Alþýðublaðið - 26.07.1961, Blaðsíða 4

mwmvvwvvw

Hvað verður um menn-
ingu okkar og manninn,
verði kjarnorkusprengj
urnar teknar í notkun eða
flæði myrkur ríkisalræðis-
ins yfir 'Vestur-Evrópu?
Það er etóki ástæða til
að gera lítið úr þessum
ógnunum. Hvarvetna um
V.-Evrópu má finna eyði
leggingarfúsa minnihluta,
sem við hlífum af mannúð
okkar og réttlætistilfinn-
ingu. Þessir hópar eru
samt hvenær sem er reiðu
búnir til íkveikju með
■kyndlum sínunr og ekkert
getur stöðvað þá nema
gagnrýnandi skynsemi vel
upplýsts og andlega trausts
lags úr hópi íbúanna. —
Þykkt þessa lags skyldum
við samt ekki ofmeta. Það
er mismunandi £ hinum
ýmsu löndum, allt eftir
skapgerð hinna ýmsu
þjóða. Það er einnig kom-
ið undir almenningsmennt
un, en viðkvæmt fyrir ýms
um atvikum og straumum í
efnahags og stjórnmálum,
því skynsemi og gagnrýn-
andi hugsun eru ekki þau
einkenni manna, sem mest
ber á. Jafnvel þar sem tölu
verð skynsemi er fyrir
hendi, reynist hún bæði
flöktandi og óstöðug og
venjulega í því ríkara mæli
sem stjórnarflokkarnir eru
stærri. Mikill fjöldi drepur
alltaf niður í einstaklingn
um sá hugsun, sem honum
er möguleg, og sýkist hið
lýðræðislega ríki, verður
afleiðingin óhjákvæmilega
kredduvald og hugsana-
ófrelsi.
Skynsamlegum rökum
verður aðeins komið við,
meðan sú múgtilfinning,
sem fylgir einhverjum at-
burði, fer ekki yfir ákveð
ið maík. Fari hinn sjúk-
legi hiti yfir þetta ákveðna
mark, verður að engu sá
möguleiki að skynsemin
fái nokkru ráðið og slag-
orð og óraunsætt sambland
óska og ímyndana taka
völdin. Afleiðingin verður
sú, að allur hópurinn kemst
á vald þessara hugmynda,
eða réttara sagt tilfinninga
og á örskömmum tíma hef
ur myndast nokkurs konar
andleg farsótt.
Þegar svo er komið, rísa
UPP á yfirborðið þau öfl,
sem áður voru látin óáreitt
þó fjandsamleg væru þjóð
félaginu.Þeir einstaklingar,
sem þessi öfl mynda, eru
alls ekki örfáir menn,sem
aðeins finnast í fangelsum
og á geðveikrahælum, Á
móti hverju einu tilfelli
geðveiki, sem kemst á skrá
hjá læknum, eru a. m. k.
tíu tilfelli, sem liggja í
dvtjila í eiristakllngununr
og brjólast sjaldan alveg
út. Samt verður hegðun og
skoðanir þessara manna
fyrir miklum áhrifum af
ómeðvituðum, spilltum og
óeðlilegum eiginleikum, —
hversu eðlilegir og heil-
brigðir, sem þeir kunna
að virðast.
Þótt fjöldi þessara huldu
tilfella sé ekki tíu sinnum
fleiri en hinna, sem upp á
yfirborðið koma, sem geð-
vei'ki og glæpamennska, þá
er rétt að veita þessum til
tölulega fámenna hluta
íbúanna nauðsynlega at-
hygli, vegna þeirrar sér-
stöku hættu, sem frá þeim
stafar.
Við áhrifamikla alburði,
þegar múgur safnast sam-
an og múgtilfinning mynd
ast, þá er þetta ætíð hinn
hætulpgii hljuti íbúanna.
