Nú er blóðflokkaformúla
hvers manns hugsuð þannig, að
hún sé samsett af tveimur að-
ilum, sem komnar eru sína leið
frá hvoru foreldri. A flokka
maður getur haft formúluna
AA eða AO, B-flokks maður
BB eða BO, en sá, sem er í O
flokki hefur ávallt OO og AB
maður aðeins AB.
Þeir, sem hafa formúluna
AA, BB og OO, hljóta ávallt
að flytja afkvæmum sínum eig
inleikana A, B og O. Þeir, sem
hins vegar hafa formúluna AO,
bera A í helmingi af frjófrum
um sínum, en O í hinum helm
ingnum. Hliðstætt er um þá,
sem hafa formúluna BO og AB.
Ef vitað er um blóðflokk
móður og barns, er þannig
hægt að fullyrða vissa blóðeig
inleika, sem faðirinn hlýtur að
hafa. Ef t. d. O-kona eignast
barn, sem er í A flei'ki, hlýtur
faðirinn að vera í A-flokki eða
AB flokki. Grunaðir barnsfeð
ur, sem eru í B eða O-flokki,
eru útilokaðir, því að þeir gátu
ekki fært barninu eiginleikann:
A, og frá móðurinni var hann
ekki kominn.
Þannig er oft hægt að úti-
loka vissa tilgreinda barnsfeð
ur. Talið er, að slíkt eigi sér
stað í 25% tilfella með rann-
sóknum á þessum aðalflokkum
(AOB-kerfinu).
Næst koma undirflokkarnir,
eða MN kerfið, en með rann
sókn á þeim bætast 15% lík-
indi til að útiloka ranglega til
nefnda feður.
Á 5. tug þessarar aldar var
fundið upp nýtt blóðflokka-
kerfi, sem nefnt hefur verið
Rh kerfið. Með því kerfi hafa
möguleikarnir til að þrengja
hringinn að hinum rétta bams
föður enn aukizt, og enn má
vænta framfara í blóðrann-
sóknum á þessu sviði.
Má því ætla, að í framtíðinnl
verði hið efn'islega úrskurðar-
vald í flóknum barnsfaðernia
málum fyrst og fremst læknis-
fræðilegt, enda þótt formlega
valdið verði auðvitað ávallt hjá
dómendum. I
2 5. júlí 1961
Alþýðublaðrð