Alþýðublaðið - 23.11.1961, Blaðsíða 6

MAKARIOS VAR SVIKARI; BRETAR LINIR
SAGAN um baráttu Eoka
á Kýpur, sem kostaði rúm-
lega 500 manns lífið á fjór-
um árum, hefur loksins
verið sögð. Söguna segir
Georg Grivas hershöfð-
ingi, foringi neðanjarðar-
hrevfingarinnar í furðu-
legri ævisögu, sem hrekur
flestar skoðanir fólks á
honum, og sýnir fram á
hrapalleg mistök brezku
leyniþjónustunnar. Grivas,
sem er 61 árs að aldri,
heldur því fram, að leitar-
sveitum hafi mistek:zt
hvað eftir annað að hafa
hendur í hári hans, einu
sinni vegna þess, að leitar
mönnum var boðinn „vískí
sjúss“, sem gerði það að
verkum, að þeir gátu ekki
lokið leitinni. Grivás held-
ur því fram, að liðsmenn
hans hafi aðeins verið 100
talsins, en aftur á móti
voru hermenn Breta á Kýp
ur 40 þúsund.
★
T!1 þessa hefur almennt
verið álitið, að griska
stjórnin haf: stofnað til
Eokasamsæris að ráði Ma-
kariosar erkib:skups og
fengið síðan Grivas til
þess að stjórna hryðju-
verkaflokknum. Grivas
heldur því hins vegar fram
í hinni nýju bók sinni, að
hann hafi undirbú'ð þetta
allt sjálfur og fengið Mak-
arios nauðugan í lið með
sér, en erkibiskupinn var
á báðum áttum og vonaði,
að Bretar yrðu á burt inn-
an þriggja mánaða vegna
skemmdarverkanna einna,
Grivas lýsir því einn'g,
hvernig hann slapp naum-
lega við handtöku áður en
hann hélt frá Aþenu á
fiskibát áleiðis til Kýpur.
Grivas sakar grísku
stjórnina. sem tahð var að
veitt hefði Grivas eindreg-
inn ®tuðn:ng, og Makarios
erkibiskun, um að hafa
reynt að fá hann til að
hætta barátlunni. Hann
sakar Makarios um heig-
ulshátt og afskiptasemi, og
segir að mest allan tímann
hafi Makarios ravnt að
koma honum burt frá
eynni.
W'«*íík Rreta
Þúsundir hermanna voru
oft sagðar hafa verið að
því komnir að hafa hendur
í hári Grivasar, sem segir
hins vegar, að flestar leit-
ir þessar hafi verið gerðar
í fjöllunum, en þar var
Grivas sjaldnast að finna.
Lengst af hafðist hann við
í góðu næði í húsi einu í
Limassol, helzta hafnar-
bænum á Kýpur. Grivas
kveðst aldrei hafa tekið til-
lit til hins mikla fjölda
hermanna, sem menn hans
áttu í höggi við, en að sögn
Grivasar voru þeir aldrei
fleiri en 100 talsins og þar
af flestir unglingar, sem
aldrei höfðu lært með
byssu að fara fyrr en hann
kenndi þeim það. Mistök-
um Breta er engu öðru að
kenna en blindu leyniþjón
ústunnar brezku og klaufa-
skap hersins, segir Grivas,
sem lýsir því nákvæmlega
hvernig hið algera stríð
gegn Bretum var háð, en í
því tók þátt hvert einasta
mannsbarn yfir 11 ára að
aldri með þátttökú í upp-
þotum og götubardögum.
Þetta var til þess ætlað að
dreifa athygli öryggissveit
anna meðan fámennir
flokkar skæruliða höfðust
við á fjöllum uppi. og skytt
ur sáu um hin eiginlegu
hryðjuverk, manndráp og
skemmdarstarfsemi í bæj
unum.
★
Aður en Grivas var al-
mennt þekktur gat hann
ferðazt um að vild á eynni
og þurfti aðeins að nota
sólgleraugu til þess að gera
sig torkennilegan. Einu
sinni festist bíll Grivasar í
leðju þegar hann ók frá
fundi skæruliðanna til Ni-
cosia, en þá bar þar að her-
bíl, sem dró bíl Grivasar
upp úr leðjunni! Tií þess
að komast gegn um vega-
tálmun ók hann eitt sinn
aftast í bílalest yfirvald-
anna og eitt sinn stöðvaði
lögreglan bil Grivasar uppi
í fjöllunum og bað hann
um að aka með særðan
mann á sjúkrahús. Sem bet
ur fór kom sjúkrabíll á
vettvang, sagði Grivas, —
enda vorum við með birgð
ir vopna í bílnum.
MunaSi mfcu
Seinna voru 10 þús. pund
sett til höfuðs honum, en
ekkert dugði þótt myndir
af Grivasi blöstu hvar-
vetna við fólki og hermönn
unum tókst ekki að finna
hann þar eð þeir fylgdu
um of ýmsum reglum.