Þessi veiklaði en hættulegi
minnihluti myndar kjarna
hins æsta múgs, sem stjórn
ast algerlega af áhrifamikl
um skoðunum eða óska-
ímyndunum, sem hafa gegn
sýrt hópinn og náð honum
alveg á sitt vald. Aður-
nefndir einstaklingar að-
lagast tilfinningum þess-
um algerlega og líður þar
sem væru þeir heima hjá
sér. Af eigin reynslu
þekkja þeir tungumál og
slagorð hópsins og kunna
með þau að fara. Fjarstæðu
kenndar hugmyndir, sem
haldið er fram af ofstækis
fullri gremju, falla í góðan
jarðveg hjá hópnum, sem
nú fær tækifæri til að veila
útrás þeim hvötum og þeirri
reiði, sem leynist { þeim,
en verður annars að víkja
vegna þess almenningsálits
og þeirrar skynsemi, sem
ríkir við venjulegt frið-
sælt ástand. Þessi tiltölu-
lega fámenni hópur getur
því undir vissum kringum-
stæðum orðið rnjög hættu-
legur, sem sýkjandi afl, —
einmitt af því að svonefnt
eðlilegt og heilbrigt fólk
hefur til að bera of litla
sjálfs- og mannþekkingu.
Flestir gera ekki grein-
armun á sjálfsþekkingu og
þekkingu á hinu meðvit-
aða „égi“ eða persónuvit-
und. Hver sá sem einhverja
ég-meðvitund hefur, geng
ur út frá því sem vísu, að
hann þekki sjálfan sig. —
Égið þekkir hins vegar að-
eins innihald sitt, en ekki
dulvitundina eða innhald
hennar. Menn miða einnig
þekkingu sína við þá þekk
ingu, sem menn umhverf-
is þá almennt hafa, en etóki
við sálfræðilegar stað-
reyndir, sem eru þeim
reyndar í flestum tilfellum
huldar.
Maðurinn hefur af nátt
úrunnar hendi litla sem
enga þekkingu á líkama
sínum eða líffærastarfsemi,
þótt hann lifi með honum
allt sitt líf. Sérstaklegrar
vísindalegrar þekkingar er
þörf, til að fá einhverja vit-
neskju um hann. Hið sama
má segja um sálarlífið, —
Það er fyrir hendi í hverj-
um manni, en maðurinn
gelur lifað allt líf sitt næsta
fáfróður um það, hvernig
það líf sé byggt upp eða
hverjir séu starfshæltir
þess. Það sem almennt er
nefnt sjálfsþekking er því
mjög lítil þekking á því,
sem skeður í mannssálinni,
og inniheldur oft nær ein-
göngu þekkingu á vissum
félagslegum fyrirbærum.
Þess vegna álíta menn svo
oft, að þelta eða hitt geti-
ekki átt sér stað „hjá okk-
ur“ eða í otókar hóp, flofcki
eða félagi. Af sömu ástæð-
um rekst maður hvað eftir
annað á villandi og óraun-
sæjar skoðanir um náung-
ann, þar sem hopum eru
gefnar aðrir eiginleikar en
hann raunverulega hefur.
Á þessu breiða vitundar
belti, sem hvorki verður
náð til með meðvilaðri
gagnrýni eða stjórn, stönd
um við alveg varnarlaus og
opin fyrir alls konar áhrif-
um og sálrænni sýkingu.
Hættuna getum við að-
eins varizt, ef við vilum
hver óvinurinn er, hvar og
hvenær árásin kemur. —
Kenningar hjálpa okkur
hér lítið, því sjálfsþekking
Eramhald á 13 síðn

26. júlí 1961 — Alþýðublaðið
SKILN AÐ ARLÖGGJ ÖFIN
er nokkuð með ólíkum hætti
í hinum ýmsu löndum. Víðast
hvar er tiltölulega auðvelt að
fá skilnað, þótt oftast taki það
nokkurn ííma.
Á Englandi hefur skilnuðum
fjölgað undanfarin ár, en kunn
ugir segja að lagalega séð fái
margir þar skilað á röngum
forsendum. Sérstakir lögfræð-
ingar taka að sér skilnaðarmál
fyrir fólk, og séu hjónin sam-
mála um skilnað er aflað nauð-
synlegra gagna, sem lögð eru
fyrir dómstólana og eiga þau
að sanna ótrúmennsku annars
aðilans.
Lögin eru nefnilega þannig
á Englandi, að sé ekki fyrir að
fara grimmd annars hvors að-
ilans, geðveiki eða hvarfi, þá
fæst aðeins skilnaður á þeim
forsendum að um hjúskapar-
brot sé að ræða.
