Alþýðublaðið - 23.11.1961, Blaðsíða 8

DANSKA blaðið Aktuelt
b.'rtí' nýlega gre/n, þar sem
gerð er að umtalsefm vænt
anleg bók eftir Iain Maeleod,
fonnann brezka íhaldsflokks
ins, sem varpar nýju Ijós-f á
Nev/lle Cb.amerla/n> „Man/7
inn frá Miinchen“, sem á sín
um tíma hlaut mikinn óþokka
af undanlátssem/ inn: v/ð
Hitíer og: Mussolini. Mest af
efn/ bókar nnar hefur þegar
verið bírt, og b'.ýtist griein
AKTUELT hér nokkuð stytt.
PRIÐUR 'á okkar tímum!
Það var s’gurhrco Nevilles
Chamberlains, er hann 30.
septemíber 1938 sneri heim
frá fjórveldafundinum í
Miinchen. Á Heston flugveili
í London veifaði h.ann skjali,
sem nafn hans og Hitlers stóð
undir, þar sem hátíðlega var
innsiglaður samningur um að
fara aldrei i sWð- heldur
leysa öll deilumál með samn-
ingum.
Þakklæti og hrifning
mætti Chamherlain næstum
alls staðar að úr heiminum.
sem í heilan mánuð hafði lif
að í ótta við stríð •— stríð,
sem hin friðsömu vesturveldi
voru illa undir búin- Menn
voru .alls staðar að búa sig
undir str;ð og menn vörpuðu
öndinni léttar 30. september
ert:- margra vikna tauga
stri'ð.
f fyrst.u var léttirinn alls
- áðpndi og Chamberlain v.ar
b”ll+ur sem björgunarmaður
f-iðqr+ns r-n regnhlífin hans
var tákn friðarins. Hún var
em'' o? t"‘-"a3tafur sem stöðv
að hafð; H’t.ler.
Það Þi"8! bó ekki 'á löngu,
éður en L°ttirinn varð bland
i r ° kvíða o-r skömmustu. Því
?* hó að friðnum væri borg
ið bnfði ’^r-Við verið hátt,
ot ^prgt ppnti til, að aðeins
b°fð: tekizt rð skjóta á frest
bvf ^triíði. wm glæpamaður
inn 'HHler bugðist heyja.
Það sem ?erðist í Mún
rhen var ~efuilega ,þag; ag
va:rr; árár rom Hitler hafði
ék”°*ið að c">ra ú Tékkósló
i ,0>4-.'.norj varg aðeins
H að vestur
veldin raunverulega neyddu
t-Vknpc-ku cVórnina tjj að af
s^la sér S-'vlcntahéruðunum
í hendur Hitler. Hann fékk
sem sagt að gjöf það, sem
hann hafði æt.lað sér að ræna
Hin sömu vesturveldi, sem
1919 sköpuðu lýðveldið Tékk
óslóvakíu, aðstoðuðu Hitl-
er við að limlesta land-
ið. — En það var hin-
um illa vígbúnu vesturveld
um ofraun. Áhrifin af hin
um skammarlega samningi í
Munehen milduðust l'íka dá
lítið við það, að bent var á,
að í Súdentahéruðunum bjó
yfirgnæfandi meirihluti þjóð
verja, sem kröfðust samein
ingar við das Reich. Auk þess
var á það bent, að Múnchen
samningurinn 'bjargaði Tékk
óslóvakíu frá algjörri útrým
ingu.
E,n þessa röksemd eyði
lagði Hitler, þegar hremenn
hans gengu, gráir fyrir járn
um, inn i Tékkólóvakíu og
gerðu landið að þýzku vernd-
arsvæði, án 'þess að Bretar og
Fi’akkar, sem þó voru ’faanda
menn Tékka, hreyfðu legg
né lið þeim til hjálpar.
tírifningin sem um haust
ið hafði mætt Chamberlain
á Heston flugvelli og víðar,
'breyttist nú í ískalda gremju
og fordæmingu á stefnu hans.
Orðin „appeasement“ og
„Múnlhe,n“ urðu að skamm
aryrðum, 'sem notuð eru enn
í dag. Og af Ohamberlajin
v.ar sköpuð mynd, sem staðið
hefur óbreytt í rúmlega tutt
ugu ár: viktoríanskur herra
maður, sem var of heiðarleg
ur og hugmyndasnauður til
að skilja botnlausan óheiðar
leika Hitlers, „dilettant“ í ut
anrtflkiþmállum, sem í góð|ri
trú færði óheiðvirða fórn til
að bjarga landi, sem samt
fórst, og afstýra stríði, sem
samt brauzt út.