Aldrei munaði eins litlu
að í Grivas hefði náðst og
sumarið 1956. Hann vakn-
aði eldsnemma morguns
við hundgá, vakli þegar í
stað skæruliðana og skund
aði með þeim upp á næsta
f jallst'nd. Þar sáu þeir þús-
undir hermanna safnast
saman svo að eitthvað,
hlaut að vera á seyði og
þess vegna ákvað Grivar
að hafa sig burt sem fljót-
ast. Næstu 12 daga fór
Grivas yfir hrjóstrugasta
Það er ekk um. að villast: Þetta er Gr'ivas, fingraförin
einnig. En samt segist harni hafa notað þessi skilríki á
Iíýpur án hcss að vera handtek nn.
hluta Kýpur, þrammaði á þess að fá sér ávexti, gátu all. Þótt hann flytlis
daginn og svaf á nóttunni, heyrt í ritvél Grivasar Limassol, þar sem 1
matarlaus og vatnslaus tvo þegar hann var að semja dvaldi í tvö ár, vari
daga í röð. Þriðja daginn hinar ýmsu fyrirskipanir hans sízt áhættum
stóð hann augliti til augltt sínar, en húseigandinn við það. i— Hann 1
is við brezkan hermann hjá kom venjulega fram í enga aðstoðarmenn
á nokkurri. Aðvörunar- dyrnar, brosti 0 g sagð', boðberar var hans
hróp heyrðust • og menn hermönnunum að þeim samband við forii
Grivasar leituðu skjóls í væri velkomið, að fá sér Eoka-hópanna. Hann
skóginum. Þetta mun hafa ávextina. Grivas kveðst skrá yfir hverja ein
verið j eina skiptið í öll eiga ráðkænsku húsfreyj- byssu og gaf út allar
þessi fjögur ár, að örygg- unnar líf sitt að launa. skipanir. Hann einn ál
issveitirnar báru kennsl á til hvaða aðgerða sh
Grivas. Hann faldist í tvo Einu sinni þegar Grivas grípa og hvenær. Gr
tíma í skógarþykkninu og ieit út um gluggann, sá segir, að vegna þess
allan tímann stóð brezkur hann tvo brezka liðþjálfa Bretum mistókst að t
hermaður á verði í aðeins ganga að dyrunum. Hús- leggja boðberakerfið,
eins til tveggja metra fjar freyjan var fram í eldhúsi Eoka tekizt að starfa
læcrð. Hundurinn, sem vak, 0g í baðinu buslaði og söng frjálst og raun ber vi1
Eoka tókst að varð\
öll sín leyndarmál, en
lýsingarnar komu fra '
uðum uppljóstrurum,
Grivas beitti mikilli hc
Einu snni sveik upplji
ari fjóra Eoka-mer
hendur Breta, sem sl
þá í hlöðu nokkurri 1
ljóstrarinn komst se
að því, áð einn m;
þeirra, er hann sveik
bróðir hans. 'Vegna ör
is hans sjálfs var fi
með hann til Bretland
riokkrum vikum se
I Limassol hafði Grivas Uppl|ástrarar sneri hann aftur til K;
skrifstofu og felustað und- af fúsum vilja og ga:
ir góífínu í húsi einu. Mið- Grivas var eitt ár á fjöll fram við Eoka, sem
aldra hjón áttu hús þetta um UPPJ °g Þrált fyrir aði ekiti við að fyrirs
og eini vörður Grivasar kulda og vosbúð kvartaði líflát hans. Grivas: „Éf
var hundurinn Irma, sem hann aldrei undfln þreytu djúpt snortinn, en ég
pelti án afláts, þegar brezk Þótt hann væri 58 ara gam aði ekki við að fyrirs
ír hermenn nálguðust. Þá
laumaðist Grivas til felu-
staðar síns og hafðist þar
við unz hættan leið hjá.
★
Tvisvar gerðu hermenn
leit í húsinu. í fyrra skipt
ið fitluðu þeir meira að
segja vð leynihurðina, en
þá spurði húsfreyjan hvort
þeir vildu ekki fá viskí-
sjúss, sem þeir þáðu með
þökkum, Ari eftir að Griv-,
as flutti til Limassol kom
herinn upp varðbyrgi við
stiómarbyggingu í grennd
irin!, en á hverjum degi í
p" á eftir komu boðberar
Grivasar og fóru með skila
boð hvaðanæva að. Hús-
freyja Grivasar gekk fraih
hjá vörðunum með inn-
kaunatöskuna fulla af skila
boðum, sem hún hirti á
vissum stöðum. Hermenn,
sem stundum komu í garð- Brezkur hf.rmaður sézt hér handsama ElKA-m;
inn við hús Grivasar til maður .Grivasar, Gregor s, Pieri Afxentios var
íö haioi Grivas komst aidr-
ei á slóðina, og kom þetta
Grivas á óvart. Honum
fannst engin alvara vera
að baki og að engin tilraun
hefði verið gerð til að elta
þá félaga. 12 dögum síðar
kom Grivas heilu og
höldnu til þorpsins Yerasa
og þaðan komust þeir fé-
lagar til Limassol með
dyggri aðstoð grísks lög-
reglumanns.
í Limassol
„staðgengill" Grivasar, —
Anthony Georghidas, Eoka
maður nr. 2. Grivas varaði
hann y.ið og þeir laumuð-
ust síðan í félustaðinn. —
Húsfreyjan hafði fimm
mínútur til stefnu og henni
mundi ekki reynast auð-
velt að útskýra málið. En
hún fann góða lausn á mál
inu, klæddi sig í baðslopp
og sagði afsakandi við her
mennina: „Eg var í baði“.
Þeir báðust afsökunar og
héldu á brott.
0 23. nóv. 1961 — Alþýðubla^ið