Þótt samþykki beggja aðila
korrii til, nægir það ekki til
skilnaðar, einhver lögleg á-
stæðá verður að finnast og Þyk
ir þá auðveldast að láta ,sanna‘
á annan hvorn aðilann hjúskap
arbrot. Framhjáhald er því al-
gengasta skilnaðarorsökin fyrir
dómstólunum, þótt í reyndinni
sé aðeins helmingur þessara
„hjúskaparbrota" raunveru-
leg orsök. skilnaðanna.
Leiti hin óánægðu hjón til
lögfræðings segist hann muni
sjá um málið fyrr þau og út-
vega þeim skilnað. Til þess
þarfnast hann aðstoðar þriggja
aðila. stúlku sem á að leika hjá
konu mannsins, einkaleynilög-
reglumann og eiginmanninn
eitt kvöld. E'ginmanninum fer
nú kannski ekki að lítast á blik
una, en lögfræðingurinn róar
hann með því, að hann þurfi
alls ekkj að „gera“ neitt, stúlk
an sjái um allt. Síðan er mað-
urinn sendur á hótel nokkurt,
þar sem leynilögreglumaður-
inn tekur mynd af manninum
og stúlkunni í sama rúmi. Þessi
mynd er svo borinn fyrir dóm-
arann og leynilögreglumaður-
inn staðfestir, að hann hafi ver
ið vitni að atburðinum.
Með þessu hefur fengizt laga
leg staðfesting á hjúskapar-
broti og dómarinn kveður upp
þann dóm, að skilnaður skuli
veittur að ákveðnum biðtíma
loknum, þótt enginn sem í
réttarsalnum er, trúí því, að
þarna sé um raunverulegt hjú
skaparbrot að ræða.
Þessi leikur er ekki sjald-
gæfur í dómsölum Englands.
Hann á sér stað daglega fyrir
skilnaðardómstólunum. í um
helmingi skilnaðartilfella er
um raunverulegthjúskaparbrot
að ræða, eins og áður var sagt,
en í hinum tilfellunum verður
með einhverju móti að þvinga
staðreyndunum nn í þá mögu-
leika, sem löggjöfin setur fyrir
skilnuðum.
„Hollt er
heima hvat"
LÖGREGLAN í Vínarborg
kom fyrir nokkru upp um um-
fangsmikið brugg þar í borg-
inni. Tveir góðir vinir ráku
bruggstöðina, í stórum bílskúr
inni í borginni. Það iem kom
lögreglunni á sporiiS var vax-
andi ríkidæmi þessara- tveggja
manna, sem höfðu eignast
bandaríska lúxusbíla af nýj-
ustu gerð, þótt ekki va>ri vit-
að til þess, að þeir hefðu tieinn
starfa og mannorðið væri vaia
samt.
Þetta varð til þess, að lög-
reglan fór að gefa mönnunum
og skúrnum, sem reyndar mun
hafa verið stór bílageymsla,
nánari gætur. Við nánari eft-
irgrennslan ltom í Ijós, að
þarna unnu 12 menn. Á þeim
tíma, sem þeir höfðu bruggað,
höfðu þeir hagnast á sölunni
um 10 milljónir króna.sem var
svikið undan venjulegum tolli.
Vínið var sett á flöskur
þekktra vínfyrirtækja og
merkt þeim og síðan selt í
verzlunum og veitingastöðum
Vínar, sem útlend vara, þótt
heimagerð væri
Sérstakir tankbílar sáu um
flutning:n, útbúnir sem olíu-
flutningabílar og var það m. a_
*hinn stöðugi akstur þeirra að
og frá geymslunni, sem vakti
athygli lögreglunnar.
Meðan þessi innlendi iðn-
aður fékk að starfa í friði voru
bruggaðir um 128 þús. lítrar
af „koníaki“ og 49 þús. lítrar
af ,,wiskí“, sem allt var selt á
mjög hagstæðu verði, að sögn.
sölumanna og allt með frægum
og þekktum merkjum.
Nú sitja þessir athafnasömu
iðnaðarmenn í fangelsi og bíða
dóms, en margir Vínarbúar
sakna góðrar innlendrar fram-
leiðslu og leita að nýjum selj
anda.