Ymsir .stjómmálamenn 0g
diplómatgr, sem komu sjálf
ir við sögu í Múnchen, hafa
leiðrétt nokkuð myndina af
stefnunni og aðalmanni henn
ar’ en algjörlega nýtt mat
hefur ekki verið reynt fyrr
en í bókinni „Neville Cham
bedain“,sem kemur út í Lond
on á næstunni. Útdrarttir úr
bókinni hafa þegar birzt í
blaðinu „The Sunday
Times1 . Enginn efi er á því,
að bókin mun á ,ný vekja um
tal um Ghamberlain og
stefnu hans, og ekki dregur
það úr áhuganum á bókinni,
að hún er skrifuð ,af svo þekkt
um stjórnmálamannj sem
Iain Macleod, formanni
brecka íhaldsflokksins. Mae
g 23. nóv. 1961 — Alþýðublaðið
: --- •-
leod geíur ekki talizt bera
neina ábyrgð á stefnu Cham
berlains og það eykur einn
ig gildi bókarinnar, að hann
hefur undir höndum mikið
af einkabréfum Chamberla
ins og dagibókum hans.
Þetta nýja efni getur ekki
breytt neinu verulegu um
framsetningu hins velþekkta
Miinhhen máls, en það getur
varpað nýju ljósi á það. Hins
vegar er varpað þarna fróð
legu Ijósi hugsanagang og
tilgang manns, sem ekki var
lagið að vera opinskár. Hin
ytri mynd Ch,amberlai,ns
stendur óhögguð, og verður
jafnvel skarpari í meðförum
Macleods: f sroáu og stóru
var Ohamjberlain „pródúkt“
siðari bluta Viktoríutímabils
ins, andlega þröngur, íbalds
samur og fráhrindandi
— Þér kynnizt ekkj hr.
Chamiberlain fyrr en þér
hafið verið með honum í
fimm ár. sagði bílstjóri eitt
sinn við Samuel 'Hoare, og
Winston Ohurdhill segir frá
því, að brátt fyrir tuttugu
ára nána samvinnu hafi hann
aðeins einu sinni átt trúnað
alrsamtal við Chamberlain.
Hið nýja atriði, sem' Mac
leod bæti’- við mvndinp — 0g
ýmis einkábréfin staðfesta
—, er það. o.ð bak við ytra
borðið á Chamberlain bjó
mjög mannúðlegt og óvenju
lega tiFinningaríkt »ðli, sem
bví miður var gjörsneytt
þeirri kímnigáfu, sem 'þó
vantar sjaldnast í brezka
stjórnmálamenn.
Þá er það og nýtt atriði,
som staðfest er hér, að Cham
berlain hafði alla tíð viðbjóð
og vantrú á Þjóðverjum. Það
kemur fram í bréfunum, að
hann leit á Hitler sem „sál
sjúkan eða hálfbrjálaðan
mann“; á Göbbels sem skríls
legt smámenni, og von Ribb
entrop sem „svo heimskan,
svo sjálfslánægðan og svo
gjörsamlega sneyddan andl.
hæfileikum, að hann virtist
sjaldan skilj.a það, sem mað
ur sagði við han,n“.
í oinU ‘bréfa sipna segir
Chamberlain, að „vig, vegna
skorts á sterkum Ibandamanji
og þar til við höfum vígbúizt
að fullu, verðum að laga okk
tlr eftir aðstæðum og bera
einnig með 'bolinmæði og
góðu skapi aðgerðir, sem við
helzt vildum framkvæma á
annan hátt“.
Það var þe.=si hugsanagang
ur, Sem uppfó-úraði „appea
sement“ st°fnun.q. en Um þá.
stefnu á M”nchentímanum
segir Maclpod. að Chamher
lain hafi fnndið bað skýrt,
að hvork' THngÞndingar né
Frakka- <wtn f„rið í stríð
133V ocr D«oinc 5„c frestur á
stnði væri Englendingum
meira í hag en Möndulveldun
um. Hlinfppmiir nndirstrikar
Maclo^d h’nn. Piltfprðilegp 0g
mannlega tilgang hjá Chnm
berlain, að hann hafi álit-
ið það florkastsmlegt að telja
stríð óhjákvæmlegt, nema
því aðeins að sérhver tilraun
til fr’ðsamlevar lausnar
íhefði verí* gerð. Telur Mac
leod það óraunhæfa skoðun,
að harðari afrtaða vesturveld
anna hefði á cí^ustu stundu
getað stöðvað Hitler.
Það er að sjálfsögðu til
gangslaust að velta því fyrir
sér, hvað hefði skeð, ef Cham
berlain hefði fvlgt gjörólíkri
stefnu, en tvær spurningar
vakna óneitanlega: Taldi
h-iún výrkilaga, ag „frið á
okkar tím17m“ mætti trvggia
með pappírsblaði undirrituðu
af Hitlar pða voru þessi orð
hluti í +ilrn„numi hans til að
vinna t’'mo ? Og a'myndaði
Chamlb°ríaim ser raunveru
Framhald á ll. síffu.