Alþýðublaðið - 28.12.1961, Blaðsíða 7

SAMKVÆMT konunglegri
tilskipun frá 11. júlí árið 1800
var Alþing, lagt niður, en sama
tilskipun iögbauð stofnun
Landsyfirdómsins í stað hinna
fyrri yfirdómstóla.
Landsyfirrétturinn var fyrstu
árin til húsa í gamla Hólavalla
skólanum, en þoldi þar ekki
lengi við vegna „dragsúgs og
kulda“, eins og segir í dóma-
bók réttarins frá 3. febr. 1807.
Voru húsnæðismál yfirréttar-
ins engan veg nn í góðu horfi
þar til rétturinn flutti á árinu
1873 í hið nýbyggða hegningar
Ihús við Skólavörðustíg. Fékk
ihann þar til afnota hluta af efri
hæð hússlns, og virðist eftir
kröfum þess tima hafa unað
hag sínum allvel.
Með heimild í dansk-íslenzku
sambandslögunum frá 1918
mæltu lög frá 6. okt. svo fyrir
að stofnaður skyldi Hæstiréttur
á íslandi. Var Landsyfirréttur-
inn þá lagður niður og dóms-
vald Hæstaréttar Danmerkur
afnumið, en þangað mátti á-
frýja dómum yfirréttarins,
meðan hann starfaði
Þegar Hæstiréttur hóf störf
sin í ársbyrjun 1920, tók hann
við húsnæði yfirréttarins í
hegningarhús.nu. í húsnæði
þessu var hvorki hátt til lofts
né vítt til veggja. Fermetratala
húsrýmisins myndi nú á tímum
vart þykja fullnægjandi íyrir
litla fjölskyldu. Húsakostur
Hæstaréttar var því með öllu
óv.ðunandi.
Er rétturinn hafði starfað í
aldarfjórðung, var hafizt
handa um byggingu dómhúss
fyrir hann. Var því verki lokið
í ársbyrjun 1949, og formleg
vígsla fór fram 19. janúar þ.á.
Mátti rétturinn telja málum
sínum harla vel komið, því hið
nýja dómshús myndi sóma sér
vel, hvar í heimi sem er. Nú
kom að þeirri stundu, að munn
legur málflutningur færi fram
fyrsta sinni í hinum vistlega
dómsal réttarins. Þótti hæfa
að ómerkiiegt dómsmál yrði
ekki fyrir valinu.
Ákvörðun Hæstaréttar í þess
um efnum varð sú, að þetta
fyrsta mál í hinum nýju húsa-
kynnum fjallað; um silfurref
eða öllu heldur feldinn af slík
um refi. Sumir töldu, að val-
ið hefði tek'zt með ágætum og
minntust þess, að misvitrir
menn hafa tal ð vissar hliðstæð
ur með þessum slægvitru f jalla
dýrum og lögfræðingastéttinni
Líklegra verður þó að telja
að aðrar ástæður hafi ráðið
vali Hæstaréttar, og má þar
ætla þær tvær. Sú fyrri var, að
málflutning í dómsmál; þessu
önnuðust tveir af elztu og
virðulegustu lögmönnum lands
ins, þeir Eggert heitinn Claes-
sen og Sveinbjörn Jónsson. í
annan stað var hér um að tefla
mjög tvísýnt úrlausnarefni á
svið. e'gnarréttarins.
Nú víkur söguni norður í
Húnaþing. Þar er þess getið, að
í ársbyrjun 1945 hafi búið á
Ytri-Löngumýri í Svínavatns-
'hrepp; Björn Pálsson síðar
kaupfélagsstjór, og þingskör-
ungur.
Sagan getur þess sérstaklega
að Björn hafi komið sér upp
refagarði á bæ sínum. Svo illa
vildi til síðla í janúarmánuð'
1945, að einum refanna tókst
að sleppa úr refagirðingunni.
Aldrei hefur upplýstst, hvaða
dag mánaðarins þetta átti sér
stað. Björn -tilkynnti ‘hrepps
stjóra refshvarfið og virðisf
hafa gert allar þær tilraunir,
sem tiltækilegar voru, til að
handsama refinn, en án árang-
urs
Litlar heimildir fara af
rebba á frelsistímabilinu, fyrr
en snemma morguns hins 29.
jan., að hann kemur að fjárhús
um við Bollastaði í Blöndudal
sýnilega í þeim tilgangi að leita
ætis. Þetta varð hans síðasta
ferð, því að þarna við fjárhúsm
hlaut hann banaskot frá Guð-
mundi Sigurðssyni, Leifsstöð-
um.
Þótt þess; silfurrefur Björns
bónda á Löngumýri væri ekki
lengur í tölu lifenda, átti hann
eftir að skapa sér veglegan
minnisvarða í íslenzkri dóms-
málasögu. Ekki snérist málið
um vígsök á hendur Guðmundi
skotmanni, heldur um eignar-
réttinn að refsfeldinum, sem
samkv. mati var talinn 1000 kr
virði- V-rðast átök þeirra
Björns og Guðmundar um xeld-
inn eigi hafa verið minna fer-
leg, en átökin mill; Grettis og
Gláms forðum, þótt baráttuvöll
urinn væri haslaður nokkuð á
annan veg.
Eftir að refurinn hafði verið
að velli lagður, tók skyttan
feld nn í vörzlur sínar og taldi
hann eign sína. Þessu vildi
Björn ekki una og krafist þess
að feldurinn væri tekinn úr
vörzlum Guðmundar með fó-
getagerð og afhentur sér sem
réttum eigenda. Umræður ref
ur virð'st hafa verið merktur
bæði ættarmerki og sérmerki
samkv. lögum um loðdýrarækt
frá 1937. Gat það því aldre;
orkað tvímælis, hvaða dýr hér
væri um að ræða, þegar færi
var á að kanna þessi merki.
Skotmaðurinn taldi sig hins
vegar hafa skotið ref.nn sem
hvern annan villiref og ætti
hann því feldinn, enda hefði
refurinn ekki lengur getað íal-
izt eign Björns, eft;r að hann
fór frjáls ferða sinna og tók
upp lifnaðarhætti viliirefa.
Það er alkunna, að eignar-
réttur að húsdýrum fellur ekki
niður þótt e gandi hafi tapað
vörzlum þeirra, ef þau eru
merkt eða þekkjanleg á annan
hátt. Svipaðar reglur gilda um
alifugla samkv. ákvæðum Jóns
bókar.
Um birni og refi gilda sér-
stakar reglur samkv. veiðitil
skipun frá 20. júní 1849. Þessi
dýr má hver sem er leggja að
velli bátalaust, þótt í landi
annars manns sé. Um mannýg
naut og graðhesta myndu og
sömu reglur gilda, ef þau dýr
ógnuðu verulegum hagsmun-
um. Hér hvílir rík skylda á eig
endum dýranna að hafa þau í
öruggum girðingum eða búrum
þar sem þau eru hættuleg um-
hverf nu. Ef út af er brugðið,
hafa eigendurnir skapað sér
refsibótaábyrgð. En öll þessi
lagaákvæði láta ósagt um eign
arréttinn að dýrunum dauðum
Svo helgur er eignarrétturinn
samkv. íslenzkum rétti, að ótví
ræð heimild þyrfti að vera fyr
ir hendi, ef líta mætti bannig
á, að eignarréttur fyrri eiganda
væri niður fallinn, þótt dýr
hans hefð. verið fellt að ósekju
vegna almenns öryggis,
Þessum tveimur ólíku atrið-
um ruglaði sýslumaðurinn í
Húnavatnssýslu gersamlega
saman í framangreindu refs-
máli og er því efnislega ekk-
ert á þeim dómi hans að græða
Auk þess var málsmeðferðinni
í hérað; svo stórkostlega ábóta
vant, að sýslumaður var víttur
í Ilæstarétti harðlega fyrir gall
aða meðferð niálsins.
Sýslumaður dæmdi skot-
manninum feld.nn, og virðist
hann nánast byggja þá niður-
stöðu á því, að skyttan hafði
heimild til að drepa dýrið.
Fjórir dómendur Hæstarétt-
ar kváðu upp þann dóm, að
feldurinn hefði ver.ð undirort>
inn eignarrétti Björns Pálsson
ar, þegar dýrið var fellt, og
ætti því að framkvæma hina
umbeðnu fógetagerð og af
henda Birni feldlnn.
Dr. Þórður Eyjólfsson skil-
aði sératkvæði og tald; að al-
menn takmörk eignarréttarina
leiði t.l þess, að eigendur þeirra
refa, sem úr haldi sleppa, getí
ekki haft eignarumráð yfir
þeim til frambúðar, er þeir
taka að ganga villtir og skað-
legir eignum manna. Vildi
hann því staðfesta héraðsdóm-
inn að niðurstöðu til.
Enda þótt skoðun dr. Þórðar
sé íúhyglisverð, virðist dómur
me rihlutans miklu viðfeldari.
íslenzkur réttur er mjög íhalds
samur í þeim efnum að viður-
kenna endalok eignarréttar.
Má i því sambandi nefna lög
um eignahefð, fornleifalögin
og strandlögin. Til þess að
eignarirétturnn ffalli niður
verða ákveðnar staðrevndir a3
koma til. Engin slík staðreynd
virðist hafa átt sér stað í refs-
málinu. Ekk; áttu endalok
eignarréttarins sér stað með
undankomu refs ns úr refa búr
inu. Ekki gátu þau heldur átt
sér stað með vígi dýrsins.
Mér virðist lengd þess tíma
bils, sem refurinn gekk laus,
skipti hér mlklu máli. Hafi
þessi tími verið mjög langur
án þess nokkuð hefði frétzt af
dýrinu, mætt; hugsa sér að-
binda niðurfall e gnarréttaring.
við þá staðreynd. í framan-
greindu dómsmáli var þetta
tímabil aldrei nákvæmlega
gtaðreynt. En það var fremur
stutt, eitthvað á 2. viku.
í slíku tilfell; hefði það ver
ið fremur óvarleg niðurstaða,
með hliðsjón af hinum vel lög-
vernduðu reglum eignarréttar
ins samkv. íslenzkum rétti, að-
telja eignarrétt Björns Pálssoa
ar til h ns dauða refs niður fall
inn, þótt hann af handvömnx
hefði tapað vörzlu dýrsins.
•fö HÉR er mynd til að lífga upp á sálina í
svartasta skammdeginu: Lotte Torp heitir hún
og vill gjarnan verða kvikmyndaleikkona, en
veit, að til þess þarf að fullnægja ströngum kröf
um ....
MMWWWWWWWWWWWMWMMMWWWVWWWWWWWV
Alþýðublaðið — 28. des. 1961